Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1781

[p. 228]

Geschiedenis van Oud Griekenland, van de vroegste tyden of, tot dat het een Romeinsch Wingewest werd. Door W. Robertson. Eerste Deel. Naar den tweeden druk uit het Engesch vertaald. Te Utrecht, by v. Paddenburg, te Amsterdam Holtrop, en te Haarlem v.d. Aa, 1780. Behalven het Voorwerk, 345 bladz. in gr. octavo.

Dit Werk behelst eene met oordeel opgestelde ontvouwing van 't beloop der Grieksche Geschiedenissen, welke buiten alle tegenspraak, van eene uitgestrekte nuttigheid kan zyn, gemerkt de Geschiedenis van dat Volk, boven die van alle andere Volken, in veelerleie opzigten, by uitsteekendheid leerryk mag heeten.

Men ontmoet hier dan vooraf eene omstandige Aardrykskundige beschryvinge van Oud Griekenland, met nevensgaande aanmerkingen over eenige voornaame daartoe behoorende byzonderheden; en verder de hoofdverdeeling der Grieksche Geschiedenissen in vier Tydvakken, waarvan de twee eersten in dit Deel afgehandeld worden. - Het eerste Tydvak strekt zig uit van de grondvesting des kleinen Koningryks Sicyon, voor het oudste in Griekenland gehouden, tot het begin van den Oorlog tusschen de Grieken en de Persen; volgens de algemeenerekening stelt men den aanvang van dit Tydvak op omtrent 2084 jaaren voor Christus, en het afloopen op het jaar 494; zynde dus deszelfs geheele lengte een tyd van 1590 jaaren.

Dit Tydvak scheidt zig natuurlyk in twee deelen, waarvan het eerste Griekenland voorstelt onder de Koninglyke Regeering, en het laatste onder eene Gemeenebests-bestiering. Het eerste is, gelyk het met den oorsprong aller Volkeren gaat, vol onzekerheden en verdichtzelen; waarom de Heer Robertson zig hier in der kortheid bevlytigt, en 'er slegts zo veel van meldt als ter geschiedkundige kennis, en tot het wel verstaan van de Grieksche Schryvers noodig is. Zyn Ed. geeft desaangaande een beknopt verslag van de opregting en den toestand der zeven kleine Koningryken, Sicyon, Argos, Mycene, Thebe, Corinthe, Sparta en Athene, in welken Griekenland, in de oudfte tyden, verdeeld was; en die, het eene voor het andere na, zo veele afgezonderde Gemeenebesten werden; waar mede de tweede afdeeling van dit Tydvak begint, welke meer geschiedkundige zekerheid heeft, en door onzen Autheur breedvoeriger behandeld wordt. - Van deeze zeven

[p. 229]

Gemeenebesten waren Sparta en Athene de voornaamsten. Elkanderen nayverig zynde, ontstonden 'er van tyd tot tyd heviger onlusten tusschen hen beiden; waar in de andere Staaten, naar de verscheidenheid hunner belangen, het nu eens met Sparta, dan eens met Athene hielden. Uit dien hoofde betreft dit gedeelte der Grieksche Geschiedenissen inzonderheid Sparta en Athene; die het lot der andere Staaten aan zig verbonden hielden, en waarin Sparta eerlang de overmagt verkreeg. - By het voordraagen deezer Geschiedenissen, voegt de Heer Robertson wyders een beknopt berigt van de uitmuntende Schryvers en Wysgeeren, welken geduurende dat tydverloop gebloeid hebben. Tevens hegt hy daaraan eene beschryving van zodanige byzonderheden, die tot de kennis der Grieksche Geschiedenissen noodig zyn; en waarvan hy in 't beloop van zyn Geschiedkundig Verhaal niet wel gewag kon maaken. Als daar is, het Spartaansche en het Atheensche Staatsbestuur; benevens het geene de Opvoeding der Jeugd, de Stryden en Spelen, mitsgaders de Krygs- en Godsdienst-Gebruiken der Grieken betreft.

Met eene duidelyke ophelderinge deezer Stukken besluit de Autheur zyn eerste Boek, om het tweede met het volgende Tydvak aan te vangen; dat met den oorlog tusschen de Grieken en Persen begint, en zig uitstrekt tot aan het einde van den Peloponnezischen oorlog, in het jaar 404; behelzende dus een tydsverloop van 90 jaaren. De herhaalde invallen der Persen in Griekenland, waar van ze zig meester zogten te maaken, doch waarin ze te dapperen tegenstand vonden; de verdere bedryven der Grieken tot aan den Peloponnezischen oorlog, en, eindelyk de Peloponnezische oorlog zelve, maaken drie afdeelingen van dit Boek; 't welk ten besluite wederom behelst een beknopt berigt van de beroemde Grieksche Persoonen in dit Tydvak.

Wy zullen ons voor tegenwoordig met geen byzonder voorval uit deeze Geschiedenis ophouden; hoedanig een staal wy liever met de afgiste van 't volgende deel te berde zullen brengen. Maar zie hier, hoe de Autheur ons deeze twee Tydvakken over 't geheel doet beschouwen.

