Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1782

Schets der drie Zee-oorlogen, die in de voorgaande Eeuw gevoerd zyn tusschen Groot-Brittanie en de Vereenigde Nederlanden; met eenige aanmerkingen over den toenmaalschen toestand der beide Volken. Te Amsterdam, by D.J. Changuion, 1781. In gr. octavo 80 bladz.

Men levert ons, in dit Geschrift, een beknopt verslag van de merkwaardige kort op elkander gevolgde Zee-Oorlogen, die onze Voorzaaten met de Engelschen, in de voorgaande Eeuw, gevoerd hebben: te weeten, eerst in de jaaren 1652-1654, vervolgens in de jaaren 1665-1667, en eindelyk in de jaaren 1672-1674. Uit het beloop dier Oorlogen, in verband met het voorgevallen binnens Lands, is af te neemen, dat de dapperheid en het beleid onzer Landzaaten genoegzaam geschikt is, om den Engelschen te staan, wanneer eensgezindheid de vereischte maatregels met alle ernst in 't werk stelt. - Eene overweeging, die in onze dagen te stade kan komen; 't welk onzen Schryver ook beweegt, om aan zyne schetse de volgen-

[p. 38]

de aanmerkingen te hegten, aangaande de omstandigheden van ons Vaderland in die tyden, waaruit men vergelykingen met de tegenwoordigen zoude kunnen maaken.

‘Zeker is het, dat die drie Zee-Oorlogen voor den Koophandel en Zeevaart van het zelve zeer verderffelyk moesten zyn, dewyl de Scheepvaart uit de Havenen dezer Landen, naar het Zuiden en het Westen, of stil staan moest, of benoorden Schotland om, het zy met welgewapende Schepen, of onder geleide van Oorlog-Schepen, moest geschieden. En dit laatste gebeurde zelden, dewyl men te voorzigtig was, om de Zeemagt in kleine Convooien te versnipperen, en dus in gevaar te stellen. Zoo dat men zig genoegzaam bepaalde aan de beveiliginge van de vaart op de Oostzee, die ons zoo noodzaakelyk is: en aan het uit en t'huis brengen van onze Oost-Indische schepen, dewyl die Maatschappy ook een der Zuilen van den Staat is. Dog de mindere takken van onzen welvaart moest men laten varen, om dat het onmogelyk was die alle te kunnen beschermen.

De verliezen van onze Kooplieden waren toenmaals aanmerkelyk, zelfs, zonder op eenige grootspraak van die tyden agt te willen slaan. En zo die, (durf ik zeggen,) in een der twee ongelukkigste jaaren (stel eens 1652 of 1665) slegts een derde belopen hebben van de schade, die in 't jaar 1781 ons Vaderland getroffen heeft, zoo waren die nog na evenredigheid grooter. Voor eerst, om dat het geene toen in handen der Engelschen verviel, genoegzaam geheel was voor rekening van 's Lands ingezetenen. En dat de groote vermeerdering der rykdommen, alhier zoo wel als door geheel Europa, die verliezen buiten alle evenredigheid stelt.

In de jaaren 1672 en 1673 schynt het voor onzen Zeehandel zo erg niet gelopen te hebben. Het zy dat men het Onweder meer van verre had zien opkomen; of dat in het vervolg alle handel, door het nypende gevaar van het Land, op eenige noodzakelykheden na, geheel gestremd wierd. Ook kan ik hier byvoegen, dat het daarop volgende tydperk, tot de Utrechtsche Vrede in het jaar 1713 toe, gantsch niet gunstig geweest is, dewyl het zelve, op veertien jaaren Vrede naa, in Oorlog met Frankryk is doorgebragt. Dat ons niet alleen door zyne Zeemagt, maar ook door de Kapers van St. Malo en Duinkerken, alle jaren merkelyken afbreuk deed: voornamentlyk in den Oorlog van het jaar 1689. Waar by men voegen mag, den grooten ramp, die onzen Koophandel trof, wanneer eene ryke Koopvaardy Vloot, die in het jaar 1693 uitging naa Spanje en de Middellandsche Zee, (alwaar onze handel toen ter tyden zeer aanmerklyk was,) het ongeluk had, om by de Kaap St. Vincent de Fransche Oorlogs Vloot als in den mond te loopen. Dat een verlies van vry wat Millioenen veroorzaakte, en na gedagten het grootste dat onzen handel nog ooit getroffen had;

[p. 39]

zoo dat men reden heeft om te denken, dat de rykdommen van dit Land met het afloopen der voorledene Eeuwe niet veel vermeerderd konden zyn, zedert het midden derzelve, of kort na, de Munstersche Vrede.

