Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1777

De gelijkenis van den verloren Zoon verklaard en opgehelderd door Carel Boers, Dr. in de H. Godgeleerdheid, en Predikant in de Gemeente van J. Christus, te Amersfoort. Te Utrecht by A. v. Paddenburg 1776. Behalven de korte Voorreden 281 bladz. in gr. octavo.

't ZOu, zeker, ten uiterste vermetel zyn, iemands verklaring van een Schriftuurlyk voorstel, dat van onderscheiden Uitleggers verschillend begrepen word, voor de eenige ware verklaring van 't zelve op te geven; maer iemand, die gewoon was zig wat sterk uit te drukken, zou, met opzigt tot dit Geschrift van den Eerwaerden Boers, 'er ligtlyk

[p. 108]

gevaer van loopen, indien hem 's Mans verklaring der gelykenisse van den verloren Zoon zo aennemelyk voorkwame, als dezelve ons doet. Wy maken des ook, dien volstrekt beslissenden toon wrakende, gene zwarigheid van te zeggen, dat dezelve ons, boven alle anderen, die ons voorgekomen zyn, indiervoege behaegt, dat wy, wat de uitlegging over 't geheel aengaet, met zyn Eerwaerden volkomen instemmen; en uit dien hoofde derzelver overweging allen onzen Lezeren ten ernstigste aenpryzen. 's Mans verklaring van deze gelykenis is wel niet geheel nieuw, maer hy stelt dezelve in zulk een helder licht, als ze, naer ons voorstaet, tot nog niet geplaetst was; waer door wy 'er te meer mede ingenomen zyn.

Na ene beknopte voorafgaende Inleiding, die deze gelykenis in den zamenhang met het voorige Euangelische verhael onder 't oog brengt, is dit Geschrift afgedeeld in zeven Verhandelingen; welker eerste ons voordraegt oordeelkundige aenmerkingen, zo over de gelykenissen van den Zaligmaker in 't gemeen, als over deze zyne voorstelling in 't byzonder. De vyf volgenden zyn geschikt ter verklaringe en overbrenginge van deze gelykenis; waerop dan eindelyk de laetste ons enige leeringen voorstelt, die uit deze stoffe afgeleid kunnen worden.

Het voorste gedeelte der eerste Verhandelinge levert ons ene ontvouwing van de uitlegregels, die men in 't verklaren der gelykenissen in acht behoort te nemen; welker regtmatigheid de Eerwaerde Boers duidelyk aentoont. Ze zyn de vyf volgenden.

‘1. Zal men ooit den waren zin van deze of gene gelijkenis, door den Zaligmaker gebruikt, ontdekken, en denzelven op eenen genoegsamen grond van zekerheid bepalen kunnen, zo spreekt het van zelfs, dat men het allereerst zijne pogingen moet aanwenden, om het waarachtig oogmerk, het welk door Christus in derzelver voorstelling is bedoeld geworden, zo veel mogelijk is naa te sporen.

2. Wanneer wij nu met eene genoegsame zekerheid het bijzonder doel van eene gelijkenis gevonden en bepaald hebben, moeten wij in de uitlegginge van dezelve altoos het zelve op het oog behouden: - de ontwikkeling van dezelve aan het zelve geëvenredigd maken, en derzelver mening niet verder dan het zelve uitstrekken.

3. Het is niet altijd nodig alle de omstandigheden en bijzonderheden, die in de gelijkenissen gevonden worden, elk

[p. 109]

op zigzelve, in het afgetrokken beschouwd, over te brengen tot de bedoelde voorwerpen, of dezelve afzonderlijk tot het voorgesteld oogmerk betrekkelijk te maken.

4. Wanneer wij soms al eens niet in staat waren, om de mening van deze of gene gebezigde kundigheid uit te leggen, of eene genoegsame rede van het gebruik maken van dezelve te vertegenwoordigen, zo behoeven wij egter onzen geest af te sloven, nog te pijnigen om de eene of andere verborgenheid in dezelve op te sporen.

