Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1792

Vaderlandsch Woordenboek; oorspronklyk verzameld, door J. Kok. Vier-en-twintigste Deel. Met Kaarten, Plaaten en Pourtraiten. Te Amsteldam by J. Allart, 1791. In gr. Octavo.

By aanhoudendheid agtervolgt men de uitgave van dit Woordenboek, met eene opmerkzaame navorsching en oordeelkundige mededeeling van de voornaamste byzonderheden, die tot het Gewest- Staat- en Geschiedkundige van ons Vaderland behooren. Uit kragte hiervan blyft het bestendig een aartig Handboek, bovenäl voor de zodanigen, die zig juist op geene gezette oefening deezer onderwerpen toeleggen, maar by eene voorkomende gelegenheid genoopt worden, om 't een of 't ander daar toe betrekkelyk na te gaan; 't welk in deezen gereedlyk kan geschieden. - Tot een nieuw voorbeeld der uitvoeringe strekke het Artykel, wegens egbert roelofszoon, een Man, in meer dan één opzigt, by uitstek merkwaardig, als uit de volgende melding blykt.

‘Tegen de bemoeijingen en poogingen, tot hervorminge en verbeteringe van Godsdienstige begrippen en gebruiklijkheden, heeft men, meermaalen, ingebragt, dat

[p. 17]

lieden uit de heffe des Volks daartoe voornaamelijk de hand leenden, en het werk dus meer uit drift, dan uit verstandig overleg, zijnen oorsprong nam. Amsterdam, onder andere, kan, van de valschheid dier aantijginge, menigvuldige voorbeelden uitleveren. Mannen van het hoogste aanzien in den Burgerstaat, deftige Kooplieden, stelden zich tot hoofden van den Aanhang, die, een weinig na het midden der zestiende Eeuwe, de Kerkhervorming voorstondt. Egbert roelofszoon was een van deezen. Ten tijde als men de openbaare Preek, in of bij gemelde Stad, zogt in te voeren, hieldt hij gemeenschap met laurens jakobszoon reaal, reinier kant, kornelis willemszoon hooft en anderen, en hadt heimelijk verstand met eenigen uit de Vroedschap, uit welke hij vernam, wat, ten hunnen opzigte, ten Stadshuize voorviel. Dat roelofszoon niet kwaalijk gezien was bij de Regeering, bleek ten tijde van het uitbreeken der befaamde Beeldestorminge. Het volk, met groote troepen, na de Oude en Nieuwe Kerk streevende, bragt dit de Burgemeesters in geen kleine verlegenheid. Diensvolgens op het Stadshuis vergaderd zijnde, ontbooden ze aldaar, nevens adriaan pauw en arend bouwer, onzen egbert roelofszoon, als de voornaamsten der Gereformeerden, om van deeze eenige middelen en voorslagen te hooren, dienstig om het volk tot bedaaren te brengen. Terwijl men bezig was met raadpleegen, kwam een der Burgemeesteren, die buiten het Vertrek gegaan was, ijlings binnen stuiven, met groote verbaasdheid roepende, dat in de Oude Kerk reeds alle Heiligen in stukken geslagen waren. Roelofszoon gaf hierop, met koelzinnige bedaardheid, tot antwoord, dat het slegts Beelden, geenzins Heiligen, waren. Zedert wierdt hij, eens en andermaal voor de Heeren ontbooden, onder anderen ter gelegenheid der plonderinge van het Minderbroeders-Klooster, met verzoek om mede te werken, tot het doen bedaaren van de zamengevloeide menigte. Onder de negen Persoonen, naderhand, door Burgemeesteren benoemd, om te dienen tot middelaars tusschen de Regeering en de Gemeente, als mede ter handhaavinge van de openbaare rust, leest men ook den naam van egbert roelofszoon.

