Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1792

Geschiedverhaal van het verblyf van den berugten Graaf van Cagliostro, te Mittau; en deszelfs Schyntoveryen aldaar. Door Mevrouwe Charlotte Elisabeth Constantina van der Recke, geb. Gravinne van Medem. Naar de Hoogduitsche Uitgave van Frederik Nicolai vertaald, door Mr. P. Boddaert. Met eene Voorrede van den Vertaaler over de Opkomst, Voortgang en Bedryven der zogenoemde Toveraars. Te Amst. by A. Fokke Simonsz., 1791. Behalven het Voorwerk, 221 bl. in 8vo.

Vervuld met het denkbeeld, dat men eene aaneenschakeling van Bedriegeryen eens Snoodaarts ter leezinge opvat, is reeds een ongunstig voorgevoel. Wy kunnen niet ontkennen, dat het ons aangreep by den aanvang der leezinge van dit Werkje, den Aartsbedrieger cagliostro betreffende. Het is onder het doorleezen ons bygebleeven, en versterkt. Dat de Gravinne zich, ondanks veele tegenbedenkingen, liet overhaalen om het Opstel van 't Jaar 1779 over Cagliostro's Wonderproeven in Mittau, met de daarby gevoegde Ophelderende Aanmerkingen, geschreeven naa het ontdekken van 't bedrog, uit te geeven, als mede dat de Heer f. nicolai haar tot deeze gemeenmaaking aanzette, is niet te verwonderen, als men in aanmerking neemt, dat cagliostro en zyns gelyken, in het zamenmengen van veelvuldige bedriegeryen, de een in snoodheid den

[p. 254]

ander den voorrang betwistende, onder haare Landgenooten, zo veel opgangs en aanhangs maakten; doch die zelfde rede pleit niet in die kragt om het onzen Landgenooten vertaald aan te pryzen, schoon onder dezelve Ligt- en Bygeloovigen genoeg gevonden worden; blykens den aanvang der Voorreden des Vertaalers, in welke wy, als op den tytel zo byzonder aangeduid, een meer geregeld Verslag van de Opkomst, den Voortgang, en de Bedryven der zogenaamde Toveraars, verwagt hadden.

Wy zullen onze Leezers niet ophouden met de breedvoerig verhaalde, en vervolgens opgehelderde, Bedriegeryen van den thans te Rome gevangen zittende cagliostro. Alleen willen wy kortlyk aantekenen, dat de Gebooren Gravinne van Medem, blykens haare eigene opgave, een zeer geschikte aanleg hadt, om de speelbal te worden van een Bedrieger als cagliostro, en hoe zy ter ontdekking van haare dwaaze vooringenomenheid kwam. - Haar Vader en diens Broeder hadden, reeds van hunne vroege jeugd, eene neiging tot de Scheikunde en verborgene Wysheid, of de Goudmaakkunde. Op de Hooge School te Jena, kweekten zy die neiging aan door den gemeenzaamen ommegang met zekeren Hofraad schmidt; en begaven zich vervolgens te Halle in de Vrymetzelaars Orde, welke zy met de Magie, of wonderwerkende Alchimie, geloofden vereenigd te weezen.

Dertig jaaren waren 'er reeds verloopen, zedert haar Vader en Oom over deeze gewaande geheimenissen bestendig gedagt, geleezen en gearbeid hadden, toen cacliostro by hun verscheen, en het tooneel, waarop hy meende te speelen, reeds bereid vondt; te meer daar de Opperburggraaaf van der howen, een Vriend haars Vaders, in dien Man den rechten wegwyzer tot de verkeering met hoogere Geesten, waande te vinden.

Zy hadt, zedert de eerste jaaren van haare kindschheid, over de Alchimie, en Magie, over schmidt en muller, veel hooren spreeken, en schwedenborgs wonderlyke Geschiedenissen waren het geliefdste onderwerp haarer gesprekken; doch dit maakte in haare eerste jeugd op haar geen grooter indruk dan het Vertellingje van Blaauwbaard: en een Bal of Concert waren voor haar bekoorelyker dan de zamenkomst met Geesten. - Zedert haar zestiende jaar werd zy, door haar Huwelyk, uit het gewoel der groote Waereld, in de stille eenzaamheid op het Land verplaatst. Toen gevoelde zy, uit gebrek aan andere bezigheden, een lust tot leezen, zonder plan, orde, of verkiezing. Wielands eerste Schriften, byzonder zyne Sympatiën, cronegks Eenzaamheden, youngs Nagtgedagten, lavaters Schriften, waren haare geliefdste boeken, door welke haare ziel eene Godsdienstig dweepende gesteldheid kreeg. Vooral vonden lavaters Schriften over de kragt des Gebeds, en zyn Dagboek, ingang in baar hart. Haar geest, die geduurig meer ver-

