Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1777

[p. 231]

Natuurlyke historie van den zing-lyster.

Volgens den Heer de montbeillard, Medeschryver van den Heer de buffon.

DE Zing Lyster, in 't Grieksch Κιχλα, in 't Latyn Turdus musicus, in 't Italiaansch Tordo mezzano, in 't Spaansch Zorzal, in 't Hoogduitsch Drossel of Sing-drostel, in 't Engelsch Throstle, Song-Thrush, in 't Poolsch Drozd, in 't Fransch Grive, Grivette, en Mauviette geheeten, is zeer veelvuldig in eenige streeken van Bourgogne, daar de Landlieden 'er de twee laatstgemelde benaamingen aan geeven. Deeze Vogel komt doorgaans 's jaarlyks omtrent den tyd van den Wynoogst, en schynt gelokt te worden door de rypheid der Druiven, van waar hy ook den naam krygt van Grive de Vigne; of Wyngaard-Lyster: dezelve vertrekt als de koude komt, en blyft weg tot de maanden Maart of April, om in de maand May weder te verdwynen. Wegtrekkende laat de bende altoos eenige zagtvliegers agter, of die, meer dan anderen, aangelokt door de zagt streelende voorjaars lugt, zich ophouden in de bosschen, die zy onder den weg ontmoeten, om daar te broeden: dit is de rede dat 'er in onze bosschen (in Frankryk) altoos eenige Zing-Lysters blyven, die hun nest op wilde Appel- en Peereboomen maaken, of 't zelve op Geneverboomen en in Kreupelhout vervaardigen, gelyk men in Silesie en in Engeland heeft waargenomen. Zomwylen hegten zy 't zelve aan den stam van een grooten boom, ter hoogte van tien of twaalf voeten, en in de zamenstelling daar van geeven zy de voorkeuze aan rottig en vermolzemd hout.

Zy paaren doorgaans op 't einde van den Winter, en zyn bestendig aan elkander verknogt: zy broeden tweemaal 's Jaars en zomtyds driemaal, als de twee eerste niet wel geslaagd zyn. Het eerste Broedzel is van vyf of zes Eyeren, donker blaauw van kleur met zwarte stippen, aan het dikke einde veelvuldiger dan ergens anders, in de volgende Broedzels vermindert het getal der Eyeren steeds.

Bezwaarlyk valt het, in deeze soort van Lysters, de Mannetjes en Wysjes te onderscheiden: zo om dat de grootte in beide de Sexen gelyk is, als om dat de kleur der Pluimadie dermaate verwisselt. Aldrovandus hadt drie deezer Zing-Lysteren gezien en doen uittekenen, zy waren, op onderscheide tyden gevangen, en verschilden alle drie in kleur van Bek, Pooten en Veeren: by een derzelven kon men de vlek-

[p. 232]

jes op den borst nauwlyks zien. Frisch beweert niet te min, dat de oude Mannetjes een witagtige streep boven de oogen hebben, en linnaeus maakt, van deeze witte wenkbrauwen, een der soortonderscheidende characters. Bykans alle overige Vogelbeschryvers stemmen overéén dat de Jonge Mannetjes alleen te kennen zyn, door hunnen vroegtydigen zang: want deeze soort van Lysters zingt zeer schoon, boven al in 't Voorjaar, welks wederkomst zy aankundigen. Het Jaar heeft voor hun drie Voorjaaren; dewyl zy, gelyk gezegd is, meermaals broeden: van hier zegt men dat zy drie vierde van het Jaar zingen: zy zyn gewoon boven in de hoogste boomen te vliegen, zich daar tot zingen te zetten, dikwyls onthouden zy zich daar geheele uuren. Hun zang bestaat gelyk die van den Grooten Lyster, uit onderscheide coupletten, doch heeft meer verscheidenheid en luidt aangenaamer: dit heeft in veele landen gelegenheid gegeeven om hem by uitsteekenheid den Zing-Lyster te noemen; dit zingen geschiedt niet zonder oogmerk; en men behoeft over 't zelve geenzins te twyfelen: dewyl het nabootzen hier van, schoon zeer onvolmaakt, genoeg is om deeze Vogels te lokken.

Elk Broedzel vliegt onderscheiden onder 't geleide van het Mannetje en het Wysje: zomwylen ontmoeten eenige Broedzels elkander in de bosschen, en men zou ligt denken, ze dus verzameld ziende, dat ze by talryke benden vloogen; doch die veréénigingen zyn toevallig en van korten duur, welhaast ontdekt men dat ze zich in zo veele hoopen verdeelen als 'er gezinnen by elkander waren, en zich geheel van elkander afzonderen, wanneer de Jongen kragts genoeg gekreegen hebben om alleen voor zich zelve te zorgen. Men verzekert my, ondertusschen, dat zy het gezelschap der Leeuweriken beminnen.

