Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1778

Natuur en Wiskundige Verhandeling over het aanleggen en versterken der Dyken, door M.P. v. Bleiswyk, thans Raadpensionaris van Holland en Westfriesland. Uit het Latyn vertolkt, en met aanmerkingen vermeerderd en opgehelderd, door j. esdré, A.L.M.Ph. Dr. Te Leyden by J. le Mair, 1778. Behalven het Voorwerk 294 bladz. In groot octavo.

De Hoog-Edele Heer van Bleiswyk, die, gelyk het gewoonlyk met uitmuntende Verstanden gaat, al in zyne vroegere jaaren toonde, dat hy geschikt was, om een Man van meer dan gemeene kunde en bekwaam-

[p. 512]

heid te worden, gaf deeze Verhandeling reeds in den jaare 1745, in de Latynsche taale, aan den dag; en had het genoegen van deskundigen daarmede te behaagen. In het eerste gedeelte handelt hy over de Dyken in 't algemeen, en derzelver spyze; geevende eene weloverdagte natuurkundige ontvouwing van de verschillende soorten van stoffen, die aan de Dyken gebezigd worden, met oordeelkundige bedenkingen over derzelver rechte gebruik. Voorts verleent hy ons eene gezette overweeging van 't geen men in agt heeft te neemen, omtrent het aanleggen en versterken van Dyken, die opgeworpen worden (1), tegen stilstaande Wateren, welken hier alleen in aanmerking komen, voor zo verre zy met hun gewigt naar alle zyden persen, zonder dat ze door eenige kragt van winden bewoogen, of tot golven aangezet zyn (2): tegen loopende Rivieren, aan welker voortstroomende Wateren de Dyken wederstand moeten bieden: en (3) tegen eene Zee, die, door eb en vloed, en door de kragt der winden, in beweeging gebragt wordt. Onder deeze drie hoofden betrekt zyn Hoog-Edele zeer geschiktlyk alles, wat omtrent de verschillende soorten van Dyken, in de onderscheiden omstandigheden, opmerking vordert. Ieder derzelven afzonderlyk nagaande, verledigt hy zig, tot eene wiskundige voordragt van de grondregelen, naar welken men zig omtrent elk deezer soorten te gedraagen heeft; mitsgaders tot eene natuurkundige ontvouwing van 't geen tot dit onderwerp betrekking heeft. Agtervolgens die schikking behelst deeze Verhandeling eene doorloopende Theorie, of eene Samenstelkundige ontvouwing van 't geen tot het aanleggen en versterken van Dyken behoort, met aanmerkingen over het practicaale gebruik van alles; dat zeer geschikt is ten algemeenen nutte, om daarin op vaste gronden werkdaadig te zyn. - Zulks bewoog den oefengraagen Esdré dezelve, op gunstig verlof van den geagten Schryver, in 't Nederduitsch te vertolken, en met eenige aanmerkingen te vermeerderen, die hem ter eere strekken. Zyn Hoog-Edele naamlyk had dit alles voorgedraagen in eene Academische Verhandeling, die hem te eng beperkte om breedvoerig uit te weiden; 't welk hem deeze en geene kundigheden deed vooronderstellen, of slegts beknoptlyk melden, die anders wel eene uitgebreider ontvouwing vereischt zouden hebben.

[p. 513]

Hiertoe nu heeft de Heer Esdré, by deeze Nederduitsche vertolking, de hand aan 't werk geslagen; waardoor hy dit Stuk, ten dienste zyner Landgenooten, van eene algemeene nuttigheid gemaakt heeft. - Behalven eenige ophelderende inlassingen in den Tekst zelven, heeft hy 'er aanmerkingen bygevoegd, die ter nadere verklaaringe of ten beteren verstande van des Autheurs bewys, en de vooronderstelde natuur- en wiskundige gronden, strekken. Daarbenevens gaan etlyken dier Aantekeningen bepaaldlyk over de Practyk; waaronder 'er voorkomen, die tot nog niet gemeen gemaakt zyn; welken de Heer Esdré, gelyk hy meldt, magtig geworden is, door raad te pleegen met zulken, die in deeze Kunst bedreeven waren. Aan zodanig eene hand is hy inzonderheid verschuldigd, een zeer wel uitgevoerd Stukje, 't welk hy, aan 't einde van dit Geschrift, in zyn geheel geplaatst heeft; behelzende een nauwkeurig berigt, nopens het aanleggen en opbouwen van Dyken in 't algemeen, met eene berekende begrooting der gewoone kosten; waar van zig de Besteeders en Aanneemers van Bestekken van Dykwerk met vrugt kunnen bedienen.