Eene andere aanmerking doet zig op: te weeten over het groote getal van Zeevolk, dat wy toen ter tyden in staat geweest zyn, om op onze Vlooten te brengen, dat, zoo het dat van Engeland niet overtrof, het ten minsten evenaarde. Zoodanig dat men in het jaar 1666 ruim 20,000 Zeelieden, behalven de Soldaaten, in dienst heeft gehad. Dog hierover moet men zig niet verwonderen, als men in aanmerking neemen wil, dat in die tyden het Zeevolk meest uit Landzaaten bestond. Ten minsten een groot gedeelte van het zelve was aan hun Vaderland verbonden. En dewyl de Koopvaardy belemmerd was, waren zy genoodzaakt, om, tot hun levens onderhoud, dienst op 's Lands Oorlog-Schepen te neemen. Het gene wy vertrouwen willen, dat nog geschieden zal, en voornamentlyk van het Volk der Visscheryen, als van Landzaaten. En daarom voor Laster houden, het geen men onlangs van hen heeft willen zeggen: te weeten, dat zy eerder hun Vaderland zouden verlaaten, of in het zelve loopen bedelen, als zig in den Krygdienst te begeeven. Welke lafhartigheid niet wel te verwagten is van menschen, die van jongs af aan de ongemakken en gevaaren van de Zeevaart gewoon zyn, die op den duur ruim zoo veel standvastigheid vereischen, als het bywoonen van eenige Zee-gevechten.

Ook is 'er nog iets anders dat op veelen van ons indruk maakt. Te weten, het groot onderscheid van magt tusschen Engeland en onzen Staat, dat niemand onbekend kan zyn, wiens kundigheden zig verder uitstrekken, dan die van het laage Gemeen. Laat ons het wezentlyke vermogen van dit Land eens onderstellen slegts een vierde te zyn van dat van Engeland; mits dat onze Zeemagt tot op een vierde van die van dat Ryk wierd gebragt, dat zekerlyk kan geschieden ten opzigte van de Schepen. Dog laat ons, om gebrek van Volk, slegts op een vyfde onderstellen, dan zoude (zeg ik) de afwending, die wy zouden maken, ten uitersten nadelig, ja door den tyd ligt wel gevaarlyk kunnen worden voor de Waerelddwingende Britten. Want welk denkbeeld men zig vormen mag van hunne groote Scheepsmagt, daar alle de Volken voor beeven, en daar Frankryk alleen het hoofd aan bied, is het nogthans te denken, dat dit Colossus beeld door Frankryk alleen, zoo niet over hoop geworpen, ten minsten zeer geschokt zoude zyn geweest, wanneer de andere Volken van Europa hadden kunnen goedvinden, om te zamen hunne vrye Zeevaart en Koophandel, en dus den toevoer der Scheepsmaterialen, voor te staan en te beschermen; waarom zy dog, vroeg of laat, de eene voor en de andere naa, Vyanden van Engeland moeten wor-

[p. 40]

den. Ten zy men of eene ongewoone gemaatigheid van de Engelsche zyde, of eene onbedenkelyke ongevoeligheid zoude willen verwagten van hen, die zig tegenwoordig toeleggen, om dat gedeelte van den Oorlogshandel te dryven, dat aan ons Gemeenebest door den Oorlog belet word.

Dog dit alles moeten wy aan den tyd bevolen laten, en niet het minste op eenige gunstige vooruitzigten laten aankomen, maar liever agt slaan, op het geene men zelf kan uitvoeren, en daartoe alle kragten inspannen; het welk voorzeker het eenige middel is, om nog eens door andere Mogenheden ondersteund te worden, en niet in de algemeene veragting te vervallen, om dat men zigzelven verwaarloost. Het ergste inderdaad dat een Volk kan overkomen, en dat de wisse Voorbode is van deszelfs val en uiterste bederf, zoo als de Geschiedenissen van alle tyden het aangetoond hebben.’