Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1781

De Huis-Uitlegger des Nieuwen Testaments. Door Ph. Doddridge, D^r. en P^r. der H. Godgel te Northampton. Uit het Engelsch in 't Neêrlandsch overgezet. Vyfde Deel, Derde Stuk. Te Amsteldam, by P. Meijer, 1781. Behalven den opgegeeven Inhoud, 192 bladz. in groot octavo.

By den achtervolgenden voortgang van dit Werk, komt de Huis-Uitlegger in dezen tot den brief van den Apostel aen de Colossers, en voorts tot deszelfs twee Brieven aen die van Thessaloniea; welk drietal van Brieven de oordeelkundige Schristverklaerder Doddridge, even als de voorigen, op ene leerzame wyze ontvouwt. Zie hier, tot een stael uit dit gedeelte, 's Mans gedachten over een Brief, welken Apostel Paulus aen die van Laodicea schynt geschreven te hebben, naer uitwyzen van Coloss. IV. 16, welk vers de Hoogleeraer aldus vertaeld en uitgebreid heeft.

‘En, daer ik verlange, dat myne Schriften, geduurende myne gevangenis, aen myne Christen-Vrienden zoo veel nut doen als mogelyk is, begeer ik van u, wanneer deze Brief u in 't openbaer voorgelezen is in uwe Godsdienstige Vergadering, gelyk ik, (denzelven hebbende ingericht aen de geheele Gemeente,) my verzekerd houde, dat zal geschieden, doet gy dan ook denzelven lezen voor de Kerk der Laodiceërs, en stelt gepaste middelen ten dien einde te werk, om denzelven terstond aan hun te doen toekomen;

[p. 576]

op dat gy dus ook te eerder gelegenheit moogt hebben tot het lezen van dien, welken ik aen hun geschreven hebbe, en welken ik niet twyfele, of men zal u dien bezorgen van Laodicea, daer zy, op uwe mededeeling van dezen aen hun zullen zien, dat myne begeerte is, dat dezelve aen u worde medegedeeld.’ Op dit voorstel tekent zyn Hoogeerwaerde verder het volgende aen.

‘De Uitleggers zyn hieromtrent zeer verdeeld. De Ouden dachten in 't algemeen, dat de hier bedoelde brief die was aen de Efezers, welke, door het Opschrift ingericht zynde aen de Hoofdkerk (of, zo als Aertsbisschop wake, in zyne Preface to the Apostolick Fathers, pag. 94. haer met een veel nieuwerwetscher naem benoemt, aen de Metropolis of Hoofdstad) dier Gewesten, dan door deze aen de Laodiceers, en dus aen de Kolossers kon worden medegedeeld. Maer daer is niets in dien Brief, 't welk daertoe aenleiding geeft, en het zou dan veel eigenaertiger geweest zyn, dat Paulus deze Kolossers bevolen had, nae Esezen te schryven, om eenen Brief aen die Kerk geschreven. - Daer is evenwel geen grond om te denken, dat dit, (gelyk sommigen gemeend hebben,) ziet op enen brief, geschreven door den Apostel Paulus van Laodicea, daer men met reden besluiten kan, uit Koloss. II. 1. dat hy nooit in Laodicea geweest is: ook kan ik het niet waerschynlyk houden, dat dit enen brief betreft, aen hem geschreven door de Kerk van Laodicea; hoedanigen brief de Apostel niet bevolen zou hebben, dat openbaer in de Kerk gelezen wierd, op dezelfde wyze als zyn eigen Brief. - Andere hebben met veel meer waerschynlykheid ondersteld, dat dit een brief was, geschreven door Paulus aan de Laodiceërs, schoon de brief onder dien naem in wezen, (welken men zien kan in fabricius Codex Apocr. Vol. II. pag. 873^[* niets zo aenmerklyks in zich bevat, 't welk het noodig maekte voor deze Kerk, om denzelven te ontbieden, ook heeft die niets van den geest en het vuur van Apostel Paulus, of eenig ding, zyner waerdig, dan 't geen ontleend is, uit zyne andere Brieven, schoon hy zelfs kor-

[* Men zie dezen Brief in 't Grieksch en Latyn ook bygebragt, in h. witsh Melet. Leydens. p. 241, 242; en de Nederduitsche Lezer kan 'er ene Nederduitsche vertolking van vinden, in de zogenoemde Biestkens Bybels. Ook heeft le long denzelven bygebragt, in zyne Boekzaal der Nederduitsche Bybels, II D. bl. 686.]

