Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1779

De wysgeer of de rots, of waarneemingen over de kieschheid van smaak voor landvermaaklykheden, geschreeven in 't beschouwen van een schoon vergezigt.

(Uit het Engelsch.)

Welk een gezigt doet zich hier op voor iemand, die de eenvoudigheid der Natuu bewondert! Gezeten op den uithoek van een Rots, beschouw ik onder myne voeten eene ontelbaare menigte van kleine Eilanden van verschillenden omtrek, naar de wateren die dezelve omringen. In deeze omstandigheid schyn ik als het ware de God te weezen van de bron, waar de wateren in de vlakte nederstorten. Natuur veroorlooft my, ten minsten is de streeling der verbeelding zo groot, te heerschen over den grond, waar zy haare schoonheden op het voordeeligst ten toon spreidt. Hoe fris is de Lugt Elk aangevoerd windje brengt balzem mede! - Hoe lieflyk een geur verspreiden de Kruiden, rondsom my groeiende, en de Rots met een verrukkend groen tapyt bedekken! De aanbreekende Dageraad begint de donkerheid des nagts te verdryven; doch het zwakke licht breekt zo langzaam aan, dat de schaduwen ongemerkt verdwynen. Het duister kleed, 't geen Natuur hadt aangetoogen, wordt afgeligt en in een doorschynend gewaad verwisseld. - Reeds is het half hemelrond verlicht. - De geboorte van een nieuwen dag wordt aangekondigd door de stem der bezielde Natuur. Het opwakkerend Weste windje ruischt door de bladeren, uit de nabuurige Hutten klimt rook op, ten teken dat de werktyd gekomen is. - De Morgenster betwist alleen voor eene wyl de heerschappy des Dageraads; doch, naa een' stryd van weinig oogenblikken, overwonnen, trekt zy af en laat het veld aan den Dageraad die nu schielyk in volle zegepraal te voorschyn treedt. - Al te leeven ig en treffend zinnebeeld van 't Menschlyk Geluk. Niets zo schittetend in het opkomen, niets zo kort van duur. - De zagte kleuren des Morgenstonds ruimen thans plaats in voor de

[p. 143]

helderschynende van den Middag. De straalryke Dagtoorts schynt rechtstandig de straalen in 's aardryks ingewanden te schieten; zy ryzen als kolommen op uit den schyf den Zonnen. 't Is als of de bergen in vlam staan. - Welke grootsche voorwerpen! Is het mogelyk dat ik de eenigste Persoon zou weezen in derzelver beschouwing opgetoogen? Indien deeze niet treffen, wat kan men dan bedenken 't geen in staat zou weezen om de nieuwsgierigheid der Menschen op te wekken.

Niet tegenstaande deeze bedenkingen, is het zeker, dat men veele Persoonen vindt, en onder deezen Mannen van vernuft en verstand, die aan de zuivere Landvermaaken de voorkeus geeven boven de met overleg vervaardigde fraayheden onzer Lusthoven; en de schoonheden onzer met veel kunsts aangelegde Buitenplaatzen. Ik beken, zo grootlyks voel ik my ingenomen met de zuivere Natuur, dat ik tot hun getal behoor, en ik heb de dwaasheid van my te verbeelden, dat ik, dus gezeten op den uithoek van myn Rots, eene grooter voldoening smaak dan 'er gevonden kan worden in de beste geschiktste Kamers der Hoofdstad. - My dunkt ik zou het overige myns leevens gaarne in deeze stilte slyten. Dewyl de dag niet verre verstreeken is wil ik de proef neemen, of myne Wysbegeerte zal uithouden en my niet bedriegen. - Ik heb beslooten myn eenvoudig middagmaal in een hol van de Rots te neemen. Op deezen dag zal ik die dichterlyke eenvoudigheid, welke ik menigmaal in geschrift geleezen heb, daadlyk genieten. - Maar zagt - ik vind hier juist zulk eene holte als tot myn oogmerk dient. De Rots, op verscheide plaatzen gespleeten, geeft doortocht aan vlietende Waterbeekjes, wier zagt gedruis my een zagten slaap, en aangenaame droomen belooven. - Is het mogelyk, dat ik in deezen stand de weelde der Stedelingen benyde!

Maar, helaas! ben ik hier niet alleen? - Verkeerde, dwaaze Vraag, Natuur is met my. - Zy verwaardigt my met haar aanspraak: en opent den mond met de openhartigheid eener Vriendinne. Ik hoor haare Godlyke stem, als de lieflykste muzyk, in de diepte myns verblyfs dringen; en haare vertukkende verkeering geeft my nog grooter wansmaak van de beuzelpraat der Wereld en de laffe geestigheden der Galanterie.

De hitte der Zonne is, op dit oogenblik, sterk; doch de diepte van myn grot beveiligt my genoegzaam voor het steeken der straalen die op den top vallen. De aamegtige Dieren zoeken de schaduw: de Vogels verschuilen zich agter het gordyn der bladeren. Zy alle brengen in rust en toegedekt de uuren door, waar in het groeiend voedzel de verkwikkende frisheid derft; doch de lieflyke daauw des Avondstonds zal 'er den geur aan wedergeeven.

