Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1788

[p. 624]

Historie der Spartanen tot na den dood van den jongen Agis, den ongelukkigen Verdediger van de grondwettige Regeringsvorm van zijn Vaderland. Door A.J. Verbeek. Te Dordrecht, by H. de Haas, 1788. Behalven het Voorberigt, 76 bl. In 8vo.

Sparta, door haare Koningen onderdrukt, door Lycurgus tot een gevestigd Gemeenebest gevormd, maar door de Weelde op den oever van haar verderf gebragt, zag zig, als 't ware, op het punt haarer herstellinge, door 't beleid van Agis; die egter voor de overmagt van zyne tegenparty moest bukken; waarop Cleomenes, het afgebroken plan van Agis weder opvattende, besloot den waggelenden Staat, het kostte wat het wilde, te herstellen; het welk ten gevolge had, dat dit Gemeenebest, als uit eene lange slaapziekte opgewekt, vervolgens de wet voorschreef aan geheel Peloponnesus. - Zy, die in de Geschiedkunde min ervaaren zyn, zullen deeze lotgevallen van dit Gemeenebest, die de Heer Verbeek in deezen ontvouwt, met verwondering nagaan, en, zo ze met behoorelyke oplettendheid leezen, genoegen vinden in 's Mans wyze van verhaalen. Voor anderen van meer oefening, dien deeze Spartaansche geschiedenis overbekend is, zal de manier, op welke de Schryver dezelve voordraagt, schoon ze 'er voor zig niets nieuws in ontdekken, nogtans, by eene opmerkzaame leezing, haare gevalligheid hebben. En men zal 'er op nieuws door opgeleid of versterkt worden, in 't algemeene gevoelen, dat het Spartaansch Gemeenebest een van de voornaamste Leerschoolen der Gemeenebesten is. Zulks is, in veelerleie opzigten, eene ontegenzeglyke waarheid, en tot een byzonder blyk hier van diene de overweeging van het verderf, dat Sparta zig op den hals haalde, door de weelde; 't welk ons de Heer Verbeek hier uitdruklyk onder 't oog brengt.

‘De vermindering van de burgerlyke vryheid der Spartaanen is, (zegt hy,) bovenal te vinden in het diep verval van hunne zeden zelve, voornamentlyk veroorzaakt door hunne overwinning op Athenen, van waar zy vele schatten van goud en zilver, tegen de wetten van Lykurgus, naar Sparta hadden overgevoerd. - Want, zo dra hadt niet het goud, door zyne betoverende kragt, de harten van Sparta's burgeren ingenomen, en zy, in

[p. 625]

navolging van hunnen toenmaligen Koning Lysander, begeerte gekregen tot pragt en rykdommen, die zy te voren niet kenden, of de nationale zugt en waakzame zorg voor de vryheid begon in evenredigheid hand over hand af te nemen.

Het volk, dat te voren hunne stadsopzienders gekoren hadt, door vrye stemmen uit de verstandigste en deugdzaamste burgers, die te gelyk voor ieverige voorstanders en handhavers der vryheid bekend stonden, wierdt allengs vatbaar voor kuiperyen, - zoo, dat de Koningen invloed kregen op de verkiezing der Ephoren, waardoor veroorzaakt wierdt, dat lage vleiers en slaven van de Groten dikwils voorgetrokken wierden, voor de beste voorstanders van het algemeen welvaren.

Deze laffe onverschilligheid in een vry volk is altyd een zeker blyk van de vermindering zyner vryheidsliefde, en een gewis voorteken van zynen aannaderenden ondergang. - Het volk toch verlaat zich dan op zyne gemeensmannen, als deszelfs onmiddelyke vertegenwoordigers, en dezen deszelfs onverschilligheid bemerkende, vervallen insgelyks tot slaphartigheid, of spannen samen tot onderdrukking van de vryheid.

Dus wierdt het evenwigt in de Regering, dat Lykurgus zoo wyselyk hadt vastgesteld, wel rasch verbroken, en zyne wetten, waar door Sparta zoo lang gebloeid hadt, verloren langzamerhand hare kragt, terwyl daar en tegen het zedenbederf hand over hand toenam.

