Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1777

[p. 26]

Korte Leerstellingen der Algemeene Oeffenende Heelkunde, door den Heere Jos. Jac. Plenck. Uit het Hoogduitsch vertaald, en met veel Byvoegzelen vermeerdert, door David van Gesscher. Te Amsterdam by F. de Kruyff 1776. In gr. 8vo. 335 bladz.

DEeze Korte Leerstellingen der Algemeene Oefenende Heelkunde, van den door zyne uitgegeevene Werken zeer beroemden Hoogleeraer plenck, verdienen met recht onze aanpryzing: hierin heerscht een welgeschikte order; de beschryvingen der uitwendige Ziekten zyn duidelyk en klaar; de waare Kentekens der gebreken en de beste Geneeswyzen worden hier opgegeeven. - Dit Werk vervat zeer veele zaaken, en behaagt door zyne kortheid. Wy bekennen geen geschikter Leerstelzel der Heelkunde tot eene handleiding niet alleen, vooreerst beginnenden, maar zelf voor Meesters in de Kunst, te kennen. - De Byvoegzels door den Heer van gesscher, wiens verdiensten en geleerdheid wy erkennen, gegeeven, zyn van belang, en zeer behaagt ons zyne vinding van dezelve, met een verschillende letter gedrukt, in den text zelven in te lasschen, dewyl het onaangenaam is voor den Leezer, geduurig, door Aanmerkingen onder den text gevoegd, afgetrokken te worden. - Agter het Werk zyn eenige Voorschriften van Heelmiddelen geplaatst, welken hier te Lande niet algemeen bekend zyn, en of door den Schryver of door den Vertaaler, aangepreezen worden. - De aart van 't Werk laat niet toe 'er een uittrekzel van te geeven; wy zullen tot een proef de beschryving van eene uitwendige Ziekte onze Leezers mededeelen.

By 't opslaan van 't Boek, komt ons 't eerste voor de Waterzugt der Gewrigten. ‘De Waterzugt der Gewrigten is eene verzaameling van Lidvogt, in de holte des Gewrigts zelven, of van Lympha, in het Celwyze Weefzel der Gewrigts banden. - De meestgewoone zitplaats derzelver, is het Kniegewrigt. - Ze wordt onderscheiden: in een Waare; Onwaare; Versche; Verouderde. - De Waare heeft baare Zitplaats in de holte des Gewrigts zelve: de Onwaare, in de Banden, welke de Gewrigts-beenderen omvangen. Als het Kniegewrigt door het eerste soort dezer Ziekte is aangetast; wordt het zelve in alle afmeetingen vergroot, en de Knieschyf naar buiten geperst, door

[p. 27]

eene Zwelling, die zagt is, veerkragtig, een vry duidelyk gevoel aanbiedt van Vogtgolving, en geen spoor nalaat van een drukkenden Vinger. De kleur der Huid is in dit geval natuurlyk; de Pyn, in den beginne weinig, maar vervolgens meerder; en de Beweeging, eerst moeilyk, wordt naderband pynelyk, en onmoogelyk. - Ingevalle het tweede soort het zelve Gewrigt inneemt, is deszelfs omtrek gelykelyk uitgezet; de Knieschyf niet meer voorwaarts geplaatst dan natuurlyk; en de Zwelling, minder Veerkragtig, minder Pynlyk, en meer vathaar voor het Kenmerk van een drukkenden Vinger. Het gevoel van Vogtgolving onderscheid dit gebrek van de Gewrigts-Verstyving, welke verzellende Zwelling daarenboven, minder aanmerklyk, en harder is. - Een beginnende Waterzugt der Gewrigten wordt somwylen geneezen: 1. Door versterkende en oplossende stovingen, uit roode Wyn, Azyn, Pis, of Kalkwater, bedeeld met de Aluin, Kamfer, of het Ammoniakzout. 2. Door den Drop van koud Water, Mineraale Wateren, en dergelyken. 3. Door de Wilde Wyngaard Wortel, met Azyn en Zout gekneust, en in de gedaante van een Pap aangelegt. 4. Door het straatslyk van groote Steden, waarin veele Yzerdeeltjes gevonden worden. 5. Door het inwendig gebruik van Buikzuiverende middelen; en een aftrekzel van de Flores Arnicae, met Oxymel Colchici: - Indien alle deeze middelen vrugteloos worden aangewend, zoo moet men de ontlasting van het verzamelde Water bezorgen, door het doen eener insnyding. - Deeze insnyding, die niet groot moet zyn, maar tot in de holte van het Gewrigt moet doordringen, wordt best gedaan aan de buitenzyde van het Kniegewrigt, tusschen de Gemeene Pees, en die der Tweehoofdige Spier. - De gemaakte Wond moet, na de ontlasting van het Water, met een sterk klevende Pleister gedekt worden, om den toegang der buiten Lucht uit te sluiten. - Inspuitingen zyn in dit geval schadelyk: versterkende stovingen integendeel, voordeelig. - Als by een Verouderde Waterzugt der Gewrigten, de saamengeleede Beenderen bedorven zyn, is de afzetting des Deels het eenig Hulpmiddel, en alle insnydingen niet alleen nutloos, maar doodelyk.’ De Aanmerkingen van den Vertaaler zyn door een Cursyf letter onderscheiden.