Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1790

Asmus omnia sua secum portans, of alle de Werken van den Wandsbecker Bode. Eerste stukje. Te Amsterdam, bij W. Holtrop, 1789. In octavo 134 bladz.

De geestige claudius gaf, in den jaare 1774, in Duitschland, een bericht van Intekening tot dit Werk uit; beginnende op volgende wyze: ‘Ik wil mijne Werken ook verzamelen en uitgeeven. Daar heeft mij bijna niemand, zo als anders wel plagt te geschieden, om verzogt, en ik weet beter, dan eenig genegen lezer, hoe weinig 'er aan verlooren zou zijn, al bleven mijne Werken zoo onbekend als ik zelf ben; maar 't is toch zoo aartig met het intekenen en uitgeeven, en zulk eene vreugde en eere voor mij en mijne oude moei: ook is het 's menschen vrije wil of hij intekenen wil of niet.’ - Zoo oprecht spreeken weinige Autheuren, zelfs niet die minder geeven dan claudius, wiens luimig Werk zo vermaakelijk als stichtende is. Het zelve bestaat uit eenige Fragmenten, Brieven en Gedichten, die, onder elkander geworpen, geen geheel uitmaaken; doch als brokken belangrijk genoeg zijn, om geleezen te worden. Wij zullen den Wandsbecker Bode zelf eens laaten

[p. 83]

spreeken, en onze Leezers, uit de medegedeelde trekken laaten oordeelen.

‘Verklaaring der printverbeeldingen en tekens.

De eerste plaat is Vriend Hein. (de Dood.) Aan hem draag ik mijn boek op, en zal als Beschermheilig en Huisgod, voor aan de deure des boeks staan.’

‘Opdragt. - Ik heb de eer van uwen heer broeder te kennen, en hij is mijn goede vriend en patroon. Ik had ook nog wel andere adressen aan u; maar ik denk, men gaat het best recht uit. Gij zijt niet voor adressen, en ook niet gewoon om veel komplimenten te maaken.

Daar zijn menschen, ze heeten “sterke geesten,” die zich in hun leven door Heintjen niet laten aanvechten, en achter zijn' rug wel met hem, en met zijne spillebeenen spotten. Ik ben geen sterke geest; en, om de waarheid te zeggen, 't loopt mij telkens zoo koud over den rug als ik u aankijk. En echter wil ik gelooven, dat gij een goed man zijt, als men u maar genoeg kent; en toch is het mij, als of ik eene soort van heimwee en voorgevoel van u heb, gij oude Ruprecht de portier! dat gij ook eens komen zult, om mijnen gordelriem te ontbinden, en mij voor betere tijden zeker op oord en plaats te rust te leggen.

Ik heb daar een boeksken geschreven, en leg het u voor. Het zijn gedichten en prosa. Ik weet niet, of gij een lief hebber van gedichten zijt; maar ik kan het kwalijk denken, dewijl gij over 't algemeen geen boert verstaat, en de tijden voorbij zijn, waar in gedichten meer waren. Het één of ander in dit boeksken zal u, hoop ik, niet geheel mishaagen: het zijn meest losse gedachten, en klein speelwerk; doe 'er mede wat gij wilt. - De hand, lieve Hein! en, als gij eens komt, zoo val mij en mijne vrienden niet hard.’ -

‘Eene Chria, waarin ik bericht geef van mijn akademie-leven.

Ik ben ook op akademiën geweest, en heb ook gestudeerd. Neen, gestudeerd heb ik niet, maar op akademiën ben ik geweest, en weet, hoe alles daar geschapen staat. Ik geraakte bij geval met eenige studenten in kennis, die mij de geheele akademie lieten kijken, en mij overal medenamen, ook in het kollegie. Daar zitten de heeren studenten, alle naast elkanderen, op banken, zoo als in de kerk, en bij het venster staat een katheder, daar zit een professor of zoo iet in, die over dit en dat allerhande dingen praat; en dat noemen zij doceeren. Die in de katheder zat, toen ik mij in 't kollegie bevond, was een magister, die een groote krul-pruik op het hoofd hadt, en de studenten zeiden, dat zijne geleerdheid nog veel grooter was, en meer krullen hadt, en dat hij onder de hand een zoo kapitaal vrijgeest was, als 'er een in Frankrijk of Engeland wezen kon. Daar kon wel wat aan zijn, want alles ging bij hem zo voor de vuist en glad voort, als of het van een leijen dakjen rolde: en

