Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1782

[p. 372]

Indiaansche Fabelen en Vertellingen door Bidpai en Lokman; naar het Fransch van de Heeren Galland en Cardonne, door L. Stoppendaal, P.Z. Eerste Deel. Te Middelburg, by W. en J. Abrahams. Behalven het Voorwerk 222 bladz. in gr. octavo.

Dit Stuk der Oostersche Oudheid, welks oorspronglyke opstelling men niet ongegrond tot ongeveer 1000 jaaren voor 's Heillands geboorte schynt te brengen, behelst een reeks van leerzaame Fabelen en Vertellingen. Ze zyn van oudsher en nog heden by de Oosterlingen hooggeschat, en onze Westersche Geleerden hebben ze met dat zelfde goedgunstig oog beschouwd; 't welk ook, in 't begin deezer Eeuwe, aanleiding gegeeven heeft, tot eene aanvanglyke Fransche Vertaaling, die voorts onlangs voltrokken is; naar welke de Heer Stoppendaal thans dit stuk zynen Landgenooten in hunne Moederspraak aanbiedt. Het hoofdbedoelde des Schryvers is, den Vorsten, op eene aangenaame wyze, onder 't oog te brengen, welke regels van gedrag zy voornaamlyk in agt hebben te neemen, om hunne Regeering voor zig zelven gelukkig, en voor hunne Onderdaanen heilzaam, te maaken. Deeze regels worden hier opgehelderd en uitgebreid door aaneengeschakelde Fabels en Vertellingen; welken meerendeels van dien aart zyn, dat ze, buiten dit hoofdbedoelde, ook ter leeringe van 't Menschdom in 't algemeen strekken: als behelzende eene menigte van zedelyke aanmerkingen, die zo wel den eenen als den anderen levensstand raaken; en welken gemeenlyk op eene schrandere en geestige manier voorgesteld worden.

Een gesprek, by manier van uitspanning, over veelerleie onderwerpen gaande, tusschen een Chineeschen Keizer en deszelfs Vizier, bepaalt zig, by gelegenheid van 't zien van een Byenzwerm, op eene welgeschikte Regeering. Uit de daaromtrent voorgestelde aanmerkingen neemt de Vizier aanleiding, om gewag te maaken van de roemrugtige regeering van Dabichelim, Koning der Indien, door de schrandere raadgeevingen van den weldaadigen Wysgeer Bidpai. En zulks wekt de nieuwsgierigheid van den Keizer op, om de geschiedenis van Dabichelim en Bidpai nader te weeten, dan dezelve hem tot nog bekend was. De Vizier, aan 's Keizers begeerte voldoende, geeft hem daar op verslag van het voorgevallene.

Dabichelim, door een gesprek over de milddaadigheid, tot een uitsteekend betoon deezer deugd genoopt, droomde in den volgenden nagt, dat hem eene plaats aangeduid werd, alwaar hy een grooten schat zou vinden. Te sterk door den droom getroffen, om 'er geen agt op te geeven, stygt hy met den morgenstond te paard. Hy komt aan eene grot, en geraakt met een grysäard, welke zig aldaar onthield, in gesprek. De grysäart maakt den Vorst bekend, dat hy een kostelyken schat in deeze grotte begraaven heeft; betuigt dien den Vorst

[p. 373]

