Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1788

De man van character.

(Uit het Fransch.)

Een Mensch, wiens gedrag nooit met zyne beginzelen strydt, zelfs niet in allermoeilykste leevensomstandigheden, die volstandig en bestendig is, in alles wat hy onderneemt, is een Mensch, die gezegd mag worden een Man van Character te zyn: eene uitdrukking, geschikt om kortbondig iemand aan te duiden, wiens Ziel eene meer dan gemeene kragt en sterkte bezit.

Deeze hoedanigheid is zo nuttig voor den Amptloozen Burger als voor den Amptenaar, en verheft de deugden van den een zo veel als van den ander. Zy beveiligt den Magistraatspersoon voor de valstrikken der verleidinge en de laagheden van Partyschap; zy verwydert den Geleerden van vleiery en hekelschriften, en verbindt hem altoos in zyn Gedrag, en in zyne Schriften, aan de groote beginzelen der Rede en Waarheid, door dezelve zal een verstandig en edelmoedig Man zyn rust, zyn geluk, zyn leeven, waagen, en zich blootstellen aan de grootste en onverzoenlykste vyandschappen, om onbekende, maar onschuldige, slachtoffers der verdrukkinge te ontrukken.

Maar die al te zeldzaame hoedanigheid verdient minder onze gevestigde aandagt, wanneer zy alleen werkzaam is ten aanziene van de geringe belangen des byzonderen leevens, dan wanneer hy, die dezelve bezit, de belangen eener groote menigte aan zyn lot gehegt heeft.

Uit dit laatste gezigtpunt beschouwd, bestaat de vastheid van Character in die bestendigheid en onontzetbaarheid, welke eene verheevene ziel beloont in het velvoeren van groote en moei-

[p. 544]

lyke ontwerpen: wanneer zy het goede en braave bedoelt, is zy de hoogste bewondering en de vuurigste dankerkentenis des Menschdoms waardig; wanneer zy niets anders beoogt dan de voldoening van Eerzugt en Misdryf, wordt zy een geessel des Menschdoms, die 'er beevende over verbaasd staat: dewyl kleine en zwakke zielen zich van zelve krommen voor alles, wat groot is en sterk.

De Zwakheid is niet meer tegen deeze hoedanigheid overgesteld dan de Besluiteloosheid of de Onstandvastigheid. De Man van Character onderzoekt, besluit, en blyft voorts onbeweegelyk. Tegenheden doen hem sterker worden; ik zou bykans zeggen, dat hy dezelve bemint; om dat ze veerkragt aan de ziel geeven, en voedzel aan den moed. Hy alleen weet wat het zegt, iets te willen; dit is de zeldzaamste en moeilykste zaak voor 't gros der menschen: want om iets ernstig te willen, moet men aan een voorwerp alle zyne genegenheden, alle zyne neigingen, tot de zugt voor het leeven toe, opofferen.

De moed, uit vastheid van Character ontstaande, veronderstelt dat dezelve des noods den dood zal braveeren: dan de dapperheid eens Krygsmans veronderstelt niet altoos een sterkte van geest, deeze is menigmaal het uitwerkzel van gewoonte, van partyschap, van vrees voor eene regtmaatige veragting. De Man van Character zal dit betoonen, als hy een Krygsman is, en het niet zynde; de Krygshelden kunnen verbaazen in die zeldzaame gevallen, waarin hy zich genoodzaakt vindt zyn moed geheel aan den dag te leggen.

Men kan geen groot Character bezitten, zonder een wel- en diepdenkend Verstand. Dit doet ons het moeilyke van het onmogelyke onderscheiden. In de daad, halstarrig te willen, 't geen onze kragten volstrekt te boven streeft, is niet zich een Man van Character te betoonen, 't is de rol van een dolleman speelen, als carel de XII en carel de Roekelooze. - Dan, dikwyls zal de menigte de grootste, de edelste, oogmerken voor harssenschimmig houden, om dat zy de kragt van geest niet bezit, welke dezelve ontworpen, noch de kloekheid van vernuft, welke ze bedagt heeft.

