Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1780

Leevensbeschryving van eenige voornaame meest Nederlandsche Mannen en Vrouwen. Uit Egte stukken opgemaakt. Zevende Deel. Te Amst. by P. Conradi. en te Harlingen, by V.v.d. Plaats, 1780. In gr. 8vo. 348 bl.

Van voornaame Mannen en Vrouwen, in 's Landsgeschiedenissen of in de Jaarboeken der Geleerden vermaard, iet nieuws te zeggen, valt bezwaarlyk, of de Opsteller moet het zonderling geluk aantreffen van, nog onbekende Familie-berigten, te ontvangen: een geluk 't welk meermaalen gehoopt dan verkreegen wordt. In welk geval men zich met het oude en bekende moet vergenoegen. Dit ondervonden buiten twyfel de Vervaardigers van het Werk, welks VIIde Deel wy thans aan kondigen. Althans ons is het, in het doorleezen van dit zo wel als de voorgaande Deelen, dus voorgekomen. - Gaarne zouden zy, buiten twyfel, ons meer nieuwigheden, uit egte bescheiden opgemaakt, geschonken, gaarne zouden wy ze ontvangen, en hier uit gelegenheid, tot eene byzondere aanpryzing deezer Leevensbeschryvingen, ontleend hebben. - Dan omtrent deeze verdiensten staat dit Deel met de voorige gelyk.

Een vry breed verslag van Keizer carel den vyfden maakt omtrent een derde van dit Stuk uit: voorts ontmoetten wy hier in, justus van epfen, Graaf floris de IV, m.b. van coehoorn, kornelis tromp, lodewyk boisot, gerard reinst, Prins frederik hendrik, ryklof van goens, joost banchert, en hendrik brouwer.

Altoos hebben we in onze Letteroefeningen eene Leevensschets overgenomen; en daartoe, doorgaans, zo veel de verscheidenheid toeliet, de kortste gekoozen, dit doen wy wederom met het grootste gedeelte des Leevens van gerard reinst, Gouverneur van Neêrlands Indiën, te plaatzen.

‘Gerard reinst, gebooren te Amsterdam, en een dier Bewindhebbers, welke onmiddelyk na 't verkrygen van het Octrooy der Maatschappye waren aangesteld, werd door de Kamer van Zeventienen, op den 20 February 1613 verkoozen tot Opperbestierder van Neêrlands Indiën, voor den tyd van vyf jaaren, den tyd tot zyne uit- en t'huisreis benoodigd, daar niet onder begreepen. Van zyn kant was hy tot deezen vyfaarigen dienst verbonden, terwyl de Maatschappy hem naar welgevallen kon herroepen. Voorts

[p. 401]

werden hem alle Maanden toegelegd 700 guldens, en 's jaarlyks 1000 voor zyn tafel. Ook behieldt hy de vryheid, om, by zyne te rugkomst, zyne plaats, als Bewindhebber ter Kamer van Amsterdam, weder in bezit te neemen, al ware het dat zy by een ander bezet, en de Kamer, welke uit twintig leden bestaat, voltallig zyn mogt. Van der Staaten wege werd hy ook beschonken met een gouden Keten ter waarde van 1000 guldens, en eenen sraayen Eerepenning, met belofte, dat zyne goede diensten niet onbeloond zouden blyven.

De Heer reinst, voorzien met eene Commissie, door den Prinse Maurits getekend, en met schriftlyke orders, opgesteld door de Kamer van Zeventienen, en bevestigd door Hun Hoog Mogende, voor wien hy ook den gewoonen eed hadt afgelegd, vertrok den 2 July des gemelden Jaars, uit Texel met eene aenzienlyke Vloot, en ankerde te zyner tyd by de Eilanden van Caap Verd, Annobon en Comorra, alwaar hy zich voor eenen maatigen prys met een grooten overvloed van ververssingen voorzag.

Na een maand vertoevens in de haven van Comorra, begaf zich de Hollandsche Vloote naar den mond van de Roode zee: tot hier toe waren derzelver havens niet bezogt door Hollandsche Schepen: waarom men den Capitein van het Schip Nassau, Pieter van den Broek, beval, om met de waardigheid van Capitein Major, verder op te zeilen, en onderzoek doen, naar den aart des Koophandels en der Havens, mitsgaders de voordeelen, die men daar zou kunnen behaalen. Hy bezogt Aden, Chihiri, en Cutsini of Kissen, en liet Factoren op de beide eerste plaatzen, zo dat men Reinst moet heschouwen, als den Stichter van den Nederlandschen Koophandel op de Roode zee.

