Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1776

[p. 413]

Natuurlyke historie van den bonte kraay.

(Volgens den Heer de montbeillard, Medeschryver van den Heer de buffon.

BY de Oude Grieken en Latynen, komt de Bonte-Kraay niet voor. De hedendaagsche noemen hem in 't Grieksch Κοϩωνη σποδοειδης; in 't Latyn, Cornix cinerea, varia, Hyberna, Sylvestris, Corvus semi cinereus. By de Italiaanen is dezelve bekend onder den naam van Monacchia, by de Duitschers onder verscheide benaamingen, doch voornaamlyk die van Nabel krae en Bundte-krae; in 't Zweedsch heet hy Kraoka, in 't Poolsch Vrona, in 't Engelsch Royston Croro, in 't Fransch Corneille mantelé.

Deeze Vogel wordt, door de kleur zyner pluimadie, zeer gemaklyk van de Kraayen en Roeken onderscheiden: de kop, de staart, en de vlerken zyn, schoon zwart, met een blauwen weerschyn, en dit zwart is verdeeld door eene soort van ligt gryzen mantel, die zich voor- en agterwaards uitstrekt, van de schouderen tot het einde des lichaams; uit hoofde van deeze afscheiding, zo zeer naar een mantel zonder mouwen gelykende, wordt hy ook den Gemantelden geheeten.

De Bonte-Kraay vliegt, gelyk de Roeken, by groote benden, en is misschien nog gemeenzaamer met de Menschen, dan deezen; komende, bovenal in den Winter, vanwaar hy ook den naam van Winter-Kraay draagt, in bewoonde plaatzen; leevende van 't geen hy dan in rioolen en op mestvaalten vindt.

Met de Roeken heeft deeze Vogel gemeen, dat hy tweemaal 's jaars van plaats verwisselt, en als een Trekvogel kan worden aangemerkt: wy zien ze 's jaarlyks in zeer groote menigte, op 't einde van den Herfst, komen, en met den aanvang der Lente vertrekken, hun koers na 't Noorden zettende; doch wy weeten niet bepaald waar zy zich dan onthouden. De meeste Schryvers willen, dat zy den Zomer doorbrengen op hooge bergen, en daar op pyn- en dennenboomen nestelen: dit moet dan zyn op onbewoonde en weinig bekende bergen, gelyk die van de Shetlandsche Eilanden, waar men verzekert, dat zy broeden. Zy nestelen ook in Zweeden, in de bosschen, geeven de voorkeuze aan de Elzenboomen, en leggen doorgaande vier eijeren; doch zy nestelen in Zweeden en in Italie niet op de bergen.

[p. 414]

Eindelyk, schoon zy, volgens het berigt veeler Natuurbeschryveren, van alle soorten van voedzel leeven, onder andere van Wormen, Insecten, Visschen, en zelfs van bedorven vleesch, by voorkeuze van Melk; en schoon zy naa dit alles gesteld moeten worden in den rang der allesverslindende Vogelen, heeft men, by het ontleeden der Bonte-Kraayen, in de maag allerlei soorten van graan gevonden, vermengd met kleine steentjes, en heeft dus grond om te gelooven, dat zy eer tot de Graaneetende dan tot eenige andere soort behooren; dit is een derde trek van gelykvormigheid met de Roeken