Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1780

[p. 547]

Intrede te Batavia; nevens eene Inwydings-Redevoering tot de openbare Lessen over de Wysgeerte en fraaije Letteren door J.v. Iperen, M.L.A.Ph. Dr. Lid van verscheiden Genootschappen en Predikant op Batavia. Te Amsterdam by J. Allart, 1780. In groot octavo 124 bladz.

Naer aenleiding der Textwoorden 2 Tim. 1.7, is de Intreed-Leerreden geschikt ter behandelinge van twee hoofdzaken. I Om den Evangelischen Godsdienst vry te pleiten van die vreeze, welke ten allen tyde den sterksten invloed op het voortplanten en handhaven der onvernuftige Bygeloovigheid had. God heeft ons niet gegeeven den geest der vreesachtigheid. II. Om de bovennatuurlyke zielsvermogens op te geven, door welken de eerste Euangelisten, Herders en Leeraers bekwaem gemaekt waren, om de besten der stervelingen, uit alle volkeren en gezintheden, tot het belyden en beleven van onzen allerheiligsten Godsdienst te bewegen en over te halen. Maer God heeft ons gegeven den geest der kracht, der liefde en der gematigtheid. De beschouwing van dit tweeledig onderwerp brengt zyn Eerwaerde kortlyk over op den tegenwoordigen tyd; en laet zich voorts breder uit over zyne byzondere omstandigheden, en ernstige oogmerken; waerop hy zyne Leerreden voorts met de vereischte plichtplegingen laet afloopen.

Wat wvders de Inwydings-Redenvoering betreft, derzelver Programma luid aldus. ‘Alle Weetenschappen schakelen zich aan eenen Ketting. Men kan de eene Schalm niet aantasten, zonder alle de andere eenigzints te roeren. Gelukkige tijden! Thans kan men, zonder veel omslags, eene algemeene geleerdheid, die volstaan kan, in de Samenleevinge, in den Godsdienst, en in alle Beroepen, zich aanschaffen en magtig maaken; ten voordeele der menschelyke maatschappy, en ter eere van het christendom. Iets diergelyks, in openbaare Lessen, aan te toonen, en, in byzondere Lessen, in te scherpen, zal, zoo God wil en wy leeven, met volle goedkeuringe der hooge regeeringe, nu en dan, de welmeenende pooginge zyn van josua van iperen, Meester der Vrye Kunsten, Doctor in de Wysbegeerte en Predikant te Batavia.’

[p. 548]

Achtervolgens dit Programma gaet zyne Redenvoering voornaemlyk over de gunstige omstandigheden, de gelegenheden en middelen, in den tegenwoordigen tyd, boven die van vroegere Eeuwen, ter aenkwekinge van alle Kunsten en Wetenschappen; onder een aendrang van de voortreflykheid, en de meerdere geschiktheid ter bevorderinge derzelver, van de Europische Christelyke Wysgeerte, boven de Oostersche Wysheid zo der Heidenen en Mahumedanen, in 't algemeen, als wel byzonder boven die der Chinezen, welke velen gansch ten onregte, gelyk hy doet zien, ten hoogsten top verheffen. Onder het voordragen hier van meld hy tevens, hoe hy, ter voortzettinge hier van te Batavia, alles zal aenwenden, wat in zyn vermogen is; waervan hy zich een gunstigen uitslag belooft; onder de strelende gegronde verwachting, dat alle Geleerden in dat Gewest, en byzonder de Leden van het Bataviasche Genootschap, hem alleszins de behulpzame hand zullen bieden, ter bereikinge van zyn heilzaem oogmerk. Te weeten, ‘eene merkelyke vermeerderinge en beschaavinge van kundigheden, onder de aanzienlykste Leden: eene beschaavinge, welke eenen merkelyken invloed zou kunnen hebben, op de Zedelyke Opvoedinge der Kinderen, en op het vernuftig en geloovig beoeffenen en uitbreiden van onzen gezegenden Godsdienst.’

In beide deze Stukken vertoonen zich alomme blyken van 's Mans bekwaemheid en yver, die hem tot lof verstrekken. Ze zyn wel wat omslachtiger, en hier en daer in een losser trant opgesteld, dan men gewoonlyk in ons Vaderland zou begeren; maer veelligt komt die manier van voordragen te Batavia beter te stade. 't Is intusschen te wenschen, dat zyn Ed. moedig voortga, en dat de vruchtgevolgen zyner onderneminge hem bestendig aenspooren!