Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1779

Proeven, genomen met twee electrophores van verschillende soort; om te ontdekken, met welke doorgaans de meeste electriciteit konde verwekt worden.
Door J. van Breda, Med. Doct. te Delft.

Eene der Electrophores, waar mede de navolgende Proeven genomen zyn, is gemaakt door den Heer J. Cuthbertson te Amsterdam; en bestaat:

1^o.) Uit eene ronde Schyve of Plaat, byna 1 Duim^(*) dik, en 18 Duim in middellyn; welke uit Zwavel, met byvoeging van andere stoffe, gegooten schynt; en op deszelfs eene oppervlakte veele ondiepe streepen of vooren heeft; die van het midden tot aan den omtrek onregelmaatig voortloopen.

2^o.) Uit twee ronde houten Schyven, of Conductors, met Bladtin bekleed. - Aan eene van deeze kunnen 3 glazen voetjes worden geschroefd; en aan de anderen zyn 3 Zyden Linten vast gemaakt. - Ieder heeft een stukje Koper, waar in Koperdraden, aan welke Vlierpit balletjes hangen, gestoken kunnen worden; dienende, om by zekere Proeven, die met de Electrophore genoomen kunnen worden, den Positiven of Negativen staat van den eenen en anderen Conductor aan te wyzen. De middellyn van den bovensten Conductor, aan welken de Zyden Linten gehegt zyn, is 16⅜ Duim; en dus deszelfs oppervlakte 210,6 vierkante Duimen.

De andere Electrophore, waar mede de evengemelde

(*) Rhynlandsch.

[p. 252]

vergeleeken wordt, is gemaakt door den Heer C. Cuipers te Delft, en vervaardigd naar de wyze, in zyn Werkje, genaamd Verslag van zeekere Behandeling &c. §. 19 &c., beschreven; met dit onderscheid; dat onder het glas een Bekleedzel van Bladtin gelegd is; met het welke een strook van dat zelve Tin, gaande door den rand van den houten Bak, waar in het glas ligt, gemeenschap eeft. Dit byvoegzel is door Cuipers, na de uitgaave van zyn werkje, uitgedagt; ten einde, by de vonktrekking uit de opgeligte Bovenplaat, eenen Electrischen Schok te doen gevoelen; wanneer men met dat Bladtin gecommuniceerd is.

De omtrek van de Bovenplaat of Conductor van deeze Electrophore is een Ellips, welke, Assen van 19, 25, en 14, 5, Duimen hebbende, eene oppervlakte van 219,2 vierk. Duimen heeft; dus slegts 8,6 vierk: Duimen grooter, dan de oppervlakte van Cuthbertsons Electrophore.

Deeze Electrophores waren dierhalve zeer geschikt, om, ten aanzien van hunne kragten, met elkander vergeleeken te kunnen worden; als zynde zeer naby even groot.

Een Bericht, dat door den Hr. Cuthbertson by zyne Electrophore was gevoegd, heeft my doen zien, dat men, om met de meeste kragt te werken, de Zwavelschyve, liggende op den ondersten Conductor, de glazen voetjes niet aangeschroefd zynde, met een bereid Hazevel, (het welk tot vryver was gegeeven,) zeer schielyk en redelyk hard moest vryven. Dat men terstond daar na den anderen Conductor, aan de Zyden Linten zynde opgeligt, op de gevreeven schyve moest leggen; den zelven met den vinger aanraaken; en vervolgens, tot op 7 of 8 Duim hoogte, boven de Zwavelschyve opligten. Dat 'er als dan eene Vonk, op den afstand van 1 of 1½ Duim, zoude kunnen getrokken worden; en dat men, indien de Vonken op dien afstand niet afsloegen, zo lang vryven moest, tot dat zulks plaats had.

By het bewerken, heb ik my naar dat Bericht geschikt; en, schoon het somtyds veel arbeids kostte, om de Electrophore tot dien trap van werking te brengen; heb ik echter geen der navolgende Proeven begonnen, dan,

[p. 253]

na dat de kragt tot zo ver was opgewekt, dat de vonken tusschen 1 en 1½ duim lang waren.

