Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1782

Elftal Kerkelyke Redevoeringen, door Fr. Adr. v.d. Kemp, Predikant by de Doopsgezinden te Leyden. Te Leyden, by L. Herdingh, 1782. Behalven de Opdracht, 243 bladz. in gr. octavo.

Het getal der gedrukte Leerredenen te vermeerderen schynt, in den eersten opslag, niet zeer nuttig; gemerkt wy ene aenzienlyke menigte van wel opgestelde Kerkredenen, over allerleie Godgeleerde en Zedekundige onderwerpen, in onze Moederspraek bezitten; en de algemene smaek niet zeer gesteld is, om, gelyk men 't noemt, preeken te lezen. Dan, wy zeggen, om reden, in den eersten

[p. 332]

opslag: want, als men in 't oog houd, dat die Kerkredenen ten grootsten deele uit andere talen overgebragt zyn; en dat wy weinig voortreflyke oorspronglyke Stukken hebben; Stukken naemlyk, die de goedkeuring van weldenkende Lezers kunnen wegdragen, en die op de leest, welke, van tyd tot tyd, de overhand schynt te nemen, geschoeid zyn. Als men, zeggen wy, nagaet, dat de wansmaek in 't lezen van Predikatien, meestal, veroorzaekt is geworden, door de dorheid, langdradigheid, enz. veler Leerredenen; dan is het niet alleen goed te keuren, maer 't verdient zelfs aenmoediging, dat bekwame Leeraers der Protestanten in ons Land, van welke Gezindheid ook, door Uitlandsche Predikanten, die, vroeger, beter smaek in dat Stuk, dan wy hadden, op den weg geholpen, (want waerom behoeven wy dat te ontveinzen?) hunne kragten beproeven, en in geschrifte toonen; dat zy in staet zyn, om de Lessen van den Godsdienst, in hunne Kerkredenen, beknopt, duidelyk en krachtig voor te dragen. Langs dezen weg werkt men mede, om den smaek des Volks, in 't nagaen der ontvouwinge van Godsdienstige onderwerpen, te leiden, te verbeteren, en daer die zich reeds ten goede schikke, te bevestigen.

Wy passen deze aenmerkingen onbeschroomd toe, op den Eerwaerden v.d. Kemp, of zyn Elftal Kerkelyke Redevoeringen, welken, zaekryk en beknopt, met zo veel oordeels uitgevoerd zyn, dat ze ene oplettende lezing verdienen. Ze gaen meerendeels over de zogenoemde gezellige of betrekkelyke plichten, die de Menschen, in maetschappy met elkander levende, in verschillende standen, uit hoofde hunner wederzydsche betrekkinge, onderling in acht hebben te nemen. 'Er word een aenvang gemaekt met de overweging van het Huwelyk, en de vier daeraen volgende Leerredenen gaen over de plichten der Vrouwen, der Mannen, der Ouders, en derzelver Kinderen. Hieraen verknocht zyn Eerwaerde zeer gepast ene Redenvoering over de voordeelen der vroege Godsvrucht; en schikt voorts zyne zevende en achtste Leerreden, ter ontvouwinge van de plichten der Heren en Dienstknechten, mitsgaders die der Overheden en hunner Onderdanen. By deze laetste voegt hy niet oneigen ene overweging van het veranderen der Republikeinsche Regeeringvorm, in eene Koninglyke, by de Jooden. De behandeling dezer byzondere onderwerpen geeft hem wyders aenleiding, om in ene tiende Leerreden opzetlyk te handelen, over het spreken der waerheid den

[p. 333]

Leeraren geoorlofd; en ten laetste sluit zyn Eerwaerde dezen bondel met ene doorwrochte Leerreden, uitgesproken op den Bededag van den 27 Feb. 1782. - Tot een stael van 's Mans denkwyze diene zyne beantwoording der twee hoofdbedenkingen tegen de vryheid, welke hy als Leeraer oordeelt te mogen nemen, in 't spreken der waerheid. - Zyne gedachten, nopens de bevoegdheid der Leeraren tot het spreken der waerheid ontvouwd, en getoond hebbende wat 'er deswegens in een Leeraer vereischt worde, vervolgt hy indezervoege.

‘Men erkent bereidwillig, dat een Leeraer de waerheid moet spreeken, maer, zegt men, het is niet noodig; alle waerheden, welker kennis van eenig belang is, der Gemeente voor te dragen, en ik schroom, Myne Vrienden, niet 'er by te voegen, 't is ongeoorloofd, zo dra 'er uit het voorstel meer na- dan voordeels is te wagten; terwyl ik de gegrondheid der tegenwerping zelve gaern erkenne, mits men dezelve van waerheden, welke met den Godsdienst niets gemeens hebben, opvatte.