te willen schenken, om daardoor zyne schatten te vermeerderen, en de behoeften van den Staat te hulp te komen. Het onderzoek beantwoordt; men ontgraaft een onnoemelyken schat van goud, zilver en kleinodien: men ontdekt onder anderen, in een zeer kostlyk kistje een stuk witte zyden stof, waarop Syrische letters geschreeven stonden. Een Wysgeer, ter verklaaringe van dat Geschrift verzogt, geeft den Vorst te kennen, dat de inhoud van dit geschrift een schat is van veel grooter waarde, dan alle de anderen. Het behelsde, naamlyk, den uitersten wil van den Koning Houschenk, die door ingeeving, bepaaldlyk voor Dabichelim, geschikt was; en hem buiten de toewyzing van alle de daar verborgen kostelykheden, met een schat van wysheid begiftigde, door het voorstellen van veertien lessen, op welker gadeslaan, de Vorst zyn Ryk tot het hoogste toppunt van roem, en een bestendig geluk, zou voeren. By deeze lessen kwam nog eene onderrigting, dat de Vorst, des begeerig zynde, eene nadere verklaaring van dezelven kon erlangen, indien hy naar den berg van het eiland Sarandib wilde reizen. Op deeze onderrigting ontstak 's Vorsten begeerte tot het aanvaarden dier reize; dan vooraf vond hy goed twee zyner geagtste Viziers deswegens raad te pleegen. Dit raadpleegen heeft hier ten gevolge een gesprek van den Vorst met deeze Viziers, die hem de reis, schoon mogelyk nuttig, als moeilyk en gevaarlyk ontraadden; waartegen de Vorst het zyne inbrengt, als oordeelende dat men van nutte pogingen niet moet afzien, schoon ze wat moeilyk en gevaarlyk vallen, als de moeite en 't gevaar door standvastigheid en voorzigtigheid te boven te komen zyn. Het besluit ten einde van dit gesprek, 't welk met eenige Fabelen en Vertellingen doormengd wordt, is de vaststelling van 's Vorsten reis. Dabichelim vangt des de reis aan, komt ter beoogder plaatze, en ontmoet aldaar Bidpai, die hem de toegezegde uitlegging der bovengenoemde lessen verleent. In het tegenwoordige stuk bepaalt zig de onderrigting van Bidpai tot de eerste Les: hoofdzaaklyk leerende, dat men naar de gesprekken van lasteraaren niet moet luisteren; welke Les, door verscheiden aaneen verknogte Fabelen en Vertellingen, in veelerlei opzigten ontvouwd wordt. - De manier in dit gesprek gehouden brengt verscheiden tusschenvallende denkbeelden te wege, die telkens aanleiding tot eene andere Fabel geeven, welke op die wyze, in den zamenhang, geschiktlyk te pas gebragt wordt. Laat 'er ons één, tot een voorbeeld, buiten den zamenhang, (want het geheele verband te melden zou te breed uitloopen, neemen. Ze heeft tot een opschrift, de Aep en de Schrynwerker.

‘Een Schrynwerker zat op een stuk houts, 't welk hy zaegde, en om de zaeg des te gemaklyker te behandelen, had hy twee beitels, die hy over en weder in de kloof deed, naer maete hy met zyn werk vorderde, en een Aep sloeg dit met opmerkzaemheid gade. By geval scheidde de schryn-

[p. 374]

werker met zynen arbeid uit, en ging iet anders verrichten. Geduurende zyne afwezendheid klom de Aep op het Stuk houts, en ging 'er in diervoege op zitten, dat zyn staert door de kloof hing. Wanneer hy den beitel, die de twee gezaegde kanten van elkanderen hield, 'er had uitgenomen, zonder den anderen alvorens daerin te steeken, kneepen zich de beide kanten zo vast toe, dat 'er zyn staert door gekneusd, en verplet werd. Hy schreeuwde luidkeels, en, in het hevigste zyner smarte, klagten uitboezemende, zeide hy: in deeze waereld moet elk zyn werk verrichten; men doet niets dan dat van een ander te bederven, wanneer men zich daer mede wil bemoeien; myn beroep bestaet in vruchten te eeten; waerom heb ik my met zaegen willen ophouden? dat hun, die my mogten willen navolgen, het zelfde wedervaere! Terwyl hy zich zelven dit verwyt deed, kwam de Schrynwerker, en zag den Aep in deezen bedroefden staet: zie daer, zeide hy hoe die geen vaert, welke zich met een beroep bemoeit, dat hy niet geleerd heeft; en, in stede van hem te verlossen, sloeg hy hem zo wakker, dat de slagen, die hy ontving, gevoegd by de smart, welke hy reeds leed, hem deeden sterven.

Deeze fabel doet een ieder zien, dat elk zich moet bemoeien met het geen hem betreft; en dat men buiten den omtrek van den kring, waar binnen men zich beslooten vind, niet gaan moet. Het spreekwoord zegt, ten dien opzichte, ook zeer gepast, dat elke onderneeming een byzonder mensch vordert. Niemand neeme derhalve ooit eene bediening op zich, die hem niet voegt.’