Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1779

Brief van den heer Carnus. Hoogleeraar in de Natuurkunde te Rhodez, aan den Abt Rozier; over de kanarie-vogels.

Myn Heer!

Zie hier eene Waarneeming, welke ik u verzoek, in uw Journal de Physique plaats te geeven; by aldien gy oordeelt dat dezelve van eenigen dienst kan zyn, 't zy voor de zodanigen, dit tot hun vermaak Kanarie-Vogels houden, 't zy om licht te verspreiden over de uitwerkzels der driften in de Dierlyke Huishouding, enz.

Een myner Bekenden hadt een Kanarie Vogel, dien hy, van tyd tot tyd, tergde, door hem den vinger voor te houden, waarin dit klein Vogeltje uit al zyn vermogen met den bek pikte. Op zekeren dag, naa dat dit tergen langer dan naar gewoonte geduurd hadt, vloog de Kanarie-Vogel, zeer verstoord zynde, schielyk van zyn hand, de kamer twee keeren rond, en viel dood op den vloer neder.

Onlangs was ik by een ander Heer, die mede Kanarien hadt. Een hadt hy 'er in zyne kamer, die gewoon was op zyne hand te komen, om een stukje zuiker daar uit te haalen, enz. Wanneer men deezen den vinger voorhieldt om hem te tergen, vloog hy doorgaans weg, verstak zich in zyn kooytje of ergens elders: zomtyds toonde hy blyken van verbittering: doch zeer zelden. Als hy in het deurtje van zyn kooytje zat, kwam ik langzaam digt hy hem met den vinger: zo ras hy dien zag, zette hy zich schrap om 'er met geweld in te pikken; doch dit duurde niet lang: want, naa het verloop van

[p. 528]

zeven of acht seconden ten langsten, vloog hy schielyk na 't bovenste van zyn kooytje, en twee seconden heen en weder; terstond daar op dood nederstortende. De oogen en bek waren geslooten: en niets was in staat om 'er het minste teken van leeven in te verwekken. Het was eene jonge Kanarie-Vogel, van de maand July des jaars 1778. Op den dag, toen dit voorviel, was hy zo vrolyk geweest als gewoonlyk: geen vierendeel uurs geleden hadt hy nog een airtje, 't welk men hem leerde, gezongen. Dus was 'er geene voorgaande ongesteldheid. Ook had ik hem voorheen veel langer getergd dan op dien dag; doch nooit had ik het Diertje zo vergramd gezien.

Ik heb een anderen Kanarie-Vogel, die zeer gemeenzaam met my is, en dikwyls van my getergd wordt, ja, zomtyds twintig minuten lang. Ik doe hem meer dan tien voeten hoog vliegen, en hy komt op myn hand te rugge, sterker dan voorheen pikkende. Nog meer, ik laat hem op myn kamer, met open venster, en wanneer ik hem, in myn tuin zynde, waar op deeze vensters van de tweede verdieping uitzien, roep, komt hy als een roofvogel op myn hand nederschieten, ondertusschen een geleerd deuntje zingende, en al dit bedryf schynt het Beestje geen hinder altoos te doen. Deeze Kanarie-Vogel kan, zonder getergd te worden, zich boosaartig aanstellen. Als ik zit te leezen komt hy op het boek zitten, en, op de minste beweeging der vingeren, om de bladeren om te keeren, als anderzins, slaat hy met de vleugelen, en pikt met den bek. Als ik schryf komt hy op 't papier, byt in pen en vingers. De Vogel, wiens dood ik veroorzaakte, was van een veel vreedzaamer aart.

Mag ik hier vraagen, welke de waare oorzaak van dien dood is? Is het een geborsten vat, een toeval van beroerte? Heeft men voorbeelden van dergelyke toevallen in verscheide andere soorten van Dieren? Waarom kan de Kanarie-Vogel, van welken ik laatst gesprooken heb, geduurende eenen zo langen tyd, een terging uitstaan, waar voor de andere zo schielyk bezweek? Zou men uit deeze Proeven niet eenige nuttige gevolgen voor de Dierlyke Huishouding kunnen trekken? Althans dit gevolg uit afleiden, dat zy, die Kanarie-Vogels kweeken, zich moeten myden van dezelve al te veel te tergen, en

[p. 529]

zo zorgvuldig daar in weezen, als ik in 't vervolg zyn zal.

Het dunkt my niet zeer moeilyk, op deeze vraagen te antwoorden; ondertusschen wil ik liever zwygen, dan my blootstellen om zaaken, op weinig gronds rustende, te zeggen.

Wel zou het der moeite waardig geweest zyn, dat kleine Diertje van binnen nauwkeurig te bezien; doch de geringe kunde, welke ik heb van de Ontleedkunde, als waar van ik nimmer myn hoofdwerk maakte, was oorzaak, dat ik dit onderzoek niet bestond. Schoon het my te binnen schoot, het nedergevallen Vogeltje te Electriseeren, kon ik het niet doen, dewyl myne zaaken my elders riepen. Ik blyf.