Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1790

Lettergeschenk voor de Nederlandsche Jeugd. Met Plaaten. Te Haarlem by A. Loosjes Pz., 1790. In octavo, 158 bladz.

Eene verzameling van leerzaame Vertellingen, by uitstek wel geschikt, om de oplettendheid der Jeugd eenigzins te vestigen, en haar op eene gevallige wyze zodanige kundigheden in te boezemen, die een heilzaamen invloed op den geest kunnen hebben; en den grondslag leggen tot heblykheden, die, met het toeneemen der jaaren, sterkte staan te verkrygen, om het gedrag verstandig en deugdzaam te regelen. Oordeelkundige opvoeders der Jeugd, die 't leezen van soortgelyke Schriften als eene uitspanning doen voorkomen, en ter gelegener tyd de daarin voorgestelde lessen ongemaakt gepast herinneren, zullen zig ongetwyfeld met vrugt van dit Lettergeschenk kunnen bedienen. - Tot een voorbeeld zy het geval van klaartje praatzak.

‘Niet ver van ons, (dus luidt de vertelling,) Niet ver van ons woont een aartig meisje, die in haar jeugd zich aanwende, om alle nieuwtjes, welke haar niet aangingen, van huis tot huis te vertellen - het was haar om 't even of het waarheid of leugen was, wanneer zij maar stof tot babbelen had - daardoor werd zij de plaag van den geheelen oord en van alle haare bekenden - zij haalde zich dikwijls allerlei onaangenaamheden op den hals, daar zij niet zelden haat en partijschap tusschen dezen en genen verwekte, welke het kwaad doorgaands op haar verhaalden; - dit was oorzaak dat men haar den bijnaam van klaartje praatzak gaf.

Schoon zij reeds 22 jaaren oud is, heeft zij echter zeer kort, door schande wijs geworden, haare dwaaze handelwijze leeren inzien: dan haare verbetering gaat niet gemaklijk, wijl men zeer

[p. 619]

bezwaarlijk zich kwaade gewoonten afwent, die men zich in zijn jeugd eigen maakte. Bovendien wordt zij van elk geschuwd, ofschoon zij zich reeds merklijk gebeterd heeft: geen jongman durft haar ten huwlijk vraagen, uit vreeze, dat zij, getrouwd zijnde, haare snapachtigheid weder zal bot vieren, zoo dra zij eens getrouwd ware. - Zij leeft dus treurig voort, daar zij niet dan te veel de verachting ondervindt, waarmede men haar behandelt; en, schoon zij ook 60 jaaren oud wierde, zal zij nog klaartje praatzak heeten.’

Men zal een snapachtig kind, dat zulk een vertelzeltje geleezen heeft, mogelyk, als het zig aan dat gebrek schuldig maakt, geen indrukbaarer berisping kunnen geeven, dan het alleen toeduwen: ‘zie daar klaartje praatzak. - Doch een middel van dien aart behooren Ouders niet dan binnen's kamers, of ten minsten wanneer ze met hunne kinderen alleen zijn, te gebruiken; op dat de kinderen buiten's huis geen spotnaam verkrijgen. - Onbeschroomder kan men, in 't openbaar, een ernstiger gebruik maaken, van de volgende Geschiedenis.

Ernst was een smit, die eene braave vrouw en veele kinderen had, met welken hij, daar hij lang ziek gelegen had, in groote armoede leefde. Een verachtelijk mensch, schoon door zijn geld aanzienlijk, bood hem eene aanmerkelijke som aan; indien hij hem zijne instrumenten wilde leenen, om het slot van een kabinet open te steeken; in het welk, zoo als hij zeide, een brief van zijnen oom lag, dien hij gaarn leezen wilde.

Voor geen geld in de waereld! antwoordde de arme ernst, het geen gij zegt is reeds ondeugend, en wie weet, of gij niet nog iets veel ergers voor hebt. De laage man ontstelde op dit antwoord, en bood den armen ernst tien dukaten aan, op dat hij het toch zwijgen wilde. - Zwijgen wil ik, antwoordde de smit, maar uit medelijden, en op hoop van uwe beterschap, - niet om geld, met het welk zulk een, als gij zijt, een ander ligtelijk bedriegen kan.’