Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1776

De Starrekundige. Eene Zedelyke Vertelling.

(Uit het Engelsch.)

ONgesteldheden des Verstands zyn veel algemeener, dan oppervlakkige Beschouwers gereedlyk zullen gelooven. Geen Mensch leeft 'er, wiens Inbeelding niet zomtyds over zyne Rede heerscht; en elk dusdanig eene dwinglandy der Verbeeldinge is, voor een' tyd, eene maate van Krankzinnigheid. Hy, die smaak vindt in stille bespiegelingen, geeft zich dikwyls, onbepaald, over aan de harssenschimmen door zynen geest gevormd, en weidt uit in de paallooze eeuwigheid; zich zelven vermaakende met onmogelyke genietingen; draagende zynen hoogmoed een onverkryglyke heerschappye op. Met den tyd neemt eenige byzondere aaneenschakeling van denkbeelden de aandagt te eenemaal in, de Ziel keert, ten tyde van de bezigheid of rust, bestendig weder tot de geliesde denkbeelden, en de dwangregeering der verbeelding is volstrekt. Begogelingen werken dan als dingen, die weezenlyk bestaan; valsche begrippen neemen het verstand in; en het leeven wordt doorgebragt, in droomen van vermaak of elende.

Een Egyptische Starrekundige, die veertig jaaren besteed hadt in eene onvermoeide beschouwing van den loop en de verschynzelen der hemelsche lichaamen, maakte zich diets, dat hy bekleed was met de magt, om het Weer te regelen, en de Jaargetyden te veranderen. De Zon, dagt hy, gehoorzaamde aan zyne bevelen, en ging van keerkring tot keerkring door zyn bestuur. De Wolken gooten, op zyn bevel, de wateren uit op de zuidelyke bergen. De overstroomingen van den Nyl hingen van zynen wil af. Hy maatigde de brandende hette van de Hondstar, wederhieldt de Onweeren op de evennagts tyden, en verschafte Regen en Zonneschyn, aan de Volken der aarde. Zulk eene magt, schoon ingebeeld, was te uitgestrekt voor de zwakheid van een Mensch, en de Starrekundige bezweek, onder den last van eene bediening, welke hy zogt waar te neemen, met onpartydige Regtvaardigheid en algemeene Goedgunstigheid.

[p. 578]

De onovereenbrenglyke eischen van onderscheide Gewesten en Lugtstreeken, en de tegenstrydige noodwendigheden van de verschillende vrugten der aarde in 't zelfde Land, maakten hem steeds bekommerd, beangst en verlegen. Indien hy toeliet, dat de wolken zich uitgooten over de dorstige Woestynen van Arabie, werden de vrugtbaare velden van Bassora door schriklyke waterstroomen bedorven. Als hy een stormwind zondt, om den pestverwekkenden Tamiel, die dood en verwoesting met zich omvoerde, te verdryven, leedt een vloot, met de rykste koopmanschappen gelaaden, in den golf van Ormus, schipbreuk. Terwyl de blaakerende Zonnestraalen de doorschynende druiven van Smyrna rypten, verschroeiden zy den koornoogst, en verbrandden het kruid des velds.

De Wysgeer dagt, dat hy misschien deeze ongelegenheden zou kunnen verbeteren, door de as der aarde ter zyde te wenden, en den zonneweg te veranderen. Doch hy vondt het onmogelyk eene verandering in de schikking te maaken, ten voordeele van 't wereldstelzel strekkende: en hy schroomde voor het leed, 't welk hy mogt veroorzaaken in de afgelegene en onbekende deelen van het Zonnestelzel. Van angst bekneld, badt hy ernstig den Grooten Bestuurder des Heelals, hem te willen ontheffen van het zo moeilyk voorregt, hem geschonken. - ‘Vader des Lichts,’ riep hy uit, ‘uw almagtige hand, en alziend oog, zyn alleen bekwaam, om deezen Kloot te bestuuren, de verbaazend groote en wyduitgestrekte werkingen der Natuure gaen myne engbepaalde bevatting wyd en ver te boven: ik bemerk thans, ten duidelyksten, met allen eerbied en nederige onderwerping, dat om goed en kwaad uit te deelen in alle deeze zo verscheidene verbintenissen, die het welzamenstemmend Stelzel uitmaaken, waar van het algemeen geluk afhangt, niet minder vereischt wordt dan onsaalbaare Wysheid, onkreukbaare Regtheid en albeheerschende Magt!’

De Godheid verboorde een gebed, voortvloeiende uit een opregt en godsdienstig hart. In de dwaasheid des Starrekundigen zag zy, met medelyden, de zwakheid der menschlyke natuure: en door de tegenwoordige overtuiging zyns gemoeds te versterken, nam zy gunstig de krankzinnigheid weg, onder welke die ongelukkige zugtte.