Cuipers Electrophore is met een Leeren Kussentje gevreeven, van zodanig een samenstel, als hy in zyn genoemd werkje §. 15. &c. beschryft; en zelden is het nodig geweest langer, dan geduurende eene halve minuut, te vryven, om de Electrophore, buiten werking zynde, genoegzaam op te wekken.

Geene andere bedoeling hebbende, dan om onzydig, en met zo veel naauwkeurigheid, als my mogelyk zoude zyn, te beproeven, welke Electrophore doorgaans de sterkste in werking was; - tot welke de minste vryvingen, en den minsten arbeid zouden vereischt worden, om zekere bepaalde uitwerking te verkrygen; - en eindelyk, welke, na eens in werking gebragt te zyn, geduurende den langsten tyd daar in zoude volharden; scheen het my toe, dat eene zeer eenvoudige Proef, met beide de Electrophores genomen, en dikmaals, op verscheide Dagen, herhaald, my tot een veel zekerder besluit zoude brengen, dan, indien ik, het uiterste vermogen deezer werktuigen willende toetzen, getracht had Proeven te doen, tot welke veel Electrik vuur word vereischt.

Ik heb my bediend van eene Vles, welke 40 vierk. Duimen bekleed glas had. - In de zelve was een koperdraad, dat, het binnenste bekleedzel aanraakende, van boven twee armen, in de gedaante van eene T, had. - Elk deezer Armen eindigde in eenen ronden koperen Knop; waar van de één geschikt was, om de vonken uit de opgeligte Conductors te ontfangen; terwyl, by den Knop van den tweeden Arm, een andere Knop, gehegt aan een Koperdraad, dat met het buitenste bekleedzel van de vles in aanraaking was, wierd vast geplaatst; op zulk eene wyze, dat 'er tusschen de twee laatst genoemde knoppen een afstand van ¼ duims overbleeve. -

Aldus kon de vles eene laading ontfangen; welke, zekeren trap van sterkte bekoomen hebbende, op den bystaanden knop moest overslaan, en zich ontlasten. En die ontlasting moest éér geschieden, en te weeg gebragt worden, door een kleinder getal vonken, uit die Electrophore, welke met elke vonk het meeste Electrik

[p. 254]

vuur zoude aanbrengen; en die dus voor de sterkste in werking zoude moeten gehouden worden.

Honderdmaal heb ik met ieder Electrophore de vles gelaaden; naauwkeurig tellende, en aantekenende, de getallen der vonken, die telkens vereischt wierden, om de ontlaading te doen geschieden; en, geduurende de Dagen, dat de Proeven zyn genomen, zyn beide de Electrophores op het zelve vertrek, en, zo veel mogelyk was, in dezelve omstandigheden gehouden. Ook is door geen hulpmiddel of kunstgreep, aan de eene, eenig voordeel, boven de andere, toegebragt; uitgezonderd, dat ik, één en andermaal, den vryver van Cuthbertsons Electrophore, in den Zonneschyn geleegen hebbende, zeer warm heb gebruikt; het welk door dien Heer niet was gevorderd, en zyne Electrophore nogtans sterker doet werken.

De volgende Lyst bevat de getallen der vonken, zo als die Dagelyks, by het neemen der Proeven, zyn aangetekend; en de daar nevens gestelde Letters v wyzen aan, tusschen welke Proeven de Electrophores gevreeven zyn. - Door ééne vryving van Cuipers Electrophore versta ik 20 of 25 streeken met het kussen over het glas; met eene maatige drukking en snelle beweeging: en door eene vryving van Cuthbertsons Electrophore, 30 of 35 streeken met het Hazevel over de Zwavelschyve, met eene sterke drukking, en beweeging, zo snel als mogelyk was. - Meest zyn drie, somtyds twee, en zeer zeldzaam ééne zodanige vryving genoeg geweest, om Cuthbertsons Electrophore, wanneer die geheel buiten werking was, zo sterk op te wekken, dat de vonken op 1 en 1½ duim afsloegen: doch zelden zyn 'er twee vryvingen noodig geweest, om Cuipers Electrophore te doen werken, met die kragt, waar mede de proeven zyn gedaan. Ik heb evenwel de vryvingen, welke voor het beginnen der Proeven, op elken Dag zyn gedaan, voor ieder Electrophore, slegts als ééne vryving geteld en aangeschreeven.