Nu leef ik dan voor my zelven: myne Boeken volgen my in myne afzondering. Zy verbieden my dat ik geheel de verkeering met het Menschdom staake. Niemand thans in staat zynde om my te benadeelen, heb ik hier gelegenheid om tot hun hart door

[p. 144]

te dringen, en het licht der Wysbegeerte te verspreiden over de duistere doolpaden, waar in zy onze Rede doen omdwaalen. Verheeven boven demist der dwaalinge, waar toe de balstuurige driften ons vervoeren, zal ik tegenwoordig een bedaard aanschouwer weezen van alle hunne werkzaamheden en verrigtingen. In deeze eenzaamheid gezeten, kan ik myne Deugd beveiligen, myne zinnen ontslaan van de beuzelagtige banden, waar mede de dwaaze Jufferschap dezelve bindt, nu voelen hoe zeer de kragt myns Verstands, en het zegepraalend vermogen myner Rede toeneemt.

U ook, onsterflyke Waarheid, u wil ik volgen! Vleiery en Eerzugt, ik wys u af; en gy zelve, (snoode afstammeling van Ydelheid en Vermaak) - Liefde - gy zult myne tegenwoordigheid vlieden, of, u daar onthoudende, ontwapend worden. Agting alleen zal vervolgens myne keuze regelen; en omringd als ik ben door de ketenen, welke ik weet dat gy gesmeed hebt, zal ik nogthans vry weezen. Teder zonder gemaaktheid, getrouw zonder des vertoon te maaken, vernuftig zonder list, en deugdzaam zonder huichelaary, zullen de hoedanigheden zyn, door welke ik my van anderen onderscheide. Het staa u vry, dwinglanden der Ziele, uw harden Scepter over de Steden te zwaaijen, onderwerpende hulde te vorderen van uwe kruipen de slaaven: beheersch een verdwaasde Wereld, en klim zelfs op den Throon. - Het staa u vry, op 't zelfde oogenblik, zwakheid en sterkte te overwinnen. - Gerust in 't heilig verblyf van myn Rots, daag ik uwe kwaadaartigheid, uwe magt, uit. - Door een bevallige opening aan den voorkant, zie ik, op een afstand, het ongemeeten tooneel uwer dwaasheden, en ik maak eene enkel verlustigende beschouwing van die Drift, welke anderen als iets ernstigs aanzien. - Doch vaarwel indringer; rigt uw boog en pylen tegen de zodanigen die verwond kunnen worden. - Vaarwel.

Een nog verrukkender en treffender tooneel biedt zich aan; het opent zich voor myn oog, en is in allen deele de aandagt eens Wysgeers waardig. De Zon daalt en staat gereed onder te gaan; de verfrissende avondkoeltjes vergezellen haar; een zagter en zwakker licht daalt van den top der boomen neder, en verguldt de stammen. Ik aoem de verkwikkende geuren in, die de lugt my toespeelt. Alles is aangenaamheid en verrukking. Het schynt als of het vermaak zelve deeze plek gronds verkoos, om zich in al haare schoonheid te vertoonen, en haare hartstreelende geneugten aan te bieden. Wysbegeerte, Rede, en Onschuld ontmoeten hier elkander! Ik zie ze in haare bevallige gedaanten voor my. - Ach! dat ik voor altoos op myn Rots kon blyven, waar elk voorwerp my tragt te boeien!

Laage en woelige Wereld, vaarwel. - Ik vind hier alle myne wenschen voldoen. - Maar zagt. - Wiens koets lydt over gindsche vlakte? Welk stoorend metgezel neemt zyn weg herwaards? Kan een Mensch nooit in eenzaamheid, nooit in

[p. 145]

afzondering weezen? - Ha! zeker ik ken het aangezigt door het glas van het Rydtuig. Voorwaar die Vrouw....

Goded Hemel! 't is amanda, - 't is myne Egtgenoote, - zy is 't, - zy ontdekt, zy bemerkt, zy kent my. - Haare lieve Kinderen, de onderpanden onzer wederzydsche Liefde en Trouwe, steeken de handjes ter koets uit, en wenken hun Vader, dien zy in de kloof der Rots zien. - Daar is ook myn Vriend manlius, zittende aan de zyde van amanda; zy zyn allen gekomen om my, wegens myn lang afzyn, te bestraffen. - Ach, hoe kon ik hun zo veele uuren verlaaten.

Wysbegeerte, Wysbegeerte, wat zyt gy by de Natuur! Eenzaamheid, Eenzaamheid! wat zyt gy by de Zamenleeving! - Rots, vaarwel. - Welk een gelukkigen Avondmaaltyd zal ik houden aan de zyde van myn amanda. - Velden en Beeken vaartwel! De Nagt komt aan, in welke alleen Menschlyke aangezigten, Menschlyke stemmen ons kunnen vermaaken. - Gy moogt het hart streelen, wanneer de aandoeningen slaapen. - Doch, als de bevallige gedaantens van Vrouw, Kinderen en Vriend verschynen, zal de geestdryvendste Bewonderaar uwe schoonheden even eens verlaaten, als ik nu in de armen van amanda val!