[p. 577]

ter is, dan die aen Philemon. Wy mogen liever denken, dat de hier bedoelde Brief nu verloren is; want alle de Brieven, welke de Apostelen immer schreven, zyn niet bewaerd^[†, even zo min als alle de woorden en bedryven van onzen gezegenden heiland. (Vergelykt Joannes-XX. 30, en XXI. 25.) - Zoo men dit niet toestaet, moet men het (zoo als wy boven zeiden) doen slaen op den Brief aen de Efezers, welke dan, zoo als sommige denken, geschikt was, tot enen rondgaenden brief, en van welken een afschrift gezonden kan zyn nae Laodicea, van waer de Kolossers, daer het digter by hun was, denzelven eerder konden krygen dan van Efezen. Dit is te gereeder aengenomen, daer de brief aen de Efezers de eenige is onder alle de Brieven van Paulus, in welke niets voorkomt, 't welk byzonder toepaslyk scheen op den staet dier Kerke, waeraen zy geschreven is, maer integendeel veel, dat van algemeen belang was voor alle Christenen, byzonderlyk voor de bekeerden uit de Heidenen. En in dit geval is het geen won-

[† Dit overschryvende, herinnerden wy ons ene aenmerking van den Eerwaerden Hartman over dit onderwerp, by ene andere gelegenheid, welke wy niet onvoegzaem agten in dezen over te nemen. Men schynt naemlyk uit het schryven van Paulus 1 Cor. V. 9. te moeten afleiden, dat 'er nog een vroeger Brlef door Paulus aan die Gemeente geschreven zy; en de Eerwaerde Hartman zegt, by die gelegenheid in zynen Huisbybel, op deze plaats. ‘Dat 'er rede is om daar over zwarigheid te maken, dat Paulus hier oogt op eenen Brief, te voren aan die van Corinthe geschreven, dog nu niet meer voor handen, konnen wy niet zien. Want daar uit volgt niet, dat 'er een brief verloren is uit de rolle des Nieuwen Testaments, en die daarom gebreklijk. Niet minder als dat, ten ware iemant bewijzen konde, dat (a) Al dat geschreven is, door de Apostelen geschreven is, om altijd te blijven tot een regel des geloofs, dog zo een moet vaststellen, zonder de minste waarschijnlijkheid, dewijl 'er twaalf Apostelen geweest zijn, en met Paulus dertien, en wij maar van vijf derzelver Brieven hebben, dat 'er agt van die nooit geschreven hebben. (b) Dat deze Brief hier gemeld onder die te tellen is. Het komt ons veel waarschijnlijker voor, dat 'er veel meer geschieven is als wij hebben; dog dat dat geen dat wij hebben alleen bewaard is, door ingeven van Gods Geest, door mannen van Gods Geest gedreven, en voorts door zyne voorzienigheid in wezen gebleven, om uit te maken een volledige regel des geloofs, zo dat daar aan, door 't missen van deze Brief hier gemeld, of ook door veele andere, niets en ontbreekt.’ Zie ook witsii Melet. Leidens. p. 98.]

[p. 578]

der, dat de Apostel zoodanig een bevel gaf, terwyl 'er zoo veel gelykheid is tusschen dezen brief aen de Kolossers, en dien aen de Efezers, en daer zoo veele denkbeelden, daer alleenlyk aengeroerd, hier meer omstandiglyk zyn opgehelderd. Vergelykt Koloss. I. 26. met Efezen III. 9. Koloss. II. 13. met Efezen II. 1. enz. Koloss. III. 11. met Efezen I. 10. enz. Koloss. III. 18, 19. met Efezen V. 22-33. en elders meer.’