Voorts dient nog gezegd te worden; dat, by het laaden van de vles, derzelver buitenste bekleedzel heeft gecommuniceerd, door middel van een kettingje, of, metden ondersten Conductor van Cuthbertsons Electrophore, op welken de Zwavelschyve lag; of, met het Bladtin, dat onder het glas van Cuipers Electrophore is; waar door de vonken,

[p. 255]

uit de opgeligte bovenste Conductors, leevendiger, en met meer kragt, op den Knop van de vles afslaan.

cuipers Electr.				cuthpfrt. Electr.
doet de Vles afslaan				doet de Vles afflaan
met		1778.		met
		9. September.
v....				v.....
	15				25
	16				35
v....					40
	15			v.....
	15				30
v....					37
	14			v.....
	15				32
v....					32
	14			v.....
	16				25
v....				v,....
	15				29
	15			v.....
					19
		10. Sept.
v....				v.....
	16				42
	15			v.....
	15				24
	15				35
	16				55
	16			v.....
					22
					33
v....		De Electr. en het kussen zyn aan de Zon blootgesteld geweest.	Het Hazevel is in den zonne. schyn gelegd geweest.	v.....
	17				23
v....					21
	14				26
	13				31
	15
		Na één uur te hebben stil gestaan, is de Electr. niet gevreeven.	Na één uur te hebben stil gestaan, zyn de vonkjes, zonder vryven, zo klein, dat 'er niet mede gelaaden kon worden.	v.....
	15				24
	15				26
	17				28
	17				32
v....				v.....
	14				19
	15				23
	16				27

[p. 256]

cuipers			Electr. cuthberts. Electr.
&c.			&c.
		12 Sept.
v....			v....
	16			34
v....				50
	12		v....
	13			35
	14		v....
v....				37
	11		v....
v....				29
	10			31
	10		v....
				42
		13 Sept
v....			v....
	14			40
	14			48
	14		v....
	15			31
	14			31
	15			37
	15		v....
	16			32
	17			32
	15			35
			v....
				24
				29
		14 Sept.
v....			v....
	18			50
	18		v....
	16			38
	18		v....
	19			39
v....			v....
	17			32
	17		v....
	17			40
	16		v....
	18			34
	17			38
				36
				40
			v....
				47
			v....
				37

[p. 257]

cuipers Electr.				cuthberts. Electr.
&c.				&c.
		16 Sept.
v....		De Electr. en het kussen aan de Zon bloot gesteld.	Het Hazevel in den Zonneschyn gewarmd.	v....
	15				17
	15				24
	15				24
	16				23
	15				25
v....			Het Hazevel wederom warm.	v....
	16				17
	16				17
	16				19
	17				19
	17				20
		17 Sept.
v....				v....
	14				25
	14				32
	14				33
	14				36
	16				40
	16			v....
	16				36
	17				37
	18				42
	17			v....
					19
					22
v....			Het Haazevel wederom warm.	v....
	16				23
	16				33
	16			v....
v....					33
	13			v....
	13				23
	14				23
	14				24
	15				25
					26

[p. 258]

cuipers Electr.			cuthberts. Electr.
&c.			&c.
		18 Sept
v....			v....
	13			21
	17			26
	17		v....
....				28
	15			40
.... 14				42
	16			46
v....			v....
	16			26
	16			28
	15			32
	15			33
v....				47
	18			49
	19		v....
v....				27
	19			39
	19		v....
	17			34
	18		v....
	17			30
				35

Wanneer nu gemiddelde getallen uit deeze beide Ryën worden genomen, zal men, uit de reeks van Cuipers Electr. 15, 49, en uit die van Cuthbertsons Electr. 31, 43 bekomen; welke middelgetallen geacht kunnen worden, de doorgaans plaats gehad hebbende werkingen der Electrophores uit te drukken; en dus tot elkander te zyn, omgekeerd, als de kragten van de Electrophores. Uit deeze Proeven zou des blyken, dat de kragt der werking van Cuipers Electrophore, tot dien van Cuthbertsons Electrophore, is, als 2,03 tot 1; en dat dierhalve Cuipers Electrophore tweemaal zo veel Electrik vuur heeft aangebragt, als die van Cuthbertson.

