Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1779

[p. 217]

Algemeene Vaderlandsche Letter-oefeningen.

Leerredenen van G.I. Zollikofer, Predikant der Evangeliesch Hervormde Gemeente te Leipzig. Naar den tweeden druk in het Nederduitsch overgezet. Vierde Stuk. Te Amsterdam by P. Meijer 1778. In groot octavo 293 bladz.

Een aental van negen Leerredenen, niet min opwekkelyk dan de voorgaenden uitgevoerd, vervat dit gedeelte dezer verzamelinge. De eerste strekt om ons onder het oog te brengen, hoe men van den Godsdienst zyne hoofdzaek kan en moet maken, en hoe voordeelig het zy zulks te doen. Ene tweede is geschikt ter aenmoediginge tot den plicht der weldadigheid, met beantwoordinge eniger tegenredenen. De twee volgenden stellen ons de zonde voor als de voornaemste oorzaek van alle menschlyke ellende; waervan de Eerwaerde Zollikofer de overtuigelykste bewyzen te berde brengt, onder ene betogende ontvouwing van de vier volgende stellingen.

‘1. De zonde brengt zeer veel kwaad over den mensch, van 't welk hy, indien hy deugdzaam ware, geheel bevryd zoude zyn. - 2. De zonde stelt den mensch buiten staat, om zich dat kwaad, 't welk niet geheel vermyd kan worden, verdraaglyk en ligt te maaken. - 3. De zonde verhindert hem het goede, ('t welk het kwaad, dat in de waereld is, niet alleen opweegt, maar het zelve ver overtreft,) recht te genieten, of in de genieting daarvan die gelukzaligheid te vinden, die hy, indien hy deugdzaam ware, daarin vinden konde, en die hem dan het ontbreken van veele andere dingen vergoeden, en hem voor veele rampen en bezwaren schadeloos houden zoude. - 4. De zonde maakt de mensch onvatbaar voor den staat der zuivere en volmaakte gelukzaligheid, die in de toekomende waereld op de rechtvaardigen wacht,

[p. 218]

en tegen welke al het lyden en bezwaar van deezen tyo in 't geheel in geene vergelyking komt’.

Na deezen ontmoeten we ene Leerreden, waerin zyn Eerwaerde zich bevlytigt, om zynen toehoorderen aenleiding te geven, om uit het harte, dat is, zonder voorgeschreven of van buitengeleerd formulier, met hunne eigene gedachten en woorden, te leeren bidden: waertoe hy hun in de eerste plaets verklaert, den aert en de wyze, hoe men dit moete leeren en zich daeraen gewenne; en hun vervolgens nog enige regels van Christelyk beleid, tot verligting dezer bezigheid, aen de hand geeft. Hieraen volgen twee Leerredenen, die de Liefde tot God ten onderwerpe hebben, ter bevorderinge van welke zyn Eerwaerde eerstlyk aenwyst de gezindheden en handelingen, door welken de liefde Gods zich laet blyken, en in welke zy hoofdzaeklyk bestaet. Vervolgens verklaert hy hoe onze liefde tot God gesteld moet wezen, of welke eigenschappen zy moet bezitten, wanneer zy van de rechte geaertheid zal zyn: en na dit alles dringt hy ten laetste de redenen, die ons tot het lief hebben van God verplichten, ten ernstigste aen. Op dezen komt ons ene Leerreden voor, over de voorzichtigheid der Waereldlingen tot beschaming der Christenen, naer luid van 's Heillands tael, Luk. XVI. 8. De Kinderen deezer waereld zyn voorzichtiger dan de Kinderen des lichts in hun geslachte, of, in hunnen aert, te weten in hunnen aert van denken en handelen: welk voorstel onze Leeraer indezervoege opheldert en bepaelt.