'Er zyn immers geschied- rechts- geneeskundige en andere waerheden, omtrent welke men, zonder eenige hindernis, kan en mag onkundig blyven, maer in 't Godsdienstige zyn 'er geene aen te wyzen, omtrent welke wy, buiten ons nadeel, kunnen onverschillig blyven. Deze zyn alle onderling verknogt, en hebben regelrecht of van ter zyden eenigen invloed op elkanderen. Alle des menschen plichten maeken één geheel uit; en de waere Godsdienstige is niet Hy, die eenige zyner plichten, maer die alle, naer zyn beste vermogens, tracht ten uitvoer te brengen. De Godsdienst sluit zo wel in zich de plichten jegens anderen, als jegens God; zo wel de plichten jegens ons zelven als jegens onzen naesten; de Godsdienst vordert zo wel, dat wy gelyk 't deugdzaeme menschen, gelyk 't braeve Burgers, als dat wy, gelyk 't Christenen betaemt, moeten leven.

Zo dra het tot eene deezer hoofdplichten gebracht kan worden, zo dra hy derzelver voorstel voor zyne Toehoorers nuttig of noodzakelyk keurt, dan mag hy, even weinig als Paulus, niet agterhouden, dat hy niet zoude verkondigen alle den raed Gods^(*). Zoude hy zich door zulk een gedrag bezondigen tegens den Heere zynen God; zoude hy hierdoor het in hem gesteld vertrouwen, van alles, het geen, zyns erachtens, tot het welzyn zyner Toehoorers,

(*) Hand. XX.27.

[p. 334]

zoude kunnen strekken, te zullen leeren, schenden, dan moet hy een volkomen recht hebben, het welk hem niemand mag betwisten, om alles te verkondigen, wat hy voor eene gewichtige waerheid houdt, wat hy als een plicht des Euangeliums heeft leeren kennen; om 't even is 't, of zulks met anderer heerschende denkwyze stryde of strooke; om 't even, of zulks by het eerste voorstel goedgekeurd wordt of verworpen, en lof of blaem verwerve; anderzints wordt hy een trouwlooze dienstknegt, trouwloos jegens die hem aenstelden, trouwloos tegen God zynen maker; en hierin moet hy niet afgeschrikt, maer aengemoedigd worden.

Jae maer, brengt men in, gedrongen om het aengevoerde te beämen, men moet zien, wat de menschen kunnen verdragen, en zyn tyd afwagten, indien zy tegen eene waerheid zyn vooringenomen: dit deed zelve onze Goddelyke Meester, en gaern M.G. wil ik deze tegenwerping, als een nuttige regel houden, mits met behoorlyke onderscheiding, mits met aenzien van persoonen en zaeken.

Jezus Christus wagtte niet, tot dat hy konde verwagten van zyne voorstellen met de toejuiching der schaere bekroond te zien, toen hy der Jooden verwagting van eenen aerdschen Messias te keer ging; toen hy der Phariseen boosheid en dubbelheid gispte; toen hy de aenstaende Zaligheid van alle volken verkondigde: de nietigheid der uitwendige plechtigheden, op zich zelve bezichtigd, het nutteloose der brand- en slacht-offeren, en de aenbidding in geest en waerheid leerde. Paulus en Barnabas onderzogten niet te Lystre, of die afgodische Lieden, of liever die Priesters, welke voordeel meenden te doen, met hun te doen doorgaen voor jupiter en mercurius^(*), het voorstel van den Levenden God, die den hemel, de aerde, de zee en al 't geen in dezelve was, gemaekt had, zouden kunnen verdragen, veel weniger of hun zulks aengenaem zoude wezen, en diezelfde paulus verkondigde in den Areopagus dienzelfden onbekenden God^(†).

Zyn zy vooringenomen, dan moet men deze leemte trachten weg te neemen, daer wy anderzints niet wel zullen slaegen; maer ook deze hunne vooringenomenheid, een gebrek van hun hoofd of harte kan den Prediker noch voor de Vierschaer der Godheid, noch in zyn geweeten,

(*) Hand. XIV.12.

(†) Hand XVII.23.

[p. 335]

verschoonen - verontschuldigen, wanneer hy iet verzwegen had, 't welk hy meende te moeten zeggen.

Kunnen zy geene sterke spyze verdragen, als te weinig onderwezen, dan moet men hun met melk voeden, en hun met de eerste grondbeginselen trachten gemeenzaem te maeken, eer men een meer ingewikkeld voorstel, welks bevatting meerdere kundigheden onderstelt, dan zy nog bezitten, waege. Maer hoe zal men dit aenvangen, indien men 's menschen aengebooren rechten en verplichtingen, 's menschen beweegredenen tot en bedoelingen in het ingaen der maetschappye, 's menschen betrekkelyke plichten jegens elkanderen, indien men de eeuwige hoofdwaerheden van den Natuurlyken en Geopenbaerden Godsdienst moet overslaen?’ - En hier mede gaet de Eerwaerde v.d. Kemp over, tot het beantwoorden van enige byzondere bedenkingen, tegen zyn prediken over die soort van onderwerpen, in zyne voorige Leerredenen verhandeld.