5. En eindelijk, moeten de verklaringen der gelijkenissen altijd eenvouwig en niet gedrongen zijn.’

Op het voordragen dier regels volgt wyders, in 't verdere gedeelte dezer Verhandelinge, ene naspooring van den waren zin der gelykenisse van den verlooren Zoon. Hier toe vestigt onze Uitlegger, na ene kortbondige overweging van de meestgebruikelyke verklaringen, volgens zynen eersten regel, het oog op het doelwit, dat Christus zig, naar uitwyzen van den zamenhang, met het bybrengen van deze gelykenis voorstelde. - Volgens het voorige verhael van Lukas, vind zyn Eerwaerde de aenleiding tot het uitspreken dezer gelykenis, in het haetlyk oordeelvellen der Pharizeen en Schriftgeleerden over het menschlievend gedrag van den Heilland, jegens de Tollenaers en Zondaers, door de eerstgemelden belasterd; welke lastering de Heilland, met ene gadelooze wysheid, in de twee voorige gelykenissen, en inzonderheid ook in deze, afkeert. Zyn Eerwaerde dit duidelyk voorgedragen hebbende, vervolgt wyders indezervoege zyn voorstel wegens het doelwit van Jezus, en gevolglyk den zin der gelykenis.

‘Het is derhalven, zegt hy, na deze beschouwing, in het minst niet duister meer, hoedanig het waar oogmerk van den Zaligmaker in derzelver Voorstelling zij. - Hij bedoelt immers door dezelve niets anders, dan de verdediging van het liefdrijk gedrag, het welk door Hem omtrent de tollenaren wierd gehouden, als bestaanbaar met het agtbaar karakter, met het welk Hij was bekleed: - terwijl hij hier door beoogt, de ten toonstelling der beschimping zijner vijanden, als onregtmatig en verfoeilijk.

Ter bereiking nu van dit gewigtig doel staaft Christus door deze zelfde gelijkenis de waarheid eener stelling, die als de voorname grondslag moet worden aangemerkt, op den welken de billijkheid en onberispelijkheid zijner handelwijs gevestigd was: dat namenlijk de allersnoodste overtreders der Goddelijke wetten, door een barmhartig God, in genade aan-

[p. 110]

genomen, en uit hunnen rampzaligen jammerstaat zullen verlost worden, wanneer zij met eene opregte boetvaardigheid tot hem wederkeren; en brengt zijnen hoorderen te gelijk op een allerkragtigste wijs onder het oog het snood en verkeerd gedrag van dezulken, die deze ontferming en barmhartigheid van het goedertieren Opperwezen roekeloos en onbedagtzaam laakten. - Hier door tog wierd, en zijne handelwijs bondig verdedigd, en het gedrag van zijne vijanden naar verdiensten doorgestreken.

De weg nu, die door den Heiland in de inrigting dezer gelijkenis wierd ingeslagen, was by uitnemendheid geschikt, om deze zijne oogmerken te bereiken; en alle de byzondere gedeeltens stroken op het kragtigst met dezelve. Daar de hoofdstelling van Christus deze was: dat de allersnoodste zondaren zelven bij God genade konden vinden, en eene heugchelijke verlossing uit hunnen jammerstaat deelagtig worden: - zo schildert Hij in den voorgestelden Jongeling op eene treffende wijs den staat der schuldige stervelingen af, en tekent derzelver ongeregtigheden in alle de verzwarende omstandigheden van dezelve; terwijl Hij teffens den rampzaligen ellendestaat, die met het overtreden van Gods wet zo onafscheidelyk verenigd en verbonden is, met de levendigste verwen schetst, in de onheilen, die door dien losbandigen Jongeling op eene zo gedugte wijs ondervonden wierden, van het 11de vers tot aan het 17de.

Maar! - daar volgens de leer van Christus alleen zodanige zondaren in de gunst van God wierden hersteld, die een waar berouw betoonden over hun wangedrag, en boetvaardig en gelovig tot den Heere wederkeerden; zo stelt Hij dan ook in dien zelvden Jongeling een voorbeeld van eene zeer hartelijke droefheid over de zonden voor, en van eene opregte en ernstige bekering; met een levendig geloof verenigd; vs. 17-20^a. en 21^b.

