Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1778

[p. 244]

Verhandelingen over, tot de Genees- en Natuurkunde behoorende, onderwerpen, door Murk van Phelsum, M.D. Tweede Deel. Te Franeker by P.N. Lomars 1777. In groot 8vo, 449 bladz.

Dit Tweede Deel, (van 't Eerste Deel hebben wy reeds op zyn plaats verslag gedaan,) behelst twee Verhandelingen. De Eerste is over den Riem- of Band-roos, en de tweede over 't Slym-graveel. De Riem- of Band-roos is, volgens de gedachten des zeer geleerden Heer van Phelsum, een tot nog toe weinig bekende kwaal: waar van hy de volgende beschryving geeft: ‘de kwaal, welke ik thans bedoele, (schryft de Autheur,) heeft zich aan my doen kennen, door geelagtige, genoegzaam als het in kinderen zoo zeer gewoone Springvuur (ignis sacer) zich vertoonende, doorgaans bruinrood of zelfs blauwagtige doorschynende, doch schielyk breekende, en hun inhebbend scherp vogt uitstortende, heete en zeer pynelyke, onregelmaatige Blaasjes, onder en rondom welke de huid hoogrood of blauwagtig (zelfs zomtyds byna zwart) gekleurd is; doorgaans met bruine of zwarte, uitgeholde, effene korsten opdrogende; meesten tyd alleen aan een der zyden, omtrent de plaatsen der Lever of Milt (zeldzaamst egter, zoo verre my tot nog toe gebleken is, omtrent den Lever,) en daar boven, van den Maag-kolk af tot aan den ruggraat toe, als een onregelmaatig breeden band zich uitstrekkende; zonder eenige tot andere overgaande besmettelykheid, zoo veel aan my ooit gebleken is. Ziet daar kortelyk de voornaamste kenmerken der kwaal, zoo als dezelve my meest is voorgekomen; de onregelmaatigheid der Blaasjes bestaat niet alleen in het verschil der grootheid, (zynde sommigen nauwlyks grooter als gemeene Speld-knoppen, terwyl anderen, gelyktydige, tientwintig of meermaalen grooter zyn,) maar ook der gedaante (zynde veele rond, andere langwerpig-rond, halfmaanswyze, onregelmaatig hoekig;) ook zyn deeze Blaasjes zeer ongeregeld geplaatst, nadien zommigen zeer wyd van elkanderen geleegen zyn, terwyl andere gelyktydige zo naby elkanderen geplaatst zyn, dat zy elkanderen als verdringen, en zomtyds niet kwaalyk aan een Braam-besie gelyken: zeer zelden heb ik de uitgebreidheid der

[p. 245]

zitplaats deezer Blaasjes laager als den ondersten der korte ribben, en hooger als den tepel der mam, van die zelve zyde gezien - maar waar zy zich ook mogen bevinden, overal zyn zy voornaamelyk kennelyk aan de scherpe, en brandende, pyn, en de holheid der bruin of zwart opgedroogde korsten, en doorgaans eenige voorafgaande koorts’ De Auteur toont vervolgens dat de Herpes Zoster en Erysipelas van de Sauvages, gelyk ook de Erysipelas Zona van Hoffman, en de Zona van Severinus, of ook de omloop van Tulp een en dezelve kwaal is, en dus by de voornaamste Schryvers wel bekend. Dezelve is gemeenlyk niet gevaarlyk. Hoe witter en ondoorschynender de Blaasjes zyn, met weinig of geen koorts, en hoe gelyktydiger de geheele uitbotting is, hoe gemaklyker en minder haglyk de toestands des Lyders is, en hoe schielyker hy van zyne smerten zal kunnen verlost worden; in tegendeel, wanneer gemelde omstandigheden erger zyn, of als 'er andere zwaare toevallen bykoomen, zal ook de toestand des lyders haglyker moeten zyn. Na eerst de aanwyzingen en Geneeswyze uit andere Schryvers gemeld te hebben, gaat hy over tot zyne eigene Geneeswyze, die voornaamlyk bestaat: 1 ‘In het Bloedsbederf, of de onderstelde bedorvene Galstoffe, of tot rotten overhellend beginzel in het bloed, zoo veel doenlyk tegen te gaan. 2. De jeukte en heete brandende of schrynende pynen te verzagten. 3. De verettering zo veel mogelyk te verhaasten, of de afscheiding der doode korsten te bevorderen’. Men kan hier uit wel opmaaken welke middelen daar toe 't dienstigste zyn. De Auteur brengt verder eenige gevallen by, van Lyders, door deeze kwaal aangetast, waarvan hy de toevallen en geneezing beschryft. In de tweede Verhandeling geeft hy de volgende Beschryving van het slymgraveel, als een belemmerde of belette Pisloosing veroorzaakt door een taaije, binnen de holligheid der Pis-wegen vergaderde, en aan derzelver wanden vastkleevende, Slym of Snotstoffe, waar door eenig ander deel der Pis-wegen zoodaanig vernauwd of verstopt wordt, dat het zelve weinig, of geheel geen, Pis kan doorlaaten, het zy zulks al of niet gepaard gaat met eene aanhoudende pynlyke persing of brandend gevoel in de Blaas of Pisweg, of lastige en pynlyke zwaarte of spanningen omtrent de lendenen, onderbuik en Schaamdeelen! Wy oordeelen hier te moeten aanmerken dat het Slym meermaalen als een gevolg van een belette Pisontlasting

[p. 246]

dan als een oorzaak 'er van aan te merken zy. Dewyl de natuur in alle pynlyke aandoeningen van die deelen een ongelooflyke meenigte Slym ter verzachting afzondert, die men zeer te onrecht als oorzaak van deeze toevallen zoude aanmerken: 't is ons voorgekomen dat de Auteur in deeze Verhandeling dit niet genoeg in 't oog gehouden heeft: schoon hy evenwel erkent, ‘dat men zelden, indien ooit, deeze kwaal alleen vindt, maar doorgaans mag men veronderstellen, dat dezelve met krimpagtige zenuwspanningen der belemmerde deelen gepaard gaat’. Voor 't overige vindt men verscheide nutte aanmerkingen en Waarneemingen in deeze twee Verhandelingen, die de aandacht van onze Leezers wel verdienen.