Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1777

[p. 411]

Berigt van eenige chemische proeven op de geädusteerde corrosieve sublimaat; genoomen door W. van Barneveld, Apotheker te Amsterdam.

ALvorens ik van deeze proeven, op de geädusteerde Sublimaat genomen, verslag doe, zal ik kortelyk zeggen, hoe ik zedert 3 Jaaren gewoon ben dezelve te bereiden.

Ik neem een Speksteenen Mortier, vryve de opgehevene bytende Kwik daarin, tot een ontastbaar Stof; een once van hetzelve spreide ik op een Porcelein Schoteltje uit; of gebruike ook wel de Mortier, indien die plat is. Ik bedruipe het Poeder met zuiveren Wyngeest (Alkohol Vini) tot dat het, geroerd zynde, zo vloeibaar is, als dunne honig, en giete 'er dan nog, ter dikte van een stroobreed, Wyngeest over heen, steek denzelven in de vlam, en roer het gemengde poeder onder het vlammen wel eens om. De geest vervlamd zynde, vryve ik de Sublimaat wat op, en herhaale deeze deflagratie agt of meermaalen, my voorzigtig, inzonderheid voor den laatsten damp, na iedere ontvlamming wagtende, als der Longe en Oogen zeer nadeelig. Het zwarte korstje, telkens op de vlakte van het poeder agterblyvende, geeft aan deeze Sublimaat een aschgraauwe Verwe, en daaraan schynt men de genoegzaamheid van deflagratie te willen gekend hebben. Vyf dragma is gemeenlyk het gewigt, dat ik als dan overhoude, en noeme dit, in navolging van anderen, Mercurius Sublimat. adustus.

Niettegenstaande de oude Chimisten reeds de bereidingen van Leevende Kwik en andere Metaalen plagten te overbranden met Wyngeest, om de al te scherpe, der Metaalen aanhangende, Zouten, weg te neemen, gelyk Operinus van Paracelsus getuigt, dat hy alzo pleeg te handelen, met zyn turbith minerale, en men hedendaags de Mercurius Sublim. Corros. alzo tragt te dulcificeeren, zo heb ik my zelfs wel eens gevraagd: zoude dit ook vergeefs werk zyn? Zoude door het verlies van het Zoutzuur, dat het Kwikzilver gedraagen en vastgehouden heeft, deze laatste niet losgemaakt, op vrye voeten gesteld en mede uitgedreeven worden? is de Kwik niet vlugger dan het Zuur van Zeezout? en leert de blaauwe damp, onder en na het deflagreeren, ons het verlies van het Kwikzilver niet? maar om dat zodanige vraagen en redeneeringen, misschien, iemand niet beslissend genoeg zouden voorkomen, heb ik door volgende Proeven getragt aan te toonen, dat de Sublim. adust.

[p. 412]

maar zeer weinig van zyne scherpten en zuure punten beroofd is.

De eerste Proeve, op dat ik my niet zoude bedriegen, heb ik drieledig genoomen. Ik nam 30 greinen Mercur. Sublim. Corros. en deed die in een ledig glaasje: daar tegen over stelde ik een ander glaasje met 30 greinen Mercur. Sublim. adust.; by ieder goot ik twee oncen kookend water om dezelve te smelten; in ieder vogt, goot ik vervolgens zo veel Kalkwater, als 'er vereischt wierd, om de Kwik naar den bodem te ploffen. Zes a zeven oncen, of liever iets meer, kunnen dit te weeg brengen. Het nederplofzel was hoog geel gecouleurd. Voorts nam ik dezelfde hoeveelheid Sublimaten in twee andere glaasjes, en praecipiteerde die, met vast Loogzoutig vogt van Wynsteen. Het plofzel was rood. Eindelyk heb ik deeze Proeve herhaald, met zo veel ontbonden vlug Loogzout, als 'er vereischt wierd; het plofzel was Sneeuw-wit. Alle deeze neêrgeslagene metallieke Kalken, heb ik met water afgezoet, tot dat het opdryvende Vogt smaakeloos aan myn tong was; en voorts de poeders gedroogd en gewoogen.