In weerwil van alle deeze diensten, ten algemeenen beste, moest hij de Stad en 't Land verlaaten, om tegen de vervolgingen, en tegen de dreigementen der Bloedpla-

[p. 18]

kaaten, in vreemde Landen eene schuilplaats te zoeken. Nevens veele anderen vondt hij dezelve te Hamburg. Hier vertoefde hij, tot dat de verandering van zaaken, binnen Amsterdam, in den jaare 1578, hem na zijne Vaderstad te rug riep. Bij het vertrek uit de straks genoemde Stad, ontving roelofszoon, onder anderen, van den Hamburgschen Raadsman johan huigen, den verstandigen raad, van zich, zo hij te Amsterdam op 't kussen geraakte, met de zijnen wel te wagten voor den klip, daar zich die van Hamburg en andere Oostersche Steden aan verzeilden, en niet te gedoogen, dat zich de Predikanten verder dan met hun predikampt zouden bemoeien. Nog in het zelfde jaar wierdt hij tot Raad en tot Kommissaris van Huwelijkszaaken aangesteld. In de laatstgemelde hoedanigheid gaf hij een bewijs van zijnen ijver, om het gezag der Regeeringe te doen gelden, en den Predikanten, daar 't pas gaf, tegenstand te bieden. Het geval, bij 't welk hij deeze gezindheid betoonde, wordt aldus verhaald.

Bij ouds plagt, te Amsterdam, het trouwen in de Kerk, bij avond, te geschieden. Kort naa de verandering der Regeeringe nam de Kerkeraad een besluit, dat zulks over dag verrigt moest worden. Niet lang daar naa gebeurde het, dat zeker aanzienlijk burger, zich in den egt zullende begeeven, en gekoomen voor Kommissarissen van Huwelijkszaaken, om de huwelijks afkondiging te laaten aantekenen, zijne begeerte te kennen gaf, om op het Stadshuis te trouwen; voor reden geevende, dat zijne Bruid, eene jonge Maagd, 'er tegen op zag, door beschroomdheid, om openlijk bij dag in de Kerk getrouwd te worden. 't Moet niet geschieden, voegde hem hier op roelofszoon te gemoete: Gij zijt een oud Patriot, die mede langen tijd buiten 's Lands hebt gezworven; 't zou niet wel passen, dat gij niet in de Kerk getrouwd wierdt. Wij zullen bezorgen, dat het trouwen naa het Avondgebed geschieden zal. Op deeze toezegging zich verlaatende, begaf zich de Bruidegom met zijne Bruid, tegen den vereischten tijd, na de Kerk. Doch men weigerde hem te trouwen. Misnoegd over dusdanig eene onverwagte ontmoeting, vervoegde hij zich, nevens eenigen van de zijnen, in den Kerkeraad; doch bekwam 'er, naa veel over en weder spreekens, dit afwijzend antwoord, “dat zij het onlangs genomen besluit, om zijnentwille, niet wilden veranderen;” 'er nevens voegende, dat de Hee-

[p. 19]

ren, die hem zulke beloften hadden gedaan, hun daarin niet te gebieden hadden. Met dit bescheid ging de Bruidegom na 't huis van egbert roelofszoon, die straks daarop zich na den Kerkeraad begaf, en, hoewel niet zonder groote moeite, bewerkte, dat de belofte der Heeren wierdt naagekomen. Zo onverzettelijk, egter, toonden zich de Stads Predikanten, dat niemand van hun beiden de huwelijksinzegening wilde verrigten, maar daartoe een Predikant van buiten moest gebruikt worden. Het eerste jaar, naa de verandering der Regeeringe te Amsterdam, beklom egbert roelofszoon het Burgemeesterlijk gestoelte. Vijfmaalen bekleedde hij, zedert, die waardigheid, te weeten, in de jaaren 1580, 1582, 1583, 1585 en 1587. Waarschijnlijk zal hij kort naa het laatstgenoemde jaar overleeden zijn. Op de lijst der Raaden, van den jaaren 1590 ontmoeten wij roelof egbert roelofszoon; denkelijk zal deeze zijn Zoon, immers van zijne maagschap, geweest zijn.’