Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1782

Godgeleerde en Zedekundige Proeven, door B. Doornbosch. V.D.M. Eerste Stukje. Te Zutphen, by J.T. Bakker, 1781. Behalven de Voorreden, 169 bladz. in octavo.

Met het gemeen maken dezer Proeven stelt de Eerwaerde Doornbosch zich voor, enige leerzame en ter deugd leidende Vertoogen, in 't licht te geven, die door hunne beknoptheid en duidelykheid ten Huislyken gebruike kunnen dienen. Aenvanglyk behelst dit eerste Stukje zes zodanige Vertoogen, welke in dier voege opgesteld zyn, dat ze van des Autheurs geschiktheid, tot het behandelen van onderwerpen in dien smaek, een goed getuigenis dragen; weshalven derzelver gemeenmaking hare nuttigheid kan hebben.

Het eerste Vertoog heeft ten onderwerpe, de grootheid en waerdigheid van Jezus Christus, en strekt om den Lezer ten ernstigste onder 't oog te brengen, tot hoedanig ene plichtsbetrachting hem de overtuiging hier van moet oplei-

[p. 8]

den. Zyn Eerwaerde hierin getoond hebbende, dat hy als een Christen schryft, komt in een volgend Vertoog voor, als een Wysgerig Christen, die 't 'er op toelegt, om de voordeelen, welken ene gezonde en zuivere Wysbegeerte den Natuurlyken en Geopenbaerden Godsdienst aenbrengen, te ontvouwen; waerop hy enen ieder noopt om van dezelve een recht en naerstig gebruik te maken, ten einde de heilzame vruchten daer van te erlangen. Zich dus als een Christen, en wel als een Wysgerig Christen aengekondigd hebbende, geeft hy in zyn derde Vertoog te kennen, dat hy ook ten oogmerk heeft, nu en dan enige duistere plaetzen onzer Heilige Schriften op te helderen; waervan hy in het zelve ene proeve geeft, met de ontvouwing der redeneerwyze van Apostel Paulus, Gal. III.15-20. Eene redeneerwyze, die het Ongeloof wel eens in een bespotlyk licht tracht te stellen; en waertegen zyn Eerwaerde toont, dat men in dezelve, als men by het oogmerk van den Apostel blyft, zeer veel juistheid en schranderheid van oordeel ontdekt. Dit leidt hem tot ene beknopte aenmerking, zo over de ware natuur van Gods Verbond met Abraham, als over de natuur en het oogmerk der Wet van Mozes: waer uit hy voorts gelegenheid neemt om den Lezer aen te spooren, tot het navolgen van Abrahams Godsvrucht en Vertrouwen op den Heer; verzekerd zynde, dat God onveranderlyk getrouw is, in het houden van zyne beloften. Hier by komt een vierde Vertoog, gaende over het verband der Mozaïsche en Christelyke Openbaringe; in 't welke de Schryver ontvouwt, hoe veel voordeels de Christelyke Openbaring aen die van Mozes en de Propheten toegebragt hebbe, ter stavinge van derzelver waerheid en Godlyk gezag; als mede welke voordeelen de Christelyke Openbaring van den Mozaïschen, of liever Prophetischen dienst ontvangen hebbe; welke beschouwing hy ten aendrang van der Christenen verplichting, tot het wel behartigen der Euangelieleere, doet strekken. Een daeraen volgend Vertoog behelst ene ophelderende ontvouwing der redeneringe van Apostel Paulus, 1 Cor. XV.29-34. By die gelegenheid maekt hy voorts enige aenmerkingen op het lyden, waeraen de eerste verkondigers der Euangelieleere zich bloot stelden, als een bewys van hunne oprechtheid en tedere Godsvrucht; waerin ze een gelaten geduld vertoonden, dat alleen verdeedigd kan worden, op den grond hunner algemene verwachtinge van de opstanding der dooden. Tevens hecht hy daeraen een voorstel nopens den

[p. 9]

sterken invloed, dien het loochenen of erkennen van een toekomenden staet van belooningen en straffen, op het gedrag der leden der Burgerlyke Maetschappy heeft; welk denkbeeld hy voorts ter daedlyke betrachtinge der Christenen aendringt. Wyders handelt onze Schryver nog, in het laetste Vertoog van dit Stukje, over de waerde der Kinderen, ten einde de Ouders sterker te noopen, om derzelver Opvoeding ten ernstigste ter harte te nemen. Zyne hoofdbedenkingen deswegens zyn de volgende, die wel ene byzondere melding verdienen.