Cuthbertsons Electrophore is, by het neemen deezer Proeven, 43 maal, en die van Cuipers 26 maal gevreeven; en de vryvingen van den eerstgenoemden zyn, behalven eenige weinige, volstrekt noodig geweest, om dezelve met genoegzaame kragt te doen werken; daar verscheiden vryvingen van Cuipers Electrophore agter gelaaten hadden kunnen worden, zonder dat de werking veel

[p. 259]

minder zoude geweest zyn. Dit blykt ten klaarsten uit het gering verschil, dat 'er tusschen de getallen, tot die Electrophore behoorende, gevonden word.

Derhalven moet ook Cuipers Electrophore als veel gemaklyker om te bewerken worden aangemerkt; vereischende nauwlyks half zo veel vryvingen; terwyl nog, daarenboven, elke vryving veel minder arbeids vordert, en den Proefneemer minder vermoeit, dan elke vryving van Cuthbertsons Electrophore.

In de aanhoudendheid der werking van de Electrophores, heb ik geen minder verschil gevonden. Ik heb dezelve menigmaal, de eene terstond na de andere, gevreeven, tot dat de kragt volkomen was opgewekt; voorts eenigen tyd in rust gelaaten; en vervolgens, zo door enkele vonktrekking als door de bekleede vles te laaden, onderzogt; en altoos bevonden, dat Cuthbertsons Electrophore zeer schielyk in kragt verminderd was; en nimmer heb ik, na dat de zelve 4 uuren had stil gestaan, eenige blyken van Electriciteit kunnen ontdekken. Cuipers Electrophore was daarentegen, geduurende denzelven tyd hebbende stilgestaan, zeer weinig in kragt afgenomen; voor al by eene gunstige Luchtsgesteldheid. - Ik heb ook meermaals bevonden, dat deeze des morgens nog vonken gaf, schoon ze niet gevreeven ware sedert den middag van den voorigen Dag. De gemelde Proeven had ik genomen, in onderstelling, dat de Electrophore van den Hr. Cuthbertson, welke ik behandelde, zodanig eene was, als waar van hy in zynen Brief aan den Hr. C. Cuipers §. 13 &c. spreekt. Ik meende ook dezelve met alle omzigtigheid behandeld te hebben, op zulk eene wyze, als vereischt wierd. Doch, daar de uitkomst der proeven zo weinig beantwoordde aan de verwagting, welke men door dien Brief, van dit werktuig, had kunnen opvatten; kwam by my in bedenking, of niet wel die zwakke en onbestendige werking toe te schryven ware, aan eenig verzuim, door my, by het werken, onweetend begaan. Om nu met zekerheid te kunnen weeten, of ik de Electrophore wel naar derzelver aart had behandeld, maakte ik aan den Hr. Cuthbertson, door een brief, de wyze bekend, welke ik by het bewerken had gehouden: te gelyk meldende, dat eenige genomen Proeven geheel niet voldeeden, aan het geen van zyn werktuig, in gevolge van zynen

[p. 260]

Brief aan Cuipers, te verwagten was; en ik verzogt hem, my te willen berichten, of 'er aan de Electrophore iets anders moest worden verricht, dan ik tot hier toe had gedaan.

De onderrichting, welke ik van den Hr. Cuthbertson ontfing, bestond hoofdzaekelyk in het volgende: - Dat hy vier soorten van Electrophores maakte, (die echter, naar het my toeschynt, met opzicht tot hunne kragt, en duurzaamheid van werking, tot twee Hoofdsoorten te brengen zyn,) waar van het één niet zeer gemaklyk om op te wekken, ook niet aanhoudend, maar wel sterk van werking; en het ander gemaklyker om op te wekken, langduuriger van werking, en ook sterk van kragt is. Dat de Electrophore, welke ik had, ééne van die soort was, welke sterk van kragt, doch niet langduurig in werking is. - Dat met dezelve, by eene rechte behandeling, de Proeven konden worden gedaan, waar van in zynen Brief aan Cuipers gesproken word; de langduurigheid uitgezonderd. - Dat, om by het werken zeker te gaan, (by aldien aan de Electrophore iets mogt zyn gedaan, dat derzelver werkende kragt kon verminderd hebben;) de oppervlakte der Zwavelschyve, met een rond mes, geheel moest worden afgeschrapt; en een nieuw Hazevel tot vryver moest worden genomen. - Dat de vryvingen tamelyk hard en schielyk moesten gedaan worden; tot zo lang, dat men, houdende een knokkel van den vinger by de oppervlakte der schyve, Electriciteit gewaar wierd, geevende in het Duister schittering. - Dat men, dit bevonden hebbende, op nieuw de Schyv, op dezelve wyze, vryven, terstond daar na den Conductor 'er op leggen, en de vonken trekken moest.