Uit deeze Proefneemingen heb ik getragt te leeren, in welke der Sublimaten, de meeste Zoutdeelen, en in welke de meeste gedulcificeerde Kwik te vinden zoude zyn. Aangezien het den Scheikundigen bekend is, dat het scherpe Zoutzuur, die de leevende Kwik tot een opgeheeve korst gemaakt heeft, zig liever vereenigt, met het aardagtig gedeelte des Loogzouts of des Kalks, dan met het Metaal, terwyl de vuurige deeltjes des Loogzouts of des Kalks, zig liefst vereenigen met het Metaal, en daarmede naar den bodem van het Glas zinken. De Poeders nu, uit de Sublimat. adust. neergeploft, waren alle zwaarder, en dus bleek hier uit, dat 'er minder Zoutdeelen in deeze geweest waren, dan in de andere. Maar hoe groot was dit verschil? zeer klein: de nederplofzels der Sublimat. adust. woogen, met Kalk 20, met vast Loogzout 24, en met vlug Loogzout 23 grein. Daarentegen uit de Sublimat. Corros. met Kalk 19, met vast Loogzout 23, en met vlug Loogzout 22 grein. Dat dit onderscheid plaats zoude hebben, had ik reeds opgemerkt, toen ik de adustus in water ontbond, want eenig graauw aschagtig poeder, dat niet smelten wilde, dog dat ik met voordagt onder de nederplofzels gelaaten hebbe, zakte naar den bodem van de glaasjes. Nieuwsgierig of dit Poeder Kwik was, en hoe veel dit zoude weegen, heb ik een nieuwe Proef gemaakt, en bevonden, dat in 30 greinen Sublim. adust. omtrent 2 greinen van deeze Sublimaat onsmeltbaar bleef, dat zuivere gedulcificeerde Kwik was, en waarmede ik met

[p. 413]

byvoeging van een halven droppel Sterkwater, zo wel als met de nederplofzels, Koperkonde verzilveren. Het vogt, van deeze 2 greinen gedulcificeerde Kwik afgescheiden, plofte met vast Loogzout 22 greinen neder. Deeze laatste Proeve beantwoord aan de eerste drieledige, en of ze niet klaar genoeg mogten aantoonen, hoe weinig van Zoutdeelen ontbloote Kwikzilver in de Sublimat. adust. voor handen ware, zo zag ik dezelve door deeze volgende bevestigd. Neem 80 grein Mercur. Sublim. Corros. en 100 grein Leevende Kwik, in een Mortier: vryf deeze beide, zo zult gy, egter met moeite, de Leevende Kwik mortificeeren, aangegreepen door de overvloedige Zuurzoute deeltjes. Neem ook 80 grein Sublim. adust. en gy zult 'er niet meer, maar evenwel ook volkomen en in denzelfden tyd, door vryving kunnen onderbrengen 90 grein Leevende Kwik. Anderen zal ik over de genoegzaamheid van deeze Proefneemingen laaten oordeelen. En of de Geneeskragtige uitwerking van de Sublim. adust., in vergelyking van de andere, aan dit klein zoet gemaakt deeltje, aan het vlammetje van de Alkohol, aan de Alkohol zelve, of aan eene nog onbekendere oorzaak, toe te schryven zy, te raaden geeven.

Intusschen zal my hier niemand gelieven te beschuldigen, dat ik de Sublim. adust. in verdenking zoek te brengen. Een aantal Proeven immers, zedert meer dan een of twee Jaaren, op en door verschillende persoonen genoomen, bevestigen ons deszelfs nuttigheid. Neen; maar altyd gereed, de waarheid eener zaake aan den dag te leggen, heb ik willen toonen, hoe dat, by het deflagreeren der Sublimaat, zo wel, de zo zeer vlugge Kwik, als de geest des Zeezouts, uitdampt; en dat derhalve de grond van zyne nuttigheid, in andere oorzaaken, moet geleegen zyn. Ik zoude een zoortgelyke aanmerking kunnen maaken, over het Liquor Mercurii van looff. Meer dan eens heb ik dit gemaakt, dat 'er telkens een goed gewigt Leevende Kwik op myn yzere plaatje bleef leggen, terwyl de Zouten, door de invloejing van de Lugt, metlyzerroestige deeltjes bezwangerd, in myn ontfangertje afdroopen.

NB. In een volgend Stukje, zal ik een gemakkelyke Manier, om de Corrosieve Sublimaat te bereiden, voordragen.

Amst. 8 Sept. 1777.