Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1779

[p. 293]

Algemeene Vaderlandsche Letter-oefeningen.

J.Ch. Biel Novus Thesaurus Philologicus, sive Lexicon in LXX et alios Interpretes et Scriptores Apocryphos V.T. Ex B. Autoris MS. edidit ac praefatus est E.H. Mutzenbecher. V.D.M. Eccl. Luth. Haganae. Pars prima. A-E. Hagae Comitum sumtibus J.A. Bouvink 1779. Absq. Proef. &c. 690 pp. in octavo f. maj.

Het is allen den genen, die zich op het letterkundige verklaren der Heilige Bybelbladen toeleggen, overbekend, van hoe uitgebreid ene nuttigheid het ten dezen opzichte zy, ene recht gegronde kennis te bezitten van het taeleigen der zogenaemde LXX, of der Grieksche Overzetteren van den Hebreeuwschen Bybel, mitsgaders zo van andere Grieksche Taelmannen, als van de Grieksche Schryveren dier Boeken, welken onder den naem van Apocryphen bekend staen. Ter oorzake hiervan is al voorlang veler wensch geweest, dat men den oefengragen in dit Stuk wat meer te gemoete kwame; dat 'er iemand gevonden mogte worden, die een gereeder weg baende, dan tot nog geopend was, om groote vorderingen in die Studie te maken. Van daer was het denzulken ten uiterste aengenaem in den jare 1740 te vernemen, dat de Brunswyksche Leeraer Biel, (beroemd van wegen zyne Geleerdheid in 't algemeen, en byzonder van wegen zyne bedrevenheid in de Grieksche Tael,) hiertoe de hand aen 't werk had geslagen. Zyn Eerwaerde gaf 'er, toen, by gelegenheid, bericht van, en deelde ook enige proeven van zynen omtrent voltrokken arbeid mede. De goedkeuring der geleerde Waereld spoorde dien Letterheld aen, om verder voort te streven; hy voltrok het Woordenboek, dat hy voorgenomen had ten dien einde op te stellen, en getroostte zich der moeite van alles nogmaels te beschaven: het gelukte hem dien arbeid af te doen; maer in dat zelfde jaer 1745 maekte de Dood tevens een

[p. 294]

einde aen 's Mans verdere arbeidzaemheid. Van dien tyd af is dat Werk, hoe vaek ook deszelfs openbare uitgave begeerd wierd, in Duitschland in geschrifte blyven liggen; voornaemlyk om dat men aldaer tegen het uitschieten der Drukkosten opzage. De oordeelkundige Abt Jerusalem, niet minder dan de geleerde Michaëlis, van de nuttigheid dezes Werks overtuigd zynde, sloeg ten laetste, onder dit dralen, aen den Eerwaerden Mutzenbecher, (op zyn vertrek staende, om zyn beroep in de Lutherse Gemeente in 's Hage te aenvaerden,) voor, om in Holland te vernemen, of 'er geen Boekverkooper te vinden ware, die zulks wilde onderstaen. Het voorstel hiervan behaegde den geoefenden Haegschen Hoog-Leeraar Barkey dermate, dat hy wel dra den Boekverkooper Bouvink in 's Hage bewooge, om der Geleerde Waereld den dienst te doen, van de openbare uitgave dezes Werks op zich te nemen. En de Eerwaerde Mutzenbecher, het oorspronglyk Geschrift uit handen van des Autheurs achtenswaerdigen Zoon bezittende, heeft zich den lastigen arbeid niet onttrokken, van toe te zien, dat dit Woordenboek, welks afgifte zeer veel oplettendheid vereischte, met de uiterste naeuwkeurigheid, overeenkomstig met de Copy, ten zinlykste te voorschyn mogte komen; 't welk ook, onder het opzicht van den Boekverkooper Bouvink, by uitstek wel uitgevoerd is geworden.

Langs dezen weg ziet thans het licht een Werk, waer aen de Eerwaerde Biel het meerendeel van den ledigen tyd, welke hem van zyn dienstwerk overschoot, geduurende den tyd van ongeveer dertien jaren, genoegzaem opgeofferd heeft. Een Woordenboek, dat ene volledige opgave behelst van alle de Grieksche woorden, en byzonderste Woordschikkingen, die in de bovenopgenoemde Schriften voorkomen; met aenwyzing van derzelver verschillende betekenis en gebruik, op de telkens aengewezen plaetzen; mitsgaders van de Hebreeuwsche en Chaldeeuwsche woorden, ter welker vertolking zy, zo verre zulks geschied, gebezigd worden; als mede met aanhalinge der plaetzen uit de Schriften des Nieuwen Testamentes, in welken ook die Schryvers het zelfde gebruik van die woorden en spreekwyzen maken. Dit alles gaet, daer 't vereischt word, of dienst kan doen, vergezeld van nadere aenmerkingen, zo ter ophelderinge

[p. 295]

als bevestiginge van de aengeduide betekenissen, door 't bybrengen van 't geen de Grieksche Glossarien, en andere Grieksche Schryvers, deswegens aen de hand geven; mitsgaders 't geen de Autheur onder het doorbladeren van Oudheid- en Tael- Oordeelkundigen, daer toe betreklyk ontmoet heeft. Het is des een Werk, dat in dit Stuk van de uiterste nuttigheid is voor allen, en inzonderheid niet wel gemist kan worden van Jonge Beoefenaeren, die in dezen tak van Oefening behagen scheppen; waerom de Eerwaerde Mutzenbecher, met het hoogste recht, de Hoogleeraers dezer Wetenschap mogt noopen, om hunne Leerlingen het regte gebruik van dit hun onontbeerlyk Geschrift in te boezemen. - Volgens openbare Advertentie staet het tweede Deel van dit Werk nog in dit, en het derde of laetste Deel in 't aenstaende jaer uit te komen.