‘1. Een Kind is de Erfgenaem onzer Bezittingen, en onze Plaatsbekleeder na onzen dood.’

‘2. Een Kind is de vrugt onzer Lendenen, en van die geene, die wy boven alle Menschen lief hebben, of behoren lief te hebben; - en dus - de beste Medgezel, - het zuiverste Vermaak, - en de opregtste en getrouwste Vriend onzes Leevens, - Ja, laat ik meer zeggen, die geen, die op onze toekomende Gelukzaligheid eenen gewigtigen invloed kan hebben.’

‘3. Een Kind is een redelyk Schepzel, vatbaar voor alle menschlyke genoegens en rampen. God heeft hem aan onze zorge betrouwd; hem op te voeden is een der gewigtigste bezigheden onzes leevens: wyl daarvan zyn geluk of ongeluk, zyne deugd en ondeugd, zyne zaligheid of rampzaligheid, grootdeels afhangt.’

Zyn Eerwaerde stelt ieder dezer byzonderheden, op ene gepaste wyze, in hare kragt voor; om de Ouders het belang van de Opvoeding hunner Kinderen, en hunne verplichting tot dezelve, levendig te doen opmerken. En hier op besluit hy dit Vertoog met ene ernstige waerschouwing tegen de Hoerery en Ontugt, als alleszins verfoeilyk, en inzonderheid haetlyk, wanneer men haer beschouwt uit dit oogpunt, met betrekking tot de opvoeding der Kinderen, en de verplichting der Ouderen jegens hun Kroost, dat hier door niet zeldzaem bloot gesteld is aen ene slechte opvoeding, die ten gevolge kan hebben, dat zulke Kinderen ten laetste dage, in het gerichte, tegen zodanige Ouders opstaen, en hun hunne verdoemenis in het aengezicht verwyten zullen. - Een denkbeeld, dat bovenal plaets heeft, in gevallen van die natuur; maer insgelyks tevens wel gade geslagen mag worden, gelyk zyn Eerwaerde ook alvoorens gedaen heeft, omtrent alle dezulken, die, door ene verwaerloosde opvoeding, de middelyke oorzaek zyn van de rampzaligheid hunner Kinderen, en daer door hun

[p. 10]

eigen oordeel ten dien dage verzwaren. Geheel anders is 't gesteld met hun, die ten dezen opzichte hunnen plicht betracht, de heuchelyke gevolgen hiervan in den tyd ondervonden hebben, en met vreugde de eeuwigheid te gemoete mogen zien. - ‘Wat zal het, is daerom de tael van onzen Schryver, tot zulke Ouders, ‘Wat zal het, o Vaders en Moeders, zyn, als gy, ryzende uit uwe graven, u omringd zult zien van die geene, die hier de tederste lievelingen uwer dagen waren; en gy den grooten God met de spruiten uwer lendenen zult tegen treden, met de vertrouwelyke taal: Zie hier Heer my en de Kinderen, die gy my gegeven hebt; ik heb ze in uwe vreeze bewaard, en geen derzelve verlooren! - Dan zullen uwe Kinderen u voor Gods throon danken, voor de onschatbaare weldaad, die gy hen, in uwe naauwkeurige en Godvrugtige bestieringe, beweezen hebt. Dan zullen de door u geregtvaerdigde Kinderen eene menigte u er zonden bedekken. En de groote Belooner zal u in dien dag vereeren met het gelukkige woord: Gy goede en getrouwe Dienstknegten en Dienstmaagden, Vaders en Moeders, over weinige zyt gy getrouwt geweest, over veele zal ik u zetten, gaat in de u bereide vreugde.’