|
| |
Musaeum Haganum Historico-Philologico-Theologicum. T. IV. P. II. Hagae, apud J. Munnikhuizen et C. Plaat, 1780. In octavo, 272 pp. absque Praef.
Aen 't hoofd dezer Verzamelinge, die op nieuw verscheiden leerzame Stukken behelst, heeft men niet oneigen geplaetst ene Verhandeling van den geleerden Heer Peschier, over den doortogt der Israëlieten door de Roode Zee. In dezelve wordt het verhael, deswegens door Mozes geboekt, oordeelkundig ontvouwd en opgehelderd; mitsgaders deszelfs echtheid, uit de getuigenissen van ongewyde Schryveren nopens dit voorval, gestaefd, met welberedeneerde aenmerkingen over 't geen daer toe daedlyk betrekking heeft. Wyders schikt de Autheur het laetste gedeelte van deze zyne Verhandeling nog tot ene byzondere overweging, van de middeloorzaken, waerdoor God zynen Volke een bewandelbaren weg door de roode zee verleend heeft. Daeromtrent komt eerst in aenmerking de gewoone Ebbe; doch deze is op zich zelve, gelyk hier getoond word, in dit geval niet voldoende; maer ze werd, naer 't verhael van Mozes, grooter en aenhoudender gemaekt, door een sterken wind, geduurende den ganschen nacht; welke in staet was een weg te banen, langs welken de Israëlieten den tegenoverstaenden oever, onverhinderd, konden berei- | |
| |
ken. De Heer Peschier, aengewezen hebbende dat zulks overeenkomt met de natuurlyke gesteldheid der zake en omstandigheden, doet daer op verder zien, dat de Egyptenaers, de Israëlieten achtervolgende, door het tegengestelde moesten omkomen; te weeten, door het opkomen van den vloed, en het gaen liggen van den wind, zo niet door het nevensgaende veranderen van de windstreek, die het klimmen van den Vloed bevorderde. Zyn Ed. bevroedende, dat velen hem deze verklaring van dit gewigtig voorval ligtlyk ten kwade zullen duiden, als stond hy te sterk op de natuurlyke oorzaken, met ter zyde stellinge van 't wonderdadige; gaet deze verdenking ten bondigste tegen. Hy volgt het voetspoor van Mozes, en erkent Gods wonderdoende hand zo wel in zyne middelyke als onmiddelyke werking; welke hier in zo duidelyk doorstraelde,
dat geen soortgelyke gevallen, welken zommigen daer mede hebben willen vergelyken, zo als hy ten laetste aenduidt, 'er enigzins mede evenaren. - Israels doortogt door de roode zee, blyft des, hoewel door middeloorzaken bevorderd, een Godlyk Wonderwerk, dat by uitstekendheid dient ter stavinge der Godlyke zendinge van Mozes: waerom ook dat Volk, ziende de groote hand, die de heere aen de Egyptenaren bewezen had, met regt den heere vreesde, en in den heer, en in Mozes zynen knecht, geloofde. Exod. XIV. 31.
By deze Verhandeling komt ene overweging van Jez. LXVI. 24, byzonder ten aenzien van 't geen de Propheet bedoelt, als hy spreekt van een worm die niet sterven zal, en van een vuur, dat niet uitgebluscht zal worden. De Hoogleeraer Wenck kan zich niet verenigen met het vry algemene denkbeeld der Uitleggeren, die beweren, dat men hier op de straffe der verdoemden na dit leven hebbe te denken; ter oorzake dat zulks in genen deele beantwoord aen den zamenhang, en een onvoeglyk denkbeeld verleent. Zonder zich te bepalen over den juisten Kerkstaet des Nieuwen Testaments in 't laetste der dagen, staet het by hem vast, dat de Propheet, in het voorgaende gesproken hebbende van dien Kerkstaet op Aerde, ook hier op het oog heeft, v. 22, 23; 't welk het redengeevende want genoegzaem aenduidt, en de gebruikte spreekwyzen insgelyks te kennen geven; weshalven v. 24 dan ook hier toegebragt behoore te worden. En eens gesteld zynde, dat de Propheet v. 22, 23, in een sprong, van den Kerkstaet op Aerde tot dien in den Hemel overgaet,
| |
| |
dat gevolglyk v. 24 betreklyk is tot den staet van het toekomende leven; welke zal dan de zin zyn? De gezaligden zullen henen uitgaen; van waer? uit de plaets der gelukzaligheid. Waer naer toe, en waerom? naer de plaets der verdoemden, om hunne strafoefening te beschouwen, zy zullen de doode lichamen der lieden zien, die tegen den heere overtreden hebben, wier worm, enz. Men verklare dit al in een geestlyken, en niet in een letterlyken zin, welk een onvoeglyk denkbeeld! En dan laet men nog, gelyk de Hoogleeraer vervolgens zegt, onaengemerkt, dat het Hebreeuwsche woord רגפ, in de Bybelschriften, bestendig betekent een onbezield lichaem, een lyk, dat niet wel over te brengen is, op den staet der verdoemden, en in hoedanige lichamen ook die knagende conscientieworm niet gevonden word.