‘De eersten zyn opmerkzaamer, voorzigtiger en geschikter in de behandeling hunner bezigheden en belangen dan de laatsten: de eersten vertoonen een verstand, eene schranderheid, eene vlyt, eene overeenstemming van oogmerk en gedrag, een yver en eene bestendigheid in de uitvoering hunner ontwerpen, die men niet ligt by de laatsten ontdekt. De kinderen des lichts begaan dikwils zulke feilen, en maaken zich aan zulke verzuimen schuldig, die de Kinderen deezer waereld zich nooit vergeevan zouden. Gy kunt ligtelyk afmeeten, dat deeze stelling, of schoon dezelve in algemeene uitdrukkingen vervat is, zich niet zonder onderscheid op alle enkele persoonen, die tot deeze twee klassen van menschen behooren, toepassen laat, maar dat men, ten aanzien van beiden, veele uitzonderingen op den regel vind. Want,

[p. 219]

gelyk 'er, aan de eene zyde, waereldlingen genoeg zyn, die zo wel hunnen aardschen en tydelyken, als hunnen geestelyken en eeuwigen welstand, gantschelyk veronachtzaamen, en door een onverstandig en dwaas gedrag ten zelfden tyde hun uiterlyke geluk, hunne gezondheid, hun leven en ziel bederven: zo zyn 'er ook zekerlyk, aan de andere zyde, vroome menschen, die zich even zo werkzaam, even zo yverig en standvastig bemoeijen om hunne pligten te volbrengen, hunne zaligheid te werken, gestadig wyzer en heiliger te worden, den schat hunner goede werken op te hoopen, en de heerschappy van den Godsdienst en de waereld uit te breiden, als zich de waereldling bevlytigen kan, om de ontwerpen van zyn hoogmoed of van zyne gierigheid gelukkig uit te voeren. Wy moeten derhalven de stelling in onzen tekst omtrent dat geene begrypen plaats te hebben, dat gewoonlykst en dikwyls onder de menschen geschied; en in deezen zin is het maar al te waar, dat de Kinderen deezer waereld voorzichtiger in hunnen aart zyn, dan de Kinderen des lichts’. - Ter aentooninge hiervan bepaelt zich onze Leeraer, tot de vyf volgende hoofdtrekken van het character der waereldlingen.

‘1. Zy trachten met de grootste zorgvuldigheid kennis van de dingen deeezer waereld te verkrygen, en van de wegen, die met moet inslaan, om in dezelve tot zyne oogmerken te geraaken. 2. Zy stellen zich zeker vast doelwit voor, op het welk alle hunne poogingen ingericht zyn, en het welk zy nooit uit het oog verliezen. 3. Zy slaan daadlyk den weg in, die hen derwaart brengen kan. 4. Zy zyn standvastig in het naspooren van het geene zy zoeken. En eindelyk 5. Zy onderzoeken den staat hunner bezigheden en belangen, en zy doen zulks met alle de naauwkeurigheid, die in hun vermoogen is’.

Met dit gewoone gedrag der Waereldlingen vergelykt zyn Eerwaerde het gewoone gedrag der Christenen, die onder het licht van 't Euangelie leven, en doet ons daer uit opmerken, dat de stelling van Christus in den tekst, niet dan al te gegrond is, en dat ons eigen gedrag de droevigste bewyzen van derzelver waerheid en juistheid aen de hand geeft. Ten laetste grond hy hierop een ernstigen aendrang onzer verplichtinge, om dit

[p. 220]

in demoede en boetvaerdigheid te erkennen; om daerdoor genoopt te worden tot een meerder oplettendheid op onzen wandel, ten einde wy, als rechte Kinderen des lichts, ‘voorzichtiglyk wandelen, nooit zorgeloos worden, steeds waaken, steeds bidden, en by aanhouding naar grooter volmaaktheid streeven’. - Eindelyk geeft ons dit Deel nog in handen ene Leerreden over de verheerlyking van God, in de menschwording en geboorte zynes Zoons, ter aentooninge, hoe God zich door deze gebeurtenis verheerlykt heeft, en hoe wy hem, ten aenzien dezer gebeurtenisse, moeten verheerlyken; welk een en ander de Eerwaerde Zollikofer, met zeer veel nadruk, ten opwekkelykste voordraegt.