Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1779

De beste wijze om de Godlijke Schriften te bestudeeren, met betrekking op den tegenwoordigen toestand des Christendoms; voorgesteld door Jacob Hesz, Schrijver der Historie van Jesus. Uit het Hoogduitsch vertaald. Te Amsterdam bij de Wed. van Esveldt en Holtrop 1778. Behalven de Voorreden 70 bladz. in gr. octavo.

Welke is wel de beste Methode, naar welke een Euangelieleeraar de H. Schriften, ter regelinge en vermeerderinge zijner kundigheden, omtrent het Plan der Godlijke Openbaaringen, moet bestudeeren? Dus luid de vraeg, welke zig de Eerwaerde Hesz ter beantwoordinge voorstelt, en wel bepaeldlyk met betrekking, zo tot den tegenwoordigen staet van 't Christendom, als tot de bediening der Leeraren. - By 't eerste verstaet de Autheur ‘dien toestand van Godsdienst, zo als hij door de, aan verscheide plaatzen, nog zeer verschillende wijze, van over den inhoud en het gezag der Openbaaringe te denken, te spreeken en te schrijven, theoretisch en practicaal bestemd word’. - En met zyne laetste beperking bepaelt hy zich, om wel inzonderheid na te gaen, wat hieromtrent een Leeraer in acht te nemen heeft, wil hy zich in staet stellen, ‘om den wezenlijken inhoud der Openbaringen, van den minder wezenlijken, zo wel wat aangaat de geschiedenis als de leer, en het verband van deze twee, met zekerheid, te kunnen onderscheiden, om voor zich zelv' tot eene voldoende kennis van den waaren inhoud der Openbaaring te geraaken, en anderen tot dezelve te kunnen opleiden’.

[p. 95]

Ter duidelyker voordragte hiervan toont hy eerst, hoe men zich een juist denkbeeld moet vormen, van den inhoud der Heilige Schriften, zo wel ten aenzien van 't geen ze met andere boeken gemeen, als met opzicht tot het geen ze byzonder en onderscheidend hebben. Door de ontvouwing hiervan het echte standpunt aengewezen hebbende, waerin de Bybelonderzoeker zich moet stellen, en by ene herhaelde lezing houden, om gelukkig te onderzoeken, neemt hy verder in opmerking, hoe dit byzonder soort van Schriften, overeenkomstig met derzelver character, gelezen en bestudeerd moet worden. Hieromtrent geeft hy wel byzonder de drie volgende hoofdregels aen de hand. - (1.) ‘Men moet deze Schriften leezen, niet bij enkele gedeelten, maar, zo veel mogelijk is, in eens voort, met een aanhoudend letten op 't verband van derzelver groote deelen’. En om hier in te veiliger te werk te gaen, met vermydinge van 't gevaer van 'er zyne eigen denkbeelden in te mengen is het (2.) noodzaeklyk, ‘dat men zig de voornaamste denkbeelden, door het gansche beloop van deze schriften heerschende, wel bekend maake, en eene hebbelijkheid verkrijge, van alles, wat voorkomt, tot dezelve te rug te brengen’. Daerbenevens pryst hy den onderzoekenden Lezer vooral aan, (3.) ‘dat hij zodanige Schriften, welke wel geene Bijbelsche geschiedenissen, maar wel aanmerkingen over dezelve, enz. behelzen, zo veel hem zijne taalkennis en het gebruik van goede uitleggers vergunnen, op eenmaal voort leeze, en, zonder zig, zo heel angstvallig, bij bijzondere plaetzen, wier Prophetische inhoud betwist wordt, op te houden, zig liever, den aart en de denkwijze dezer Schrijvers wel bekend maake, op dat hij, dus, de geheele Bijbelhistorie, waarop zij allerwege zien, als met eigen oogen allengs leere inzien’. - Onze Autheur zich in dit alles voornaemlyk bepaeld hebbende tot de Schriften des Ouden Verbonds, brengt dit nog kortlyk over tot die des Nieuwen Verbonds; en verwyst den Lezer verder, met opzicht tot de Euangelien, tot het gene hy deswegens gezegd heeft, in zyne Voorreden voor het derde Deel der Historie van Jesus.

Dit is het algemene beloop van dit klein doch leerzaem Geschrift; 't welk, voor 't overige, een aental van by-

[p. 96]

zondere oordeelkundige aenmerkingen over de gewigtigste byzonderheden van dit onderwerp behelst; welken meerendeels met uiterste nuttigheid gelezen en overwoogen kunnen worden, niet alleen van Leeraren, maer ook van alle byzondere Leden der Kerke, die moeds genoeg hebben, en met den rechten lust bezield zyn, om Gods Woord, zo veel mogelyk is, met aflegging van alle vooroordeelen, ter begunstiginge van deze of gene Godgeleerde samenstellen, onpartydig te onderzoeken.