Zyn Ed. derhalven van dit gevoelen afziende, brengt zyne eigene gedachten te berde, diekortlyk hierop uitkomen. De styl van Jefaia is veelal een Oostersche Dichtkundige styl, dat in de verklaring zyner Godspraken in 't algemeen, en hier inzonderheid, wel in aenmerking genomen moet worden: dezelve vordert uit dien hoofde niet zo zeer ene Letterlyke als wel ene Dichterlyke verklaring. Dit vooraf gade geslagen zynde, ontdekt men, wat Tydperk de Propheet ook bedoele, (zulks doet in dezen niet ter zake,) hier, van vers 10, buiten tegenbedenking, onder ene Dichtkundige schildering van 't bloeiende Jeruzalem, ene beschryving van een zeer gelukkigen staet des Joodschen Volks, die te sterker afsteekt door ene nevensgaende afmaling van 't rampzalig lot van deszelfs vyanden; op welk laetste ook het 24ste vers dan by uitstek slaet. Gemerkt nu de Propheet zich, in zyne Dichtkundige schildering, Jerusalem had voorgesteld, als de zetel en bron van dat geluk, waerin het gansche Volk deelde, zo maelt hy ook de rampspoed der vyanden op dat zelfde tooneel, als ondergaende ene gantsche slachting voor de muuren van Jerusalem; oogende naestdenkelyk op het dal Hinnoms. En ingevolge hiervan schetst hy des Volks vreugde hier over af, onder het zinnebeeldige voorstel van den uitgang der inwoonderen van Jeruzalem naer het slagveld, daer zy de doode lichaamen der lieden, de lyken der gesneuvelden zien, die tegen den heere overtreden hebben, die Gods Volk vyandig waren. Om nu de hoeveelheid dezer vyanden, de groote menigte der verslagenen uit te drukken, gebruikt hy de spreekwyzen, hun worm zal niet sterven, en hun vuur
| |
| |
zal niet uitgebluscht worden, en zy zullen allen vleesche ene afgryzing wezen. Dichtkundige spreekmanieren, welken aenduiden ene zeer groote menigte, zo dat er zeer veel tyds met het begraven en verbranden der lyken, of, (zo men wil dat het laetste onder de Jooden niet gebruiklyk was,) met het begraven der lyken en het verbranden van het vyandlyk wapentuig, zoude verloopen, van waer 'er, door den vreeslyken stank, een algemeen afgryzen zou ontstaen. ‘Het getal der verslagenen,’ (dus zou men des Propheets woorden kunnen uitbreiden,) ‘zal zo groot zyn, dat 'er geen einde aen 't voedzel voor de wormen zy; men zal, het zy met het begraven, het zy met het verbranden, geen gedaen werk krygen; en hierdoor zal de ontzachlyke menigte een afschuwelyken stank verwekken.’ Als men spreekwyzen van die natuur naer den letter wil verstaen, verliest men den dichtkundigen styl uit het oog; maer als men hier op agt geeft, is 't blykbaer dat ze geenzins het volstrekt oneindige, het eeuwige, bedoelen. Men vergelyke hier mede, ten dezen opzichte, de beschryving van een rampzalig land, Jez. XXXIV. 9, 10. Hunne beken zullen in pik verkeerd worden, en hun stof in zwavel; ja hunne aerde zal tot brandend pik worden. Het zal des daegs noch des nachts niet uitgebluscht worden, tot in der eeuwigheid zal hun rook opgaen: van geslachte tot geslachte zal het woest zyn, tot in eeuwigheid der eeuwigheden zal niemand daer door gaen. En zo ook, ten aenzien van de menigte der verslagene vyanden, het voorstel Ezech. XXXIX. 9-16; dat, schoon tot een geheel ander geval betreklyk, hier ter ophelderinge kan dienen.
De Hoogleeraer Wenck, bezeffende dat de verkeerde uitlegging dezer spreekwyzen by den Propheet, vermoedelyk ontstaen is, uit derzelver aenhaling, Marc. IX. 44, daer ze zekerlyk staen op de straf der verdoemden, toont ten laetste nog kortlyk dat men zulks hier uit geenzins kan afleiden. Onze Zaligmaker, zegt hy, gebruikt deze uitdrukkingen als spreekwoordlyke gezegden; die van 't natuurlyke Gehinnom of dal Hinnoms tot de strafplaets der verdoemden, Gehenna geheten, overgebragt worden; 't welk met de Joodsche denk- en schryfwyze volkomen instemt.
Een derde hieraen volgend Stuk behelst ene uitvoerige opheldering van Luk. XIII. 1-5; in welke de oplettende Heer Causse het merkwaerdige daeromtrent met veel oordeel ontvouwt. Wyders is 'er nog by gevoegd een Geschrift
| |
| |
van Licetus over het stillen der Zee, door 't storten van Olie, 't welk men, daer 't, gelyk alle de Werken van Licetus, zeldzaem voorkomt, met regt goedgedagt heeft gemeen te maken; te meer, om dat men nog onlangs dit onderwerp weder behandeld heeft, gemeen toen niet ontdekt had, dat dit stuk ook in de voorgaende Eeuw wysgeerig nagespoord was. Hierby komt nog een Tafereel van de Philauthropynsche Schoole te Dessau, en ene aenkondiging ener bedoelde uitgave van 't beroemde Alexandrynsche Handschrift van 't Nieuwe Testament, waer op de intekening ook hier te Lande geschieden kan, by den Hoogleeraer Barkey in 's Hage. |
|
Auteursrechtvrij