Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1779

Beschryving van de cochenielje.

Alzoo verscheiden Schryvers hier over bezig geweest zyn, en 'er eenige verschillen tusschen beiden zyn, zo hebbe ik 't waardig geagt, na alvoorens 't zelve naauwkeurig onderzogt te hebben, dit beestje eens te beschryven.

Coccinella, Cochinella, Concenilia, in 't Latyn, in 't Fransch Cochenille, en van daar in 't Neêrduitsch Cochenielje, is een klem onregelmaatig rondagtig ligchaam, van grootte als eene gewoone Vlieg; en van eene mooije roode koleur. Eertyds hebben sommige Schryvers die beestjes voor beziën gehouden; maar de ondervinding heeft veelen beter geleerd. - In de beziën naamlyk welke voor waare Cochenielje gehouden zyn, vind men,

[p. 121]

Wormpjes, die, zo als wy het hier te Lande uitdrukken, in Popjes veranderen, en uit deeze Popjes komen Vliegjes voort, die de opregte Cochenielje uitmaaken. Ze worden tot ons overgebragt uit Mexico in Nieuw Spanje, alwaar ze zig onthouden op de Indiaansche vyg of prikkelpeer; uit welker zaadjes deeze Boomen gemakkelyk kunnen voortgekweekt worden. Men vind dit zaad aan de rype vrugten, eenigzins naar eene vyg gelykende, en voortkomende van de geele Bloessems, die aan de toppen der hoogste bladen zitten. - Deeze vrugt nu is vol van een rood sap, 't welk eigentlyk de waare oorzaak is, dat deeze beestjes zo vol rood sap zyn; gemerkt zy daar op aazen en 'er hun voedsel uit zuigen. - Onder deeze boomen spreiden de Indiaanen lakens, na alvoorens dezelven zorgvuldig met Kalk besmeerd te hebben; als dan schudden zy de Boomen, op dat de beestjes daar af vallen, en haastelyk sterven; gelyk men klaar zien kan aan eenige beestjes, daar de witheid van de Kalk nog aanzit. Men vangt ze ook wel door middel van den rook van eenige brandende stoffen, boven den wind ontstoken, waardoor zy dan verstikt op de lakens nedervallen. Vervolgens worden zy op een droogen zandigen grond, of steenen vloer, in de Zonne, gedroogd: ook legt men dezelven wel in groote wyde ondiepe koperen bekkens, waar hen de weerschyn van de Zon te eerder doet droogen. Dit beestje is van een allergrootst nut voor de Scharlakenverwers, ter bereidinge van die koleur, naar welke dit beestje ook Scharlakenrood genoemd word. - Zy gebruiken 't insgelyks om Carmozynrood te verwen, en men bereid uit hetzelve, met bymenging van geest van Salpeter en Tin, het Celadon- rood, of de zogenaamde couleur du feu, welke bereiding noch door water, noch door vuur, haare mooije roode kouleur verliest. - Voorts heb ik 'er van, by eigen ondervinding, dat de Cochenielje, als men ze laat uittrekken et overgehaalden brandewyn, een allerfraaist vogt uitlevert, zeer geschikt om in Thermometers te doen. In 't geneeskundige komt de Cochenielje ook voor als een gepast middel tegen de pis- opstopping; en word wyders voor een goed verzagtend geneesmiddel gehouden; maar is tog egter weinig in gebruik.

a.v.d.s.