Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1780

[p. 469]

Het Onweersvuur, in een byzonder geval, in zyne richting en uitwerksels nagespoort, enz. door W.v. Barneveld, Apothecar te Amsterdam, Lid van het Provintiaal Konstgenootschap te Utrecht. Te Amsterdam, by P. Hayman, 1780. In gr. octavo 31 bladz.

Gemeenlyk beschouwt men de ongevallen, door 't Onweersvuur veroorzaakt, slegts uit nieuwsgierigheid, en men berust dan in de verwondering over de zeldzaame uitwerkzelen; maar iemand, die de Electriciteit beoefent, wordt door een ander beginzel gedreeven, en maakt 'er vervolgens meerder werks van. Overtuigd zynde dat de Blixem dezelfde Elektrieke stof is, die wy door konst te wege brengen, beschouwt hy het ongeval uit dat oogpunt, en gaat na in hoe verre de uitwerzelen aan dit zyn gevoelen beantwoorden. Op zodanig eene wyze althans heeft de Heer van Barneveld het ongeval den Koornmolen de Valk, te Amsterdam, den 22 Augustus deezes jaars overgekomen, bezigtigt; en 'er aanleiding uit genomen, om in dit Stukje te doen zien, hoe overeenkomstig de werking van 't Onweersvuur hier geweest zy, met de proefondervindelyke werking der Electriciteit; dat inzonderheid ook kan dienen ter aanpryzinge van 't gebruiken van Afleiders, zo aan Molens als andere hooge Gebouwen, waarvan hy ten laatste nog een kort verslag geeft. De Heer van Barneveld heeft, naar uitwyzen van zyn verslag, waarmede hy dit Stukje aanvangt, den loop en de rigting van het Onweersvuur, met de daar uit ontstaane uitwerkzels, oplettend nagespoord; en zyne daaraan gehegte vergelyking en overeenbrenging, van de omstandigheden deezes ongevals, met de eigenschappen der Electriciteit, geeft duidelyk te kennen, dat het hem aan geene bekwaamheid ontbreekt, om dit onderwerp te behandelen. Alles loopt genoegzaam te zamen om het bovengemelde denkbeeld te bevestigen; of ten minste overtuigend te doen zien, dat 'er eene zeer groote overeenkomst tusschen de natuurlyke en kunstige Electrieke Stoffe zy. - Ter nadere ophelderinge van het geen hy deswegens gemeld heeft, dient eene daarnevensgaande Plaat, welke ons het binnenwerk van den Molen, en het onderste gedeelte

[p. 470]

van den Molen van buiten vertoont; met aanwyzinge van den loop des Blixemstraals, zo langs het binnenwerk, als vervolgens buiten langs den Molen; en tevens eene afbeelding van de beschadigde Molenroede zelve geeft. Hierbenevens vindt men op deeze Plaat eene aftekening van den geheelen Molen, zo als men denzelven, ter beveiliginge, zou kunnen voorzien, met een Conductor of Onweersafleider, die zig, door zyne eenvoudige geschiktheid, aanpryst, en indeezervoege beschreeven wordt.

‘De Conductor, die den Molen zal beveiligen, moet vyf a zes voeten langer zyn dan één der Roeden, dat is, zy moet zo veel boven één der opstaande Wieken uitsteeken. Het bovenste gedeelte derzelve moet bestaan uit eenen puntigen yzeren Staaf, vastgesteld in eenen dunnen Mast, die door het dak der Kap in het Houtwerk van binnen vast gemaakt is. Van deezen yzeren Staaf loopt, langs den gemelden Mast, naar beneden tot aan het Dak een yzeren draad, die van daar vervolgd word door een yzeren Keten, over de Spruit, naar de regter of linker Schooting, (als de Molen eene kruiende Kap heeft,) en vervolgens los nederhangt, langs de leuning van het plat, tot op den grond. Indien de Molen op zyn Voetstuk gekruid word, dan moet deeze Keten, langs de Kap des Molens, naar de voorzyde tot op den grond afgeleid worden. En deeze Conductor kan, met eene kleine verandering, naarmaate van de omstandigheden, tot alle hooge Gebouwen dienen.’

Buiten dit raadt de Heer van Barneveld alle Molenaars, zo lang zy niet kunnen besluiten, om een Afleider op hunne Molens te zetten, ‘een doorgaand koperdraad langs hunne roeden te spannen, en die recht op en neer te stellen: op dat de stof daar langs heen, misschien nochtans met verlies van een of ander, 't zy op het plat, of, is de Molen laag, op de aarde kan afslaan, en daardoor, naar alle waarschynlykheid, buiten den Molen zal kunnen gehouden worden.’ - Deeze raad steunt op het proefondervindlyke dat de Electriciteit altoos de gereedste leiding volgt; aan welken regel de loop van den Blixemstraal ook in dit geval volkomen beantwoord heeft.