[p. 84]

demonstreeren, dat kon hij als de wind. Wanneer hij een stuk onder handen nam, dan begon hij 'er zoo even een weinigjen van aan te roeren, en, eer men omzag, was het gedemonstreerd. Dus demonstreerde hij, bij voorbeeld, dat een student een student is, en geen rhinoceros: want, zeide hij, een student is of een student of een rhinoceros: maar een student is geen rhinoceros, want anders moest een rhinoceros ook een student wezen; maar een rhinoceros is geen student, derhalven is een student een student. Men zou denken, dat verstaat zich van zelf, maar wij, arme halzen, weten niet beter. Hij zeide, dat deze waarheid “dat een student geen rhinoceros, maar een student is,” een hoofdpilaar van de gansche filosofie was, die de magisters niet stevig genoeg onderschragen konden, op dat zij niet omvalle.

Nademaal men op één been niet gaan kan, zoo heeft de filosofie ook het tweede, en daar in was meer dan één iet het onderwerp, en dat ééne iet was, volgends het zeggen van den magister, voor ieder één; maar tot het andere iet behoorde een fijner neus, en dat was alleen voor hem en zijne kollegen. Bij gelijkenis, wanneer een Spin een draad spint, dan is de draad voor ieder één, en ieder een voor den draad, maar in het agterkwartier van de spin is haar bescheiden deel, te weten, dat andere iet, welk de toereikende grond van dat eerste iet is, en alle iet moet zulk eene toereikenden grond hebben, hoewel die niet altijd in het agterkwartier behoeft te wezen. Ik zou ook met dit axioma, gelijk de magister het noemde, ellendig te pas hebben kunnen komen. Daar hangt toch alles in de waereld aan, zeide hij; als iemand dit om ver stoot, dan raakt alles hol over hol door malkander.

Vervolgends kwam hij van de geleerdheid, en van de geleerden te spreeken, en voer bij alle gelegenheden tegen de ongeleerden uit. Te henker, wat veegde hij ze! Het ongeleerd gemeen zitten de vooröordeelen van nachtmerreiën, lijkdoornen, godsdienst, enz. als vliegen op den neus, die hem steeken; maar geen één durfde hem, den magister, aan boord komen. en als 'er één kwam, flink sloeg hij ze met de vliegenklap der filosofie op zijn' neus dood. - 't Is alleen de filosofie, die leert, of en wat God is, en zonder haar kan men geen gedachten van God maaken, enz. Doch dit zal de magister zeker maar zoo gezegd hebben. Geen mensch kan mij, met grond van waarheid, nageeven, dat ik een filosoof ben, en evenwel ga ik nooit door een woud, of mij komt te binnen, wie toch die boomen doet wassen, en dan doet zich, zoo als van verre en zachtkens, iet van eenen Onbekenden aan mij op, en ik zou wel willen wedden, dat ik dan aan God denk: zulk eene aandoening van eerbied en stille vrolijkheid word ik dan gewaar.’

[p. 85]

Hinz en Kunz.

 

H. Wel, Kunz! zeg mij, hoe groot gij toch de zon wel vindt?

 

K. Hoe groot? - Wel, als een struis-ei, vrind!

 

H. Ja wel! hoor, Kunz! laat naar u kijken.

 

De zon een struis-ei! 't zou wat lijken!

 

K. Wel Hinz! wat zoudt gij dan gelooven?

 

H. Zoo groot, kijk! - als een voeder hooi!

 

K. Hou! dat gaat mijn geloof te boven:

 

Wat henker! als een voeder hooi!

Hinz en Kunz.

(Toegewijd aan den Bailjuw van ......)

K. Hinz! zou 'er nog wel recht te vinden zijn op aarde?
H. Recht juist niet veel, mijn Kunz! maar 't geld heeft 'er nog waarde.
K. Toch zijn 'er veelen, die het recht nog pleegen!
H. Even deswegen.

De Vertaaler heeft geen der gemakkelijkste schrijvers verkozen, en het schijnt ons toe, dat hij, hier en daar, zeer gelukkig in het overgieten geweest is: eenige dichtstukjes zouden wij echter daar van uitzonderen. - Hoe meer hij zich toelegt, om de Duitsche origineele spreekwijzen, in Nederlandsche spreekwoorden, over te draagen, hoe meer hij zijnen Leezeren voldoen zal, die niet na kunnen laaten, om hem, voor zodanig eene Vertaaling van dat vernuftig en geestig werk, den vereischten lof toe te wijden.