Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1782

Verzameling van onuitgegeevene Stukken, tot opheldering der Vaderlandsche Historie, opgezogt, byeengebragt, en met eenige aanmerkingen opgehelderd, door Mr. P. Bondam, Prof. in de Rechten te Utrecht, en Historieschryver van Gelderland. Vyfde Deel. Te Utrecht by B. Wild, 1781. Behalven het Voorberigt en den Inhoud, 379. bladz. in gr. octavo.

Het voorige stuk deeze keurige Verzameling gebragt hebbende, tot den tyd, dat de Aartshertog Matthias de waardigheid van algemeenen Landvoogd aanvaard had, zo vangt het tegenwoordige aan, met het byeenbrengen van zodanige stukken, welken betrekkelyk zyn, tot het kort daarop voorgevallen, of de handelingen van het Bondgenootschap, om zig tegen den aanhang van Don Jan, die vermogend en onderneemend was, met kragt te verzetten, ten einde het beraamde ontwerp bestendig te maaken. Met betrekkinge tot dit gedeelte onzer Geschiedenissen, zyn den Heer en Mr. Bondam, verscheiden Papieren ter hand gekomen, welken ter ophelderinge van etlyke byzonderheden dier voorvallen dienen; waardoor dit Vyfde stuk, om op eene gelyke dikte als de voorigen te blyven, zig slegts bepaalt tot het tydsverloop der maanden, January, February en Maart, des jaars 1578.

Een hoofdonderwerp der Stukken, in deezen medegedeeld, is het voorgevallen in Gelderland, met opzigt tot de verkiezing en aanstelling van een nieuwen Stadhouder, in de plaats van den Heer van Hierges, die, als tot den aanhang van Don Jan behoorende, (met de afzweering van deszelfs Meester,) mede gehouden werd van zyn Stadhouderschap vervallen te zyn. Herhaalde raadpleegingen en onderhandelingen des aangaande, hier te berde gebragt, ontvouwen ons het beloop van dit stuk; en toonen ons, hoe het Prins Willem gelukte, de bevordering van zynen Broeder, Graaf Jan, tot die Stadhouderlyke bediening te bewerken; waarvan hy zig vervolgens, met zo veel beleid, wist te bedienen, om de nadere Unie, tusschen de nabuurige Ge-

[p. 168]

westen, te wege te brengen. Nevens dit hoofdonderwerp behelzen deeze Papieren nog verscheiden andere gewigtige Stukken, zo ten aanzien van Overyssel in 't byzonder met betrekking tot de Algemeene Unie; als ten opzigte van de poogingen der Algemeene Staaten, om, vooral na de ontvangen nederlaag by Gembloers, met vereenigde kragten, Don Jan, manmoedig en standvastig het hoofd te bieden. De daartoe behoorende Stukken leveren ons een aantal van ophelderingen nopens verscheiden byzondere inrichtingen diestyds gemaakt, en in 't werk gestelde schikkingen, ten einde het Bondgenootschap in staat te stellen, om de genomen raadslagen, ten meesten welzyn van den Lande, daadlyk ter uitvoeringe te brengen. Hier onder was zekerlyk het stuk der Geldmiddelen van een algemeen en hoogwigtig belang; des het niet vreemd zy, dat zulks byzonder in aanmerking kwame; en dat van daar etlyke deezer Papieren ook tot dit onderwerp betrekking hebben. De Heer en Mr. Bondam heeft dezelven, schoon ze al wat breed uitliepen, egter niet agterwege gehouden, maar in deezen by de anderen geplaatst, ten dienste van hun, welken vermaak hebben, het finantieele van onze Republyk, van deszelfs eerste begin af, met een staatkundig oog na te vorschen, en te beschouwen; waartoe hun deeze Papieren te stade kunnen komen. - Men heeft des, in veelerleie opzigten, reden, om den aanhoudenden arbeid van den Heer en Mr. Bondam danklyk te erkennen, en de verdere voortzetting daarvan met verlangen te gemoet te zien.