[p. 255]

hit, en alle aardsche dingen onttoogen werd, kwam geduurig nader tot lichaamlyke verbeeldingen, en gewende zich aan Mystike Phantasiën. Nu vielen haar alle gesprekken, die zy in haar Vaderlyk huis gehoord hadt, weder in, en begonnen altemaal een sterke werking op haar te doen; een werking, aangezet door haaren Broeder: deeze haar door den dood ontrukt zynde, werd, door de droefheid over zyn affterven, haare zugt tot hooge verborgenheden ongemeen vermeerderd.

In deeze gemoedsgesteldheid trof cagliostro haar aan. Die welhaast ingang vondt by haar Vader, Oom, en den gemelden Opperburggraaf. Zy zogt, met haar Tante en Nigt, deezen Priester der geheimenissen ook nader te leeren kennen. Hy en zyne Vrouw wisten, met veel nederigheid, de denkbeelden deezer Vrouwen omtrent hun te vergrooten, en haare verbeelding aan te vuuren. Zy werden ras niet alleen zyne geloovende Leerlingen; maar bragten hem ook nog meer aanhangers toe. Cagliostro wendde daar op een nieuw middel aan om deeze Vrouwen in nadere verbintenis te brengen, en te gelyk, met minder moeite, op haare gemoederen te kunnen werken. Hy betuigde de Gravinne, dat hy van zyn Oppersten gezonden was, met volmagt, om, als Groot-Meester, eene Loge d'Adoption, of eene Vrymetzelaars Loge, waarin ook Vrouwen konden toegelaaten worden, te stichten, in welke zy met haare Tante en Nicht als eerste Medeleden werden aangenomen. Onder de verzekering des Stichters, dat dit geheim gezelschap de zodanige, die met een rein hart na waarheid streefden, en vol van liefde tot het algemeene belang de kennis zogten te vermeerderen, tot hooge gelukzaligheid zou opvoeren.

Dus vondt zich deeze Gravinne in de strikken des Bedriegers verward, en bleef 'er in, zo lang cagliostro zich als een ernstig Zedemeester aanstelde: schoon zy by wylen bedrog vermoedde, wist hy haare vooringenomenheid te beleezen, en dermaate in te neemen, dat zy op 't punt stondt om met hem en ander gezelschap de reis na Petersburg aan te neemen. - Voor den naauweren kring der ingewyden hieldt hy Magische Voorleezingen. Een deezer benam haar het vertrouwen op cagliostro, daar dezelve het zedelyk gevoel kwetste. Hy sprak van de Liefde, welke tusschen de Kinderen des Hemels en der Aarde geheerscht hadt, en gaf te kennen, dat niet alleen caristus, maar ook hy zelve, aan zulk eene vereeniging hun aanzyn te danken hadden. De halve Goden der Grieken waren, gelyk hy zeide, mede niets anders dan slechts vrugten van zodanig eene Liefde. Ook gaf hy lessen, hoe dat eene Vrouw, die niet wilde minnen, door Magische middelen zelf tot natuurlyke liefde te brengen ware. Zy nam voor, hem niet weder te hooren; maar moest, op aandrang haarer Vrienden en Vriendinnen, dit anderwerf doen, en het gelukte cagliostro bykans haar weder in 't net te krygen. Nadere ontdekkingen, toen

[p. 256]

hy van Mittau na Petersburg verreisd was, en bovenal de onderrigtingen van den Hofraad schwander, bragten haar te regt, en tot de volkomene overtuiging dat cagliostro een Bedrieger was, die, naar den inborst der lieden, met welken hy te doen hadt, de zwakheid en neigingen der menschen met list zich wist ten nutte te maaken, en zyn rol te speelen. - Wie belang sielt om van dit alles overtuigd te worden, zal niet zonder voldoening dit Geschiedverhaal leezen; schoon het verveele de welmeenendheid zelve eenen geruimen tyd ten prooie te zien van eerloosheid.