In welke omstandigheden zich een Mensch van Character geplaatst vindt, zyne verbeelding verheft hem altoos boven alles, wat hem omringt. Hy zal nooit zich de wet laaten zetten, in groote noch geringe zaaken: wykt hy in kleinigheden, het is uit veragting, niet door zwakheid. Hy heerscht om zyne Vrouw, zyne Beminde, zyne Vrienden; zyn haat is even sterk als zyne liefde; hy vergeet nimmer eene belediging, zelfs dan wanneer hy het beneden zich agt des wraak te neemen.

Hy heeft het voorkomen van een Hoogmoedigen, en hy is het

[p. 545]

met de daad: doch niet op die wyze als laage Zielen, wier Trots alleen gelegen is in een wederzin tegen allen die boven hun zyn; zyn Hoogmoed is het inwendig, en bykans tegen dank in hem opkomend, gevoel zyner daadlyke meerderheid.

Vindt hy zich niet in de gelegenheid geplaatst, om in 't openbaar aller oog te trekken, hy zal niet gekend worden in eene beuzelende en oppervlakkig denkende wereld: zeldzaam zal hy daar die geestgesteltenis medebrengen, welke het gelukkigst slaagt. Inneemende bevalligheid vereenigt zich zeldzaam met sterkte van geest. Dikwyls geheel ingenomen met zyne eigene overleggingen, zal hy stil en koel zitten, in een talryk gezelschap.

Over 't algemeen zyn Mannen van 't beschreevene Character geen groote spreekers. Die Ziel laat zich eer uit door enkele gezegden, welke haar ontglippen, dan in breedspraakige redenen. Zy weeten, dat men groote denkbeelden kan koesteren, en een zwakke Ziel omdraagen. Wie heeft heerlyker gesprooken over de Vryheid dan lucanus, die laaghartige Verraader, die de schande op zich laadde, van de medepligtigheid zyner Broeders aan de beulen van nero te ontdekken? De President de thou heeft schoone verzen gemaakt tegen de gruwelen van den St. Bartholomaeus Nagt. Was hy een Man van Character geweest, hy zou carel den IX, kort naa dien schriklyken moord, in 't Parlement niet gepreezen; maar zich in de stilte der algemeene verslaagenheid verborgen hebben.

Doch als de nood het vordert, zal het den Man van Character, hoe spaarzaam anders in woorden, aan geene welspreekenheid ontbreeken: en, is hy gebooren in een Land, waar deeze een noodwendig vereischte is om bevorderd te worden, zal hy de welzeggenskunst aanleeren, niet als zyn hoofddoel, maar als een middel: de grootheid zyner Ziele zal 'er altoos in doorstraalen. Hy zal min uitvoerig dan kragtig weezen, en zomtyds zal al de kunst der grootste Vernuften het tot de hoogte van dat kragtig verheevene niet kunnen opvoeren. Cicero heeft niet beter kunnen schryven dan den beroemden Brief dien brutus hem schreef. - Die zelfde brutus wilde, dat cicero de geheele verdeediging van milo besloot, in het uitbreiden van dit éénig beginzel, dat het loflyk is een slegten Burger te dooden. Ziet men in deezen trek den Man niet, die eens den doodlyken slag aan caesar zou toebrengen.

Ik besluit deeze weinige aanmerkingen, over dit breeder behandelingswaardig onderwerp, met het beantwoorden der Vraage: Kan men zich tot een Man van Character maaken, zich die treflyke hoedanigheid geeven? Helaas! wat kunnen wy ons zelven geeven? Wy hebben alles ontvangen. Wy draagen in onzen boezem om, de zaaden van alle neigingen,

[p. 546]

van alle deugden, van alle ondeugden. Toevallige, en van ons zelven onafhangelyke, omstandigheden brengen dikwyls veel toe, om eenige deezer, ten nadeele van andere, te ontwikkelen, de aangroei van deeze wordt gestuit of vertraagd door de meerderheid, welke geene verkrygen. Misschien kan eene onaflaatende waakzaamheid over ons zelven tot in zekeren trap ons Character wyzigen, 't welk geheel te veranderen boven ons bereik is. Veel zou men in de Jeugd kunnen doen; indien de Jeugd de tyd van Bedagtzaamheid en Opmerking was. Vast gaat het, dat die kragt van Ziel, die den Mensch den naam van een Man van Character waardig maakt, onder de noodzaaklykste Deugden moet geteld worden, naardemaal zonder dezelve de Deugden bykans geen invloed hebben op ons geluk.