De Zing-Lysters onthouden zich in, of liever trekken door Italie, Frankryk, Lotharingen, Duitschland, Engeland, Schotland, Zweeden, waar zy voornaamlyk, naar 't berigt van linnaeus, de bosschen bezoeken, die overvloed van Ahornboomen hebben. Zy trekken uit Zweeden na Poolen vyftien dagen vóór St. Michiël, en vyftien dagen laater wanneer het heet en helder weer is.

Schoon de Zing-Lyster een zeer scherp gezigt hebbe, en zich wel weete te wagten voor zyne geslaagene vyanden, en duidelyk dreigende gevaaren te ontwyken, is hy in de daad, niet zeer listig, en niet op zyn hoede tegen min in 't oogloopende gevaaren. Het valt ligt hen te vangen. 'Er zyn streeken in Poolen, waar ze in zo groot eene menigte gevan-

[p. 233]

gen worden, dat men 'er, volgens rzaczinski, kleine schuitjes mede aflaadt. Hy is een boschvogel, en wordt dus best in de bosschen verschalkt: zelden vindt men de Zing-Lysters in 't vlakke veld, en dan zelfs, wanneer zy op de wyngaarden aanvallen, keeren zy, doorgaans 's avonds, en op 't heetst van den dag, na digt bygelegen houtgewas; weshalven men, om 'er met voordeel jagt op te maaken, zyn tyd moet waarneemen: naamlyk 's morgens als zy uittrekken, 's avonds als zy wederkeeren, en op 't heetst van den dag. Zomtyds eeten zy zich dronken aan rype druiven, en dan kunnen zy op alleilei wyzen gevangen worden.

Willughey, die ons berigt dat deeze soort van Lyster in Engeland nestelt, en 'er het geheele jaar overbrengt, voegt 'er nevens dat het vleesch dan allerlekkerst van smaak is; doch in 't algemeen hangt de smaak van 't wild voor een goed gedeelte af van het voedzel. Het voedzel der Lysters in Frankryk bestaat, 's Naajaars, in druiven, geneverklimop, en andere bessen: het is zo zeker niet, waar mede zy zich in 't Voorjaar voeden: doorgaans ziet men ze dan op den grond in de bosschen, op vogtige plaatzen, onder 't kreupelhout by beekjes: dit schynt aan te duiden dat zy aardwormen, slekken enz. zoeken. Indien de Lysters in den Voortyd de strenge koude overleeven, gaan zy, in stede van den lande uit te wyken en in zagter streeken te trekken, werwaards zy den weg weeten, na bronnen, waar zy vermageren en ziek worden, een groot getal komt om, indien een tweede koude lang aanhoudt; hier uit zou men mogen besluiten, dat de koude de oorzaak, althans de eenige oorzaak, niet is van hunne omzwervingen; maar dat hun weg, onafhanglyk van de gesteldheden des dampkrings, afgebaakend is, en dat zy, 's jaarlyks, een zekeren kring in een bepaalden tydkring hebben af te leggen. Men zegt dat de Grauaatappels voor hun vergiftig zyn. In Bugey zoekt men de nesten der Zing-Lysteren op, en regt een lekker eeten toe van de Jongen.

Ik geloof dat deeze soort den Ouden niet bekend was: want aristoteles telt drie soorten van Lysters op, alle van deeze verschillende: ook kunnen wy, myns bedunkens, niet zeggen, dat plinius den Zing-Lyster bedoeld hebbe, als hy van eene nieuwe soort gewaagt, die, ten tyde des oorlogs tusschen otho en vitellius, in Italie, verscheen: want deeze Vogel was bykans zo groot als een Duif, en, bygevolge, viermaal zwaarder dan de Lyster.

In een der Zing-Lysteren, dien ik eenigen tyd leevend hadt,

[p. 234]

heb ik opgemerkt, dat hy, boos zynde, met zyn bek kraakte en vinnig beet, als mede dat het bovenste gedeelte zyns beks beweegbaar was, schoon veel minder dan het benedenste. Voegt hier nevens, dat deeze soort eene eenigzins vorkswyzen Staart heeft.

Men vindt enkele Witte Lysters, en schwenckfeld hadt een Gekuifden gezien, in den Jaare MDXCIX in de bosschen van Lignitz gevangen: niemand heeft 'er, myns weetens, meer van gesprooken.