Geen pen is in staat, om de verbastering en het diep verval der Spartaansche zeden, die de Grieksche Wysgeeren zoo vaak als in eene eerbiedige verwondering hadden doen verbaasd staan, naar behoren te beschryven. - Uitgezogte spyzen vervulden de tafels, die voorheen een voorbeeld van matigheid en eenvoudigheid geweest waren. - De edele vriendschap, welke zoo gelukkig tusschen alle standen hadt plaats gehad, wierdt door hoogmoed en lage ontrouw geschonden. - De blanke oprechtheid moest voor snode geveinsdheid en huichelary plaats maken. - De Spartaansche jongelingen, waarop de hope des Vaderlands gevestigd was, gaven zich over aan verkwisting en overdaad; en daar zy te voren hun genoegen gevonden hadden in worstelen en lopen, in het schieten met pyl en boog, maakten zy nu de beuzelachtige voortbrengzels der weelde tot de voorwerpen hunner bewondering en hoogach-

[p. 626]

ting; terwyl de liefde tot eer, de krachtigste dryfveer, om den mensch tot volbrenging der moejelykste plichten op te wekken, allengs hare veerkragt verloor, en ontaartede in eene nuttelooze begeerte, om door pracht en weelde boven hunne tydgenoten uit te blinken, en de bewondering van het Spartaansche jufferschap tot zich te trekken. - De vrouwen, die geen anderen roem gekend hadden, dan om hare kinderen op te kweken tot nuttige leden der maatschappy, en vooral, om, door het welopvoeden van haar mannelyk kroost, mede te werken tot welzyn van haar lieve Vaderland, waren nu bezig, om door haar verleidend voorbeeld het bederf van Sparta te helpen bevoorderen, en schaamden zich niet kleederen aan te schaffen, die te vooren den ontuchtigen vrouwen alleen zouden veroorlofd geweest zyn.

Met één woord, Sparta was Sparta niet meer; - en daar een wyze spaarzaamheid en buitengewoone vlyt de middelen geweest waren, door welken de Spartaansche Republiek den hoogsten trap van eer en aanzien beklommen hadt, zoo waren nu integendeel overdaad en werkeloosheid de wegen, langs welke zy gebragt wierdt tot op den oever van haren ondergang.

En het geen het ongeluk voltooide, was, dat de Koning Leonidas zelf, die tegen de wetten van Lykurgus reedts met eene vreemde Prinses getrouwd was, en op de Persische manier overbodig leefde, door zyn Koninglyk voorbeeld den snellen voortgang der weelde bevoorderde, waardoor alle hope op herstel byna geheel wierdt weggenomen.

Niets indedaad is meer verderfelyk voor alle, maar voornamentlyk voor vrye Staaten, dan de weelde: - het is haar vernielende invloed alleen, aan welken de vermaardste Republieken der waereld haren gehelen ondergang of het verlies harer vryheid te wyten hebben. - Het roemrugtig Athenen bloeide en was de schrik zyner naburen, zoo lang men de wetten van Solon eerbiedigde; maar toen der burgeren moed, door weelde verzwakt, en hunne rechten ongestraft overtreden wierden, ging zyn roem te gelyk met zyne vryheid verlooren. - Zoo lang de weelde geen invloed hadt op de harten der fiere Romeinen, waren alle pogingen van binnen en buitenlandsche belagers hunner vryheid vrugteloos: maar toen met de schatten van het Oosten, na de overwinning op Antiochus, de overdaad en weelde de

[p. 627]

poorten van Romen waren ingedrongen, en de weg tot ongebondenheid en slaafsche onderwerping gebaand hadden, moest de Republikeinsche vryheid weldra plaats maken, voor de geweldige onderdrukking der heerschzugtige Cesars. - Want daar andere ondeugden slegts een gedeelte der burgery besmetten, wordt door de weelde integendeel de gansche staat, zonder onderscheid van ouderdom, sexe of vermogen, bezoedeld; - en zy is des te nadeliger, om dat zy altyd een reeks van gedugte onheilen ten gevolge heeft; als losbandigheid by de jeugd, zedenbederf by de burgers, lafhartigheid by de krygslieden, oneerlykheid by de Regenten, ontrouw by de Staatsdienaars, en diergelyke meer; welke, zoo zy niet by tyds kragtdadig worden te keer gegaan en uitgeroeid, gewisselyk den ondergang des Vaderlands voltooien moeten. - Daarenboven wordt in een vryen Staat, door de weelde, de gestadig toeneemende Heerschzugt merkelyk bevoorderd; immers wanneer het volk eens smaak gekregen heeft, om het wezen aan den schyn op te offeren, en de burgers gedreven worden door eene iedele zugt, om door buitenspoorige verkwistingen boven malkanderen uit te munten, moeten de denkbeelden van vryheid en de zugt voor derzelver behoud noodwendig verminderen, en plaats maken voor andere hartstochten, die de vrugtbare bronnen zyn van onheilen, waardoor de vryheid verloren gaat.

Zodanige gevolgen hadt ook de weelde in Sparta. - De nationale nayver voor Vaderland en Vryheid veranderde in eene begeerte om schatten te vergaderen, en zich te baden in een zee van wellusten. - De wetten wierden geschonden, het Vaderland verwaarloosd, de huistucht verzuimd, en de Regeeringsvorm jammerlyk verbasterd.’