De Generaal hadt ondertusschen zyne reis ververderd naar Java, en werd te Bantam plechtiglyk ingehuldigd, door zynen Voorzaat Pieter Both, op den 20 December 1614. Hy begaf zich hier op na Jacatia, en sloot met den Koning dier plaats een nieuw verbond, en ging noch in diezelfde maand, aan 't hoofd eener Vloote van elf Schepen, op reis na Banda, om de Inwooners van dat Eiland, die de Maatschappy reeds meermaalen beledigd hadden, te ruchtigen. Terwyl hy zich noch voor Jacatra ten anker bevondt, verscheen aldaar van den Broek, die met zyn Schip uit de Roode zee te rug keerde, en aldaar in 't bevorderen des Koophandels, naar genoegen, was geslaagd; thans kreeg hy order van den Generaal om het Eiland Bonton op te zoeken, en aldaar een nieuw Comptoir te stichten. Deezen last volbragt hebbende, kwam hy, op den 6 April 1615, voor Amboina ten anker, en voegde zich, twee dagen laater, by den Generaal Reinst, die zich met zyn elf Schepen naar de Eilanden van Banda had begeeven, en thans onder 't Fort Nassau op 't eiland Neira voor anker lag.

Terwyl de Generaal op Amboina was, deedt hy van daar de Engelschen verhuizen, welke zich daar zogten te vestigen, en met wien de Eilanders reeds begonnen te handelen, niet tegenstaan-

[p. 402]

de zy een verbond met de Hollanders hadden geslooten, volgens welk zy denzelven den vryen handel in kruidnagelen, met uitsluiting van alle andere Volken, hadden afgestaan.

Op den dag van 't vertrek des Heeren Reinst van Amboina brak de Bandasche vuurspuwende berg Gounong Api los met eene groote hevigheid; reeds zestien jaaren lang hadt het vuur gesmeuld; maar woedde thans boven maate, met het opwerpen van ongewoon zwaare steenen en stroomen van assche. Het Fort Nassau wierdt zodanig van deeze verbrande stoffen overstelpt, dat het geschut, onder de puin begraaven, langen tyd onbruikbaar blees. In 't midden van eenen hevigen oorlog, die thans, van den kant der Bandanen, met zo veel geweld als immer werdt gevoerd, zou dit toeval van eene zeer noodlottige uitkomst voor de bezetting hebben kunnen zyn, indien zy niet zulk een onverwagten bystand, door de komst des Heeren Reinst, hadt gekreegen.

Op den 14 May zondt de Gouverneur de Schepen Nassau, Eölus, Neptunus en de Morgenster, met twee fregatten, een bark, en twee gewapende sloepen om de Bandasche vesting Pulo Ay te veroveren. Het krygsvolk stond onder bevel van Adriaan van der Dusen, ten getale van 900 man. Het anker was naauwlyks geworpen, of men trad aan land, en veroverde ras de vyandlyke verschanssingen: toen werd het bolwerk aan de Rivier aangetast, en, niettegenstaande eenen hardnekkigen tegenstand, met den degen in de vuist, na verloop van een half uur, gewoonen. De Japansche hulpbenden der Maatschappye waren de eersten, die 't Vaandel op de vyandlyke wallen plantten, 't geen hen zodanig verschrikte, dat zy de plaats overgaven, en zich met eene verhaaste vlucht verschoolen in het gebergte.

Dit eerste voordeel eindigde ondertusschen in een zwaar verlies: want de Overwinnaars, afgemat door de heevigheid des Aanvals, en de vlugtende vyanden weinig achtende, waren niet genoegzaam op hun hoede. Ras bespeurden dit de verdreevenen, welke daar op in grooe stike van de landzyde te rug keerden. Aan deezen kant der Fortresse, die alleen met een muur van den zeekant was afgescheiden, vonden zy in 't geheel geen wachten, en bezetten dat gedeelte dus gemaklyk; hier op staken zy den brand in de Pagode, en in de voorraad-huizen, gevuld met nootmuschaten, rys, nagels en andere droogeryen, en schooten teffens dapper op de Hollanders, welke byna verstikten door den damp der brandende stoffen, welken de landwind naar hen toedreef, en ras gedwongen werden de plaats met schande te verlaaten, op den derden dag na de verovering. De vesting was door de Hollanders ingenomen, alleen met verlies van 9 dooden en 16 gekwetsten, maar in hun afwyken hadden zy wel 27 der eersten en 70 der laatsten, terwyl hun de meeste schade werd toegebragt door twee der hunnen, die tot de Bandaners waren overgeloopen, en steeds op de Hollanders uit een boom vuurden.

‘Deeze rampspoedige tyding kwam te Neira tefsens, met de

[p. 403]

gekwetsten, 't welk geen klein verdriet by den Generaal Reinst verwekte, die 't zich te wyten hadt, dat hy deezen aanval niet in Persoon had bestierd, niettegenstaande hem zulks door van den Broek op 't sterkst was aangeraaden, zelfs met byvoeging, dat die geene, welke hem zulks afrieden, zyne heimlyke vyanden waren. Voor 't overige waren de troepen zo afgeschrikt door deeze ongelukkige uitkomst, dat zy, geduurende dit geheele jaar, tot geene onderneeming van belang konden bewoogen worden: hetzelve was ook het laatste van 't leeven des Generaals, die op den 27 December te Jacatra aan den rooden loop kwam te sterven.