Aan dit onderricht heb ik getracht nauwkeurig te voldoen: ik heb de Zwavelschyve behoorlyk afgeschrapt, een nieuwen vryver gebruikt; en telkens zo lang gevreeven, tot dat, op het bybrengen van den knokkel by de schyve, Electriciteit bespeurd wierd; en ik heb op nieuw de volgende proeven met beide de Electrophores genomen; gebruikende dezelve vles waar van boven gesproken is.

[p. 261]

cuipers Electr.			cuthberts. Electr.
doet de Vles afslaan			doet de Vles afslaan
met			met
		19 Octob.
v....			v....
	14			20
	14			24
	16			24
	15			25
	16			27
v....			v....
	16			19
	15			21
	15			23
	15			26
	15			30
v....			v....
	16			19
	14			26
	17		v....
	16			22
	17			28
			v....
				27
		20 Octob.
v....			v....
	16			27
	16			29
	16			31
	15		v....
	16			27
v....				32
	15		v....
	16			26
	16			28
	17			37
	17		v....
				28
				35
		20 Octob.
v....			v....
	16			24
	16			28
	16		v....
	15			22
	16			22
	17			24

[p. 262]

cuipers Electr.				cuthberts. Electr.
&c.				&c.
		26 Octob.
v....				v....
	16				20
	15				21
	15				22
	15			v....
	14				17
	14				19
					21
Niet gevreeven;					25
			Zonder vryving kan niet gelaaden worden, na één uur te hebben ftil gestaan.	v....
v....					20
De Electr. heeft één uur stil gestaan.	14				20
	14				25
	14				23
	14				24
v....				v....
	14				18
	14				19
	14				19
	14				20
v....					21
	14			v....
	14				21
	15				22
	15	28 Octob.
v....				v....
	16				45
	15			v....
	16				34
	16			v....
					37
				v....
					39
		3 Novemb.
v....				v....
	16				40
	16			v....
	19				38
	18			v....
	17				34
	18			v....
	19				26
					44
				v....
					25
					29

[p. 263]

By het neemen van deeze Proeven, heb ik bevonden; dat de kragt van Cuthbertsens Electrophore nu eenigermaate sterker konde worden opgewekt. - De eerste 8 of 10 vonken, terstond na de vryvingen getrokken, waren nu eenigzins leevendiger en sterker dan voorheen; doch na deeze verflaauwde de werking merkelyk; en vorderde spoedig weder nieuwe vryvingen; welke ongemeen sterk en langduurig moesten zyn, wilde men, op het houden van den knokkel by de schyve, Electriciteit gewaar worden. Ook bevond ik, door dikmaals herhaalde Proeven, dat de duurzaamheid der werking, wanneer de Electrophore, gevreeven zynde, had stil gestaan, niet was vermeerderd.

De laatstgenomen hier gemelde 60 Proeven gaven my tot middel getallen, voor Cuipers Electrophore 15, 53, en voor die van Cuthbertson 26, 15, dus toonen dezelve aan, dat nu de kragt van de eerste, tot die van de laatstgenoemde, was, als 1, 7 tot 1; dat is byna tweemaal zo groot.

Het is dan, uit alle de opgegeeven Proeven, naar myne gedachten, blykbaar; dat Cuthbertsons Electrophore, schoon die, op zich zelve aangemerkt, niet te verachten zy, gemerkt 'er veele fraaije Electrische Proeven mede gedaan kunnen worden; echter ver beneden de Electrophore van Cuipers moet gesteld worden; als zynde moeilyker om te bewerken; - ongestadiger in werking, onder het doen van Proeven; - en minder van vermogen, in het opwekken van Electriciteit; waarby nog komt dat derzelver kragt, (de Electrophore in werking gebragt zynde,) veel eer verflaauwt en verdwynt, wanneer het werktuig in rust word gelaaten.

