Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1778

[p. 283]

Verklaaringe van Paulus Brief aan de Hebreeuwen, door J.A. Cramer, Koninglyk Deenschen Hofprediker. Uit het Hoogduitsch overgezet. Eerste Deels Eerste Stuk. Te Utrecht by A. v. Paddenburg, 1777. Behalven de Voorreden 373 bladz. in quarto.

Een Luthersch-Godgeleerde verleent ons hier ene ophelderende omschryving van, met nevensgaende taelkundige, leerstellige en zedelyke aenmerkingen, over den inhoud van den opgemelden Brief: en de Nederduitsche Vertaling komt uit handen van een Gereformeerd-Godgeleerden, naer uitwyzen der bygevoegde aentekeningen; welken hier en daer de verschillende denkwyze der Broederen bescheiden toonen. Hier door is deze uitgave te beter voor de Leden van de ene en andere Gezintheid geschikt; die dit Werk met te meer genoegen zullen kunnen doorbladeren, om dat men, zo van de ene als van de andere zyde, de by ieder vastgestelde Rechtzinnigheid ernstig in 't oog gehouden heeft.

Aen 't hoofd van dit Geschrift ontmoet men vyf weldoorwerkte voorbereidende Verhandelingen; en de oordeelkundige verklaring is tweeledig ingericht. De Eerwaerde Cramer, den Text, naer het verband der zaken verdelende, geeft, van ieder Lid, eerst ene onderscheiden uitbreiding, die men als ene zakelyke Verklaring van dat gedeelte van den Text kan aenmerken; en daer aen hecht hy voorts ene nadere opheldering van de woorden en spreekwyzen, met ene ontvouwing en aendrang van de leerstellige en zedelyke waerheden, die 'er zynes oordeels in voorkomen. In 't een en 't ander opzicht behandelt zyn Eerwaerde alles, naer zyne denkwyze, met veel oplettendheid. - Wy zullen ons voor tegenwoordig bepalen tot den inhoud van 's Mans voorbereidende Verhandelingen; en by ene volgende gelegenheid wel een stael van zyne verklaerwyze mededeelen.

Het getal der voorbereidende Verhandelingen is, gelyk we gezegd hebben, vyf. - De eerste strekt om te toonen, dat deze Brief niet in latere dagen verdicht, maer wezenlyk geschreven is, in de tyden der Apostelen, het welk onze Uitlegger, zo door uiterlyke bewyzen, uit de getuigenissen der Kerkvaderen ontleend, als

[p. 284]

door een inwendig bewys, uit den inhoud van den Brief opgemaekt, ten duidelykste staeft. - Op deze volgt ene tweede, ter toetze van verscheidene gevoelens, nopens den Schryver van den Brief aen de Hebreeuwen: waervoor zommigen, om ons niet op te houden met het geen niet noemenswaerdig is, houden Apollo, Hand. XVIII. 24-28, met lof gemeld; terwyl anderen hunne gedachten vestigen op Clemens den Romein, den Euangelist Lucas, of Barnabas, den bekenden reisgezel van Apostel Paulus. De Eerwaerde Cramer deze gevoelens onderzogt en niet bondig gevonden hebbende, maekt ten laetste nog gewag van de gissing van Origenes, wiens gevoelen ook anderen omhelzen. Men zou naemlyk, zich stootende aen de ongelykheid van den styl in dezen Brief, met dien der Brieven van Apostel Paulus, mogen denken, dat de gedachten en leringen in dezen Brief vervat aen den Apostel Paulus toebehooren; maer dat hy de bewerking daervan aen den enen of anderen zyner leerlingen of reisgenooten had aenbevolen; waer uit dan natuurlyk die verscheidenheid van styl moest voortspruiten. Zyn Eerwaerde oordeelt wel, dat deze gissing, in dat onderscheid van styl, geen genoegzaem steunzel heeft; dan hy zou, zo 't hem nog enigzins twyfelachtig ware of Paulus dien Brief geschreven hebbe, ‘aan dit gevoelen van Origenes de voorkeur geven, als zulk een, dat de meeste kennis en bescheidenheid bewijst. Maer men vind, volgens zyn inzien, zo overtuigende reden van Paulus voor den Schryver zelven te houden, dat daerdoor ook dit gevoelen by hem geheel vervalle. - Ten bewyze nu hier van, dat Paulus niet slechts zyne gedachten opgegeven, maer ook daedlyk uitgewerkt, en dus den Brief zelf geschreven heeft, schikt hy eene derde Verhandeling. Hier stelt hy ons in de eerste plaetse voor, het getuigenis der Kerkvaderen, zo van de Oostersche als Westersche Kerk; waeruit men kan afnemen, dat de Oostersche Kerk, welke hier omtrent best onderricht kon zyn, dezen Brief vry eenparig voor een Geschrift van Paulus erkend heeft, en dat de Westersche Kerk, schoon 'er gevonden wierden, die zulks in twyfel trokken, hem echter merendeels voor een Brief van Paulus aengenomen heeft. Dit sterk sprekend getuigenis tracht de Autheur verder boven alle tegenspraek te stellen, door 't getuigenis van Apostel

[p. 285]

Petrus; als die, gelyk hy poogt aen te wyzen, van dezen Brief, als door Paulus geschreven, gesproken heeft. 2 Pet. III. 15, 16. Om zulks in zyne volle kracht voor te stellen, legt hy 't er op toe, om te betoogen, dat de Brief van Petrus, niet aen Heidenen, maer aen bekeerde Jooden, aen Hebreeuwen geschreven is: en, dit vaststaende, toont hy, dat alles zich verenigt, om ons te overtuigen, dat Petrus, in de aengehaelde plaets, het oog gehad heeft op den Brief aen de Hebreeuwen, als door Paulus geschreven. Voorts versterkt hy dit denkbeeld, nopens Paulus als Schryver dezes Briefs, uit aenmerking van den inhoud des Briefs zelven, die in leerwyze, manier van voorstellen en verscheiden byzondere omstandigheden dien Apostel als Schryver aenduid. - De Eerwaerde Cramer behandelt dit Stuk, met ene beknopte beantwoording der tegenbedenkingen, met zo veel juistheid, dat zyne verdediging van dit gevoelen wel waerdig zy overwoogen te worden, vooral van hun, die deswegens andere gedachten voeden. - Hierbenevens verledigt zich de Autheur in zyne vierde Verhandeling, tot het onderzoeken, welke Jooden men hier bepaeldlyk heeft te verstaen, door de benaming van Hebreeuwen? Zouden het, gelyk zommigen willen, de geloovige Jooden in Spanje zyn? dit is niet aenneemlyk; verscheiden omstandigheden in dezen Brief schynen op hen niet toepaslyk. Zal men hier denken op alle geloovige Jooden, door de gehele toen bekende Waereld verspreid? Dit beantwoord niet wel aen 't slot van dezen Brief, waerin de Schryver, Heb. XIII. 23, aenduid, dat het zyn oogmerk is, hen wel dra te komen zien. Zulks geeft te kennen, dat de Brief, schoon ten algemenen nutte, en in dien zin voor alle Jooden geschreven, egter in de eerste plaets byzonder tot zekere Jooden ingericht is. Onze Autheur gemeld hebbende, dat het hieromtrent voornaemlyk aenkomt op de vraeg, of men in dit geval bepaeldlyk hebbe te denken, op de Jooden in Palestina, of op de sooden der Aziatische Gemeenten, aen welken Petrus geschreven heeft, verklaert zich voor het laetste gevoelen; echter zo dat hy ook de Jooden in Palestina niet geheel buiten het oogmerk des Schryvers sluite. Het geen hy voorheen aengedrongen heeft, met betrekking tot het schryven van Petrus leid hem derwaerts; en 't komt hem voor, dat alles, wat

[p. 286]

ter begunstiginge van 't eerste gevoelen bygebragt word, even zo wel, indien niet beter slaet op de Aziatische Gemeenten. Alles te zamen genomen zynde, ‘is het dan, zegt hy, geloofwaardiger, dat de Brief aan de Hebreeuwen geschreeven is aan dezelfden, aan welken Petrus heeft geschreeven, dan het waarschynlijk is, dat Paulus hem, allereerst, aan de Jooden in Palestina heeft gezonden. Het oogmerk van Paulus kan geweest zijn, dat hy hen ook medegedeeld wierdt, en zy hebben hem ongetwijfeld ontvangen; maar men kan met geene doorslaande reden bewijzen, dat men ze voor het naast perzoneel voorwerp dezes Briefs moet houden’. - Aen dit alles hecht hy eindelyk nog ene Verhandeling over de Tael, in welke deze Brief oorspronglyk geschreven is: te weten, (dat hier byzonder in aenmerking komt, of hy oorspronglyk geschreven zy, in de Chaldeeuwsch-Syrische, als de moedertael der Jooden in Palestina, of in de Grieksche Spraek, zo als wy denzelven tegenwoordig bezitten? 's Mans gevoelen, dat de Brief in de eerste plaets geschreven is, niet aen de Jooden in Palestina, maer aen de Jooden in de Aziatische Gemeenten, is zo sterk ten voordele van het Grieksch, als het gevoelen van anderen ten voordele van het Chaldeeuwsch-Syrisch zyn kan. Dit staet derhalven zo als hy wel aenmerkt, gelyk, en doet des, in dit geval, noch aen de eene noch aen de andere zyde, iets uit. Maer 't geen zyn Eerwaerde, na 't bybrengen der bewyzen voor 't schryven van dezen Brief in 't Chaldeeuwsch-Syrisch, by manier van tegenbewyzen aenvoert, toont vry klaer, dat 'er gegronde reden zyn, om met hem de party van hun te kiezen, welken beweren, dat de Brief oorspronglyk in 't Grieksch geschreven is; en dat wy gevolglyk niet slechts ene Overzetting, maer den Brief in zyne oorspronglyke Tale bezitten.