Wilde nu Christus inzonderheid den rijkdom der Goddelijke barmhartigheid, en het uitnemende zijner liefde omtrend boetvaardige zondaren verheffen; Hij tekent dan ook in het gedrag van dien braven Vader de heerlijkste goedertiernheid, liefde en blijdschap omtrent ware boetelingen, die immer konden vertegenwoordigd worden; vs. 20^b. 22-25.

Was vervolgens een der voorname oogmerken van den gezegenden Verlosser, het aantonen der onbestaanbaarheid van het gedrag derzulken, die deze betoonde barmhartigheid zelfs ook aan meer voorname zondaren laakten en beschimp-

[p. 111]

ten; Hij vertegenwoordigt tot dat einde al het hatelijke van zulk eene denkingswijs, in het wreed en ondankbaar gedrag, het welk door den oudsten broeder wierd gehouden; van het 25 vers tot aan 't einde van het Hoofdstuk.

Alle de bijzonderheden nu, die in deze gelijkenis door Christus met zo veel kieschheid gebezigd worden, moeten dan ook, naar onze begrippen, aan die meer algemeene of bijzondere bedoelingen dienstbaar worden gemaakt, ter bereikinge van dewelke dezelve door Jesus zijn gebruikt geworden.

In dien zo eenvouwigen, en, zo wij ons verbeelden, zo natuurlijken smaak zullen wij deze gelijkenis behandelen. - Wij zullen in de verdere verklaring van dezelve liever gehoor geven aan de lessen van een gezond verstand en uitlegkunde, dan den teugel vieren aan loutere voorstellingen van een rijk vernuft, door de vereischte voorzigtigheid niet geleid noch geregeld.’

Naer dit plan, en in dien smaek, geeft de Eerwaerde Boers, van ieder hoofdgedeelte dezer gelykenis, eerst ene zeer wel ingerichte letterkundige ontknooping, en dan ene treffende overbrenging op het boven-aengeduide bedoelde. Langs dien weg geeft hy ons een vyftal van Verhandelingen over de volgende onderwerpen. ‘(1.) De ongerechtigheid der stervelingen in derzelver verzwarende omstandigheden voorgesteld in het voorbeeld van den verloren Zoon. (2.) De jammerstaat van den verloren Zoon aangemerkt als een treffend tafereel der ellende der stervelingen. (3.) De boetvaardigheid van den verloren Zoon vertegenwoordigd, als aftekenende eene opregte bekeering van den zondigen sterveling. (4.) De barmhartigheid van den Vader van den verloren Zoon aangemerkt als eene treffende tekening van Gods ontferming en liefde omtrend den boetvaardigen sterveling. (5.) De kwaadaartige murmureeringen van den oudsten Zoon, als eene getrouwe aftekening van het snood gedrag der Phariseërs, omtrend de door Jesus in Gods gunst herstelde tollenaren.’ En uit dit alles leid zyn Eerwaerde, in de laetste Verhandeling deze leeringen, die hy ter betrachtinge aendringt, af. ‘(1.) Alle menschen zonder onderscheid zijn van natuure in een staat van schuld en van ellende. (2.) Het is de Goddelyke Openbaring alleen, die ons den weg aanwijst, langs welken wij van deze onze ellende verlost, en tot de genieting der tegenovergestelde gelukzaligheid gebragt kunnen worden. (3.) De weg der Za-

[p. 112]

ligheid, in Gods woord aangewezen, is geen ander dan de weg van bekering en geloof in Jezus Christus. (4.) Een ieder, die langs dien weg van boetvaardigheid en geloof tot den Heere wederkeert, zal dadelijk genade en barmhartigheid bij Hem vinden. En eindelijk, (5.) Zij, die langs dezen weg reeds genade bij den Heere gevonden hebben, moeten zig hartelijk verheugen, wanneer ook anderen tot zijne gemeenschap worden toegebragt.’