‘De eerste Eeuw, zegt hij, mag, met regt, de Kindsheid van Griekenland genaamd worden. Zij doet, in 't eerst, aan ons oog op een Land, verdeeld in zeven Vorstendommen, die men ooordeelt, dat agtereenvolgend gegrond zijn, door zo veele onderscheidene Volkplantingen van Egyptenaaren en Pheniciers. Vervolgens behelst de Geschiedenis de

[p. 230]

Heldentijden: tot deezen behooren de tocht der Argonau ten, de wreedheid der Danaïden, de werken van Hereules, het beleg van Troye en andere oude gebeurtenissen, onder de Verdichtzelen der Poëten grootlijks vermomd: want de geheele Beeldspraak, en de veelvuldige Gedaanteverwisselingen, waarvan hunne Werken overvloeien, zijn niets anders dan de gevallen der Oude Grieksche Geschiedenisse, misvormd en herschaapen, door het buitenspoorig wonderlijke, waarop deeze eerste Dichters zoo zeer gesteld waren. - De evengemelde Volkplantingen bragten veel toe in de zeden der oorspronglijke Grieken te verzagten en te beschaaven. Van de Pheniciers leerden zij de Zeevaard en den Koophandel; van de Egyptenaaaren ontvingen zij Wetten, Godsdienstplegtigheden, de beginzels der fraaije Weetenschappen, en Lichaamsoefeningen.

Allengskens uit de woestheid opkomende, verkreegen zij, bij trappen, rechtmaatiger kundigheden van alle dingen. Elk begon zijn Huisgezin aan te zien als een Lid van den Staat, en zijn Geboorteland als eene algemeene Moeder. Hierdoor begreepen zij ras de noodzaaklijkheid en de natuur eens Staatsbestuurs. In den aanvange hadt de Koninglyke Magt algemeen de overhand. Doch, in vervolg van tijd, namen de meeste Staaten de Gemeenebest-Regeering aan: die, daar zij voor het laagste Lid den weg opent, om tot Bedieningen en Waardigheden op te klimmen, in de borst der Burgeren, eene meer dan gemeene Liefde voor het Vaderland doet ontbranden. De Ampten van gewigt, onder zulk een Staatsbestuur, gewoonlijk ook op den duur van een Jaar of dergelijk een kort Tijdsbestek bepaald zijnde, konden zeer bezwaarlijk tot eenig verkeerd einde misbruikt worden; dewijl de Bekleeders derzelven wisten, hoe schielijk zij daar van afstand zouden moeten doen, en weder op eenen gelijken voet komen met de rest hunner Medeburgeren: en een strikt verslag moeten geeven van hun Bewind. Bij dit alles strekte hunne arbeidzaame Leevenswijze, voornaamlijk in het bewerken van den grond bestaande, om hun grootendeels te behoeden voor 't geweld der schadelijkste en geweldigste Driften, en bewaarde eene zekere gelijkenis van Rang onder alle de Leden van den Staat. Te deezer oorzaake werden Eenvoudigheid en Maatigheid, met de Deugden daaraan vermaagschapt, in groote eere en agting gehouden. Van deezen aart waren de Grieken, geduurende de Eerste Eeuwe, en een gedeelte van de Tweede.

[p. 231]

En dit tweede Tijdperk is, in den geheelen duur van het Grieksche Volk, het zelve, als de tijd van de vijf-entwintig tot de dertig jaaren in het leeven van den mensch: naamlijk het tijdperk van de grootste sterkte en bloei. Het mag, daarom, niet oneigenlijk, de Manbaarheid van Griekenland genoemd worden, bestaande in de roemrijkste dagen, die dat Land ooit gezien heeft.

De Grieken, tot dus lang beperkt binnen de paalen van een naauw Land, hadden weinig gelegenheids gevonden, om hun vermogen en dapperheid te doen blijken in het oog der waereld. Maar de Persische inval, die wel ras op hun was uitgestort, gelijk een snelstroomende rivier, was geschikt om hunne verdiensten in het duidelijkst gezichtpunt, en hunne wijsheid, zo wel als hunne dapperheid, in den klaarsten dag te stellen. Men ziet hier een zeer klein leger Grieken stoutelijk eene zo groote menigte vijanden tegentrekken, dat alleen het afschieten hunner pijlen het gelaat des hemels gezegd wordt verduisterd te hebben. Deeze weinige Grieken vallen die overgroote hoop Persen, met een onwrikbaar besluit, aan, en doen hun de vlugt kiezen. Op dezelve wijze bevegten zij hunne vijanden ter zee, met het zelfde nadeel in getal, en met het zelfde voordeel in de zegen. Een spreekende proef, hoe veel de dapperheid, door Krijgstucht geregeld, den blinden en dollen moed van eene ongeregelde menigte overtreft.

Wijders ziet men de Spartaanen, die, door de bewonderenswaardige gesteldheid van hun Staatsbestuur en hunne bijzondere Deugden, boven alle hunne Nabuuren uitmuntten, van waar ook hun Staat voor 't Hoofdgemeenebest in Griekenland gehouden werd, hunne magt oefenen, met een gestrengheid, die naar de stuursheid hunner Zeden smaakt, en hunne Bondgenooten met trotsheid en onbescheid behandelen. Zulks heeft ten gevolge, dat deeze Bondgenooten, bij trappen, het juk der Spartaanen moede worden, en dus onder de magt van Athene vallen, dat zich vlijtig bevoordeelde met zulk een gunstig tijdgewricht. De Atheners, derhalven, kreegen, op hunne beurt, de overhand in Griekenland, en behielden die tot den Peloponnezischen oorlog, altijd getrouw aan hunne verbintenissen, de andere Staaten als gelijken behandelende, en hunne magt oefenende in goed te doen.

Dit zo roemrijk Tijdperk voor de Atheners duurde omtrent vijftig jaar. Ten laatsten echter werden de Athe-

[p. 232]

ners op dezelve wijze onverdraagelijk voor de andere Staaten, door hunne trotsheid en overmoed; en door de uitkomst van den Peloponnezischen Oorlog wierden de Spartaanen, voor de tweede keer, het eerste Volk van Griekenland.’