Of nu, het geen de Proeven ten opzicht van deeze Electrophore hebben aangetoond, op alle Electrophoren van die soort moet worden toegepast, is iets, dat ik met geen volkomen zekerheid bepaalen kan; als hebbende geene andere beproefd. Maar dit is zeker, dat de behandelde by den Hr. Cuthbertson, als eene van zyne sterkstwerkende, na de uitgave van zynen brief aan Cuipers, was gekogt; en in uiterlyke gedaante volkomen overeenkomt met anderen van deeze soort, door dien Heer geleverd; ook was 'er geheel geen gebrek aan te bemerken. 'Er was, 't is waar, mede gewerkt, voor dat ik ze ontving; doch dit was door een kundigen

[p. 264]

Liefhebber gedaan, en had 'er geen nadeel aan kunnen toebrengen; ten zy, dat Electrophores van dit soort in Deugd verminderen, door dikmaals gebruikt te worden; het welk my niet geheel onwaarschynelyk voorkomt; dewyl de Hr. Cuthbertson het afschrappen der Zwavelschyve, tot verbetering van het werktuig, en om van deszelfs werking zeker te zyn, heeft aangeraaden. - En is dit zo, dan zullen de Electrophores van Cuipers, ook in dit opzicht, zeer veel voor hebben; als welken, door een behoorlyk gebruik, hoe dikwerf ook herhaald, met benadeeld, maar veel eer tot eene schielyke opwekking der Electrike stoffe bekwaamer zullen gemaakt worden.

Indien nu de Electrophores van Cuipers in vermogen boven de sterkstwerkende van den Hr. Cuthbertson moeten gesteld worden, wat zal men dan denken, van den grooten Ophef, dien de Hr. Cuthbertson in zynen brief aan Cuipers van zyne Electrophores maakt? Zeggende, dat men dagen en nagten zoude moeten besteeden; om dezelve door vonktrekking te doen ophouden met werken: - dat ze dagen, weeken, ja maanden, na eens wel gevreeven te zyn, aan 't werken blyven: - dat zyne 18 Duims Electrophore vonken geeft, die tweemaal zo sterk zyn, als die welken getrokken worden uit de grootste Electrophore der twee, welke Cuipers in zyn Verslag &c. beschreeven heeft, en dat hy met 200 vonken uit de genoemde 8½ voet bekleed glas sterk genoeg laad, om door den afslag yzerdraad te fmelten. Ik voor my zou 'er op antwoorden: - Voor eerst, by aldien dit alles niet als enkele grootspraak moet worden aangemerkt, maar, als gezegd door iemand, die, zich overreed houdende, dat zyne Electrophores de beste waren, die ooit by mogelykheid konden gemaakt worden, zich niet verwaardigd had, om die Electrophores van Cuipers te zien werken: het welk men, by het leezen van den gemelden Brief aan Cuipers, gereedelyk zoude kunnen denken. Dat men daar benevens de langduurigheid en de sterkte van werking, waar van in dien Brief word gesproken, niet beschouwen moet, als in één werktuig vereenigd; maar als in de werking van twee onderscheiden soorten van Electrophores bestaande. 't Is waar, niemand, die de Electrophores van den Heer Cuthbertson niet kende, zoude, by het leezen van zynen Brief, dit hebben kunnen vermoeden, doch uit het bovengemelde bericht, door

[p. 265]

dien Heer aan my gegeeven, blykt, dat die soort, welke ik had, in zynen brief aan Cuipers wel word bedoeld, als sterk van werking; maar dat daar van geene aanhoudenheid te verwagten was; als zynde deeze eene Eigenschap van eene andere soort. - En hier uit kan dan worden opgemaakt, dat die seort, welke langduurig werkt, die kragt niet heeft, welke aan die soort, die niet langduurig werkt, eigen is; schoon de Heer Cuthbertson, in zyn bericht aan my gegeeven, alle soorten die hy maakt, met den naam van sterkwerkende bestempelt. Was dit zo niet, dan zou die Heer my ongetwyfeld hebben moeten schryven, dat de Electrophore, welke ik had, niet was van die soort, welke hy in zynen brief aan Cuipers bedoelde; - of, (zo 'er de Proeven, daar gemeld, al mede konden gedaan worden,) dat die Proeven even goed met eene van zyne andere soorten, die sterk en langduurig werkend te gelyk waren, konden verricht worden. Hy zou dus niet in de noodzaakelykheid geweest zyn, om my te doen blyken, dat hy in zynen brief aan Cuipers twee soorten bedoeld had, zonder 'er eenige melding van te maaken.

Ten tweeden, - Dat de Heer Cuthberson, de kragt van zyne 18 Duims Electrophore zullende vergelyken, met de kragt van de grootste der twee, die door Cuipers beschreeven zyn, niet zeer nauwkeurig gedagt heeft; wanneer hy onderstelde, dat deeze beide Electrophores ten naasten by in grootheid van oppervlakte elkander zouden gelyk zyn; dewyl de oppervlakte van den bovensten Conductor van zyne 18. Duims Electrophore, als men dien slegts op 16⅜ Duim in middellyn rekent, (hoedanig de middellyn van den Conductor der Electrophore is, welke ik behandeld heb,) nog omtrent 58 vierk. Duimen grooter is, dan de oppervlakte van den Conductor der Electrophore, die Cuipers beschreeven heeft; welke 153 vierk. duimen groot is.

Ten derden, - zal ik niet ontkennen, dat de Hr. Cuthbertson met 200 vonken uit zyne Electrophore yzerdraad heeft gesmolten; schoon ik volkomen zeker ben, dat dit met 200 vonken, uit die, welke ik behandeld heb, met myne Battery, niet mogelyk is; welke, schoon niet meer dan 5 voeten bekleed glas hebbende, met dat getal van vonken, uit dit werktuig, niet ten vollen kan gelaaden worden. Doch de Battery, door den Hr. Cuth-

[p. 266]

bertson gebruikt, is, zonder tw fel, veel nauwkeuriger en kunstryker gemaakt, dan de myne, welke ik zelv heb toegesteld; en zal dus bekwaamer zyn, om al het Electrik vuur, dat 'er by vonken word ingebragt, te behouden; tot dat dezelve ontzet word; al was het, dat men genoodzaakt ware, onder het laaden de Electrophore meermaals te vryven, om de vonken kragt genoeg te doen hebben.

Behalve de Electrophore van Cuipers, met welke de Proeven zyn gedaan, heb ik verscheide anderen, door hem gemaakt, gezien en behandeld; en ik heb bevonden, dat met dezelve niet minder sterke Electriciteit, naar maate van haare grootheid, heeft kunnen opgewekt worden. - Zelfs heb ik 'er eene, naar het voorschrift van Cuipers, toegesteld; welker Conductor een Ellips is, Assen van 30 en 22 Duimen hebbende; en met deeze kan ik alle Proeven, waar toe zeer sterke Electriciteit word vereischt, doen; met veel minder vermoeijing, dan by het gebruik van eene zeer goede Electrizeer-machine, met twee schyven van 16 Duim middellyns, plaats heeft. - Het gewigt van den Conductor word, schoon het gering zy, door een tegenwigt verminderd; en dus kan de nederlaating en opligting zeer vaardig en gemaklyk geschieden. - Myne Battery laade ik met deeze Electrophore, in minder dan 4 minuten tyds, sterk genoeg, om yzerdraad van N^o. 12. 2 Duim lang, te smelten; zo, dat het geheel tot gloeijende Bolletjes gemaakt en verspreid worde. Eindelyk kan ik hier nog by voegen, dat ik, by allerleie Luchtsgesteldheid, met myne Electrophores kan werken; sterker, en met minder vryving, wanneer dezelve gunstig is; voor al, als de Electrophores, en de vryvers, aan den Zonneschyn zyn bloot gesteld geweest. - Ik hervat de even gemelde Proeve dan wel eens met goeden uitslag, na dat de Electrophore twee uuren heeft stil gestaan, zonder op nieuw te vryven: - Doch als de Lucht ongunstig zy, is het nodig, den vryver te warmen, en ook zomtyds de Electrophores eenigen tyd voor een vuur te stellen.

NB. In de voorheen gegeeven Electrische Proeven met een Vlieger, gelieve men Bladz. 81 Reg. 28 voor afscheidende te leezen afschietende.