Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1778

[p. 12]

Leerredenen over het boek van Jona, uitgesproken door J.C. Lavater, Predikant te Zurich. Uit het Hoogduitsch overgezet, onder de Zinspreuk: Altissimo annuente viribus meis. Te Dordrecht by H. de Haas 1777. Behalven de Voorrede 256 bladz. in gr. octavo.

HEt merkwaerdig geval van den Propheet Jona verleent den Zurichschen Leeraer, eene ruime stoffe, tot het voordragen van gewigtige bedenkingen, die van alle zyden ter bevorderinge van ongeveinsde Godzaligheid strekken. Zyn Eerwaerde ontvouwt dezelve in een aental van veertien Leerredenen, in welken hy de geheele geschiedenis van dien Propheet nagaet, en ons onder 't oog brengt, tot welke leerzame opmerkingen ieder gedeelte van dezelve ons moet opleiden. Bovenal het laetste bedoelende, is hy beknopt in 't behandelen van 't geschiedkundige; echter zo dat hy aen het algemeene beloop een voldoenend licht byzette. Maer 't geen deze Leerredenen inzonderheid aenpryst, is de bondige, ernstige en nadruklyke voorstelling van zulke Godsdienstige waerheden, die geschikt zyn om het gemoed met liefde tot en eerbied voor God te vervullen; en een ieder te beweegen, om, in de erkentenis van Gods Vaderlyke Voorzienigheid, zich te benaerstigen tot een Gode welbehagelyken wandel. - Het voorgestelde Jona I. 1-16. geeft den Eerwaerden Lavater aenleiding, ter overweginge van de algemeenheid der Godlyke Voorzienigheid: ter beschouwinge, zo van het berisplyke als van het goede, in het character en 't gedrag van Jona; mitsgaders ter naspooringe van het merkwaerdige in 't character en 't gedrag der Scheepsgenooten van den Propheet. - De verdere beschryving van Jona in en buiten den Visch, Jona I. 17. II. 1-10, doet hem na ene voorafgaende aenmerking over het wonderbaere of de waerheid dezer gebeurtenisse, staroogen op Gods krachtdadige verlossing uit tegenheden, en den vasten grond van vertrouwen op God. - Het herhaeld bevel van God aen Jona, Jona III. 1-3, noopt hem, om de aendagt te vestigen op het onveranderlyke van Gods Goedheid. - De prediking van dien Propheet, met derzelver gevolg, Jona III. 4-10, geeft hem ene gepaste stoffe aen de hand, tot ene Voorbereidings-Predikatie voor den Biddag, benevens tot ene Leer-

[p. 13]

reden op en na den Biddag, tusschen welken nog gevoegd is ene Leerreden over Jona III. 5. raekende het geloof in God, gedaen op het vieren van 't Heilig Avondmael, voor 't houden van den Biddag. - Op deze in 't geloof versterkende en ter werkdadige boetvaerdigheid aenmoedigende Leerredenen, volgtnaer aenleiding van 't geschiedverhael, Jona IV. 1-11, eene overdenking, rakende de onmenschlyke en eergierige misnoegdheid van Jona, op Gods Voorzienigheid en Goedheid; met ene ontvouwing van 't haetlyke der misnoegd- en gemelykheid in 't algemeen, en aenpryzing van 't enige zekere behoedmiddel tegen dit gebrek; te weeten, het geloof in de allesregeerende Voorzienigheid van God. Dit noopt hem verder tot eene overweging van 't verdriet in 't leven; waer in hy onderscheidenlyk handelt over de waerde van 't menschlyk leven; voorts over de geoorlofde, edele en grootmoedige minachting en verachting des levens; en eindelyk over 't dwaes, zondig en onverantwoordelyk verdriet in 't leven. Ten laetste sluit de Leeraer deze zyne beschouwing der geschiedenisse van Jona, met ene op weklyke voordragt van Gods onuitspreeklyke Goedheid en Barmhartigheid aen ons, zo als ze zich aen alle zyden vertoont; ten opzichte van onze lichaemlyke behoeften en tydlyke zaken; ten aenzien van onze geestlyke nooden, en de belangen onzer Ziele; vooral omtrent verstokte en zorglooze zondaren; nog meer jegens berouwhebbende en boetvaerdigen, en by uitstek jegens hen, die hem lief hebben, en zich aen hem, door het geloof in Jezus Christus, met ene eenvoudige kinderlyke liefde, in handelen en lyden, onderwerpen en naer Hem schikken.

In de uitvoering der gewigtige waerheden, welken deze Leerredenen inboezemen, beerscht ene aendoenlyke manier van voorstellen, die niet wel kan missen van de gemoederen, op de minste nadenking, in te nemen. Ze zyn allen, de ene Redenvoering in ene minder, de andere in ene meerder mate, naer den aert van 't onderwerp, opgesteld, met die vurige aendoening van geest, welke den Eerwaerden Lavater byzonder eigen is. Indien zyn Eerwaerde zodanige Leerredenen, vooral de sterksten onder dezelven, met de gepaste kracht, ten einde toe, kan uitspreken, (gelyk men ons bericht dat door hem geschied,) dan kan men niet wel twyfelen, of de harten zyner Toehoorderen moeten, onder het aenhooren zyner

[p. 14]

voorstellingen, ten sterkste aengedaen worden; zo niet de gewoonte van op zodanig ene wyze te hooren prediken, gelyk dit in meer gevallen plaets heest, de anders natuurlyke uitwerking verzwakke. Deze Leerredenen zyn toch, zelfs afgescheiden van de levendige stem, die zekerlyk dat slach van Leerredenen geen geringe kracht byzet, van dien aert; dat het naeuwlyks te wachten zy, dat iemand dezelven met enige oplettenheid zulle lezen, zonder opwekkende aendoeningen te gevoelen, die hem, op dat oogenblik, zyne verplichting ten levendigste voor den geest brengen. - Jammer is het maer, dat men te dikwils ondervind, hoe velen 'er zyn, die Predicatien, op zodanig ene wyze uitgevoerd, kunnen aenhooren of lezen, zonder dat die aendoeningen, welken zy op dat oogenblik gevoelen, den rechten invloed op hunnen wandel hebben. Het gaet hier mede als met andere predikwyzen, en de reden daervan is niet ver te zoeken; het gebrek van invloed van een bezadigder of hartstochtlyker prediktrant, dat vermoedelyk gelyker staet, dan zommigen zich verbeelden, is grootlyks toe te schryven aen de verkeerde gemoedsgesteldheid der menschen. Zy, die Gods wil willen doen, vinden den enen en anderen prediktrant nuttig, en maken 'er een goed gebruik van; maer, die niet Godgezind is, mag, terwyl hy ene bezadigder Leerreden als te droog wraekt, op een hartstochtlyker voorstel gevoeliger aengedaen worden; doch 't blyft, by mangel van nadenken, om dat hy niet gezind is 'er zyne gedachten op gevestigd te houden, niet zelden by die oogenbliklyke aendoening zonder verder vruchtgevolg; hy is meer geroerd dan overtuigd. 't Gaet met de zodanigen maer al te dikwils, gelyk met de Teehoorders van Ezechiël waervan de heere, Ezech. XXXIII. 31, 32. zegt: Zy komen tot u, gelyk het volk pleegt te komen, en zitten voor uw aengezigt als myn volk; zy hooren uwe woorden, maer zy doen ze niet; want zy maken liefkoozingen met hunne mond, maer het hart wandelt hunne gierigheid na. Ziet, gy zyt hen als een lied der minne, als een die schoon van stem is en wel speelt: daerom hooren zy uwe woorden, maer zy doen ze niet.