Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1782

Brief van den heer De la Lande, over de onmogelykheid van vliegen voor den mensch.

Aan de Heeren Schryveren van het Journal des Sçavans.

myne heeren.

Ik zou niet gedagt hebben, dat het noodig ware, u te onderhouden over de zotte poogingen door de Menschen aangewend, om zich in de lugt op te heffen en te vliegen: indien, zints een jaar, geheel Parys niet was uitgeloopen, om in de Straat Taranne een Schip te zien, waar mede de Heer blanchard belooft te zullen vliegen; en indien het Journal de Paris, anders op zo redelyk en verstandig eene wyze geschreeven, niet zeven of acht keeren van dit voorwendzel gesprooken hadt, zonder de ongerymdheid daar van aan te toonen.

De Heer mercier Abbé van de Koninglyke Abdye van St. Leger de Soissons, een Man van bekende kundigheid, schynt zelfs zyn oordeel op te schorten, in een Geschrift den 4 April 1782 uitgegeeven. Hy brengt, ten aanzien van dit onderwerp, eenige geleerde aanmerkingen in 't midden, waar mede ik myne bedenkingen over de kunst van vliegen zal aanvangen.

Roger bacon hadt reeds het denkbeeld gevormd van een vliegend voertuig, dat misschien den Kanunnik d'Estampes, den Heer des mazures, tot het begrip bragt van

[p. 360]

zyn vliegenden Wagen, waar van men vervolgens niet meer heeft hooren spreeken. Vader fabri ondernam het, een vliegend Schip te maaken, gelyk verscheide andere Natuurkundigen dit bestonden, wier naamen en werken ons worden opgegeeven door g. paschius, in zyne Inventa nova antiqua. Cap. VII. p. 636. Ed. 1700. in 4to. In dit werk vindt men aartige aanmerkingen over de kunst om in de lugt te vliegen; over hun die dit bestaan hebben; over verscheide vliegende zelfbeweegende kunsttuigen: als de houten Duif van archytas van Tarente, die van Vader kircherus: den Vlieg en den Arend, aan den beroemden regiomontanus toegeschreeven. Deeze yzeren Vlieg vloog, zo men verhaalt, op verscheide persoonen te Neurenburg; en de Arend, naa Keizer carel den Vden op eenen vry verren afstand van die Stad te gemoete gevloogen te zyn, keerde met dien Vorst weder.

Vader lama, die zich zeer op het werktuiglyke bevlytigde, besteedt het geheele vierde Hoofdstuk van zyn Prodromo all' arte Maestra, om de mogelykheid aan te toonen, dat een Schip in de Lugt zou zeilen, gelyk het vaart in het water. Dit Schip moest met mast en zeilen voorzien weezen. De Schryver geeft 'er eene afbeelding van aan 't einde zyns werks: het hadt op den Voor- en Achter-steven twee houten uitstekken, ieder een koperen kloot draagende, die geheel van lugt ontledigd moest worden. - De gevolgen, afgeleid uit de zwaarte der lugt en de ligtheid, welke een vat krygt, daar van ontledigd, overtuigden vader lama, dat de vier koperen klooten, waar mede hy zyn Schip voorzag, door derzelver ligtheid genoegzaam zouden weezen om 't gewigt van dit Werktuig, en de Menschen daar in zittende, op te weegen, zo dat het noodwendig in de lugt zou opvliegen, wanneer men de touwen los maakte, dat het daar in zou opgehouden worden, en zo gemaklyk door de lugt vaaren als de Vaartuigen door het water. De Schryver voegt 'er by, dat de Theorie, waarop hy de mogelykheid van zyn Schip grondde, nauwkeurig naagegaan zynde door lieden des kundig, zy geen misslag in zyne rekening gevonden hadden.

Deeze Prodromo van Vader lama te Parys zeer bezwaarlyk te bekomen zynde, onderrigt ons de Heer de st. leger, dat j.c. sturmius, het geheele Hoofdstuk over het Vliegend Schip overgezet heeft: deeze overzetting door de Heer de st. leger met het oorspronglyk Italiaansch ver-

[p. 361]

geleeken, kwam hem zeer nauwkeurig voor, en is dezelve herdrukt in het Werk van paschius^(*).

Ondertusschen heeft men niet veel berekenens noodig, om de denkbeelden van Vader lama om verre te stooten. De Lugt is acht honderd maal ligter dan het Water, dus moest een schuit, die in 't water dryft, niet alleen ontledigd zyn van Lugt, maar acht honderd maal meer uitgebreidheid hebben voor dezelfde klomp. Een Mensch heeft omtrent twee cubiq voeten in het water noodig om 'er zich in op te houden; nu eens gesteld zynde dat het Vaartuig niet meer weegt dan een Mensch, zal het vier cubiq voeten in 't Water moeten hebben, en drie duizend twee honderd in de Lugt: gevolglyk zou 'er eene kamer noodig zyn die aan alle zyden vyftien voeten haalde, lugtledig was, en niet meer dan een Mensch woog, 't welk menschlyker wyze onmogelyk is.

Men heeft de uitgebreidheid tragten te vergoeden door vliegen, op de wyze der Vogelen: doch dit is even onmogelyk, uit hoofde van de zwakheid der Spieren in den Mensch, met betrekking tot de zwaarte welke moet opgeheeven, de veelheid der Lugt die weggestooten moet worden, en de snelheid, welke men zou moeten geeven aan de beweeging der Vleugelen.

De Heer coulomb, een bekwaam Ingenieur, Lid van de Academie der Weetenschappen, heeft in den jaare 1780 een geschrift voorgeleezen: waar in hy onderzoekt de grootst mogelyke uitwerking, die de Menschen zouden kunnen voortbrengen, geduurende eenige seconden, de snelheid, de tyd, en het gewigt in aanmerking genomen zynde: dit beproevende, bevondt hy, dat een Mensch, die honderd en veertig ponden weegt, eene drukking gelyk aan honderd veertig ponden, niet kan oefenen, dan met eene snelheid van drie voeten in een seconde: en dat, om hem in de lugt op te houden, de oppervlakte der vleugelen met die snelheid bewoogen, zou moeten zyn van twaalf duizend voeten: hy zou nooit, zonder zyne snelheid te verminderen, de drukking kunnen vermeerderen; ook is 'er geen hefboom, noch eenig werktuig, 't welk die werking kan vermeerderen. Maar, dewyl hy noodzaaklyk tyd zou behoeven en kragt

(*) Men vindt ook de Afbeelding van zulk een Schip, agter de Principiae Philosophiae Naturalis van j. ode, en de bedenkingen diens Utrechtschen Hoogleeraars daar over, in het tweede Deel diens werks. p. 149.

[p. 362]

spillen, om de vleugels op te heffen, en verscheide andere dingen hier van zouden moeten worden afgetrokken, ware het misschien noodig de Vleugels twee of drie maal te vergrooten. Nu is het blykbaar onmogelyk, dat een Mensch, zonder eenig ander steunpunt dan zichzelven te hebben, vlakten van honderd tachtig voeten lang, en even zo veel voeten breed, dat is, veel uitgestrekter dan de zeilen van een Schip, kan draagen en bewerken. Zulks alleen is genoeg om te verzekeren, dat geene pooging van dien aart ooit zal gelukken. De Spieren van de vleugelen der Vogelen zyn veel sterker naar evenredigheid van de zwaarte hunner Lichaamen; en zy kunnen, gelyk de ondervinding leeraart, aan hunne Vleugelen eene veel grooter snelheid geeven, dan de Mensch in staat is, daar aan by te zetten. Derhalven is de onmogelykheid om zich in de Lugt op te houden om te vliegen, zo zeker, als de onmogelykheid om zich op te heffen, door de soortlyke zwaarte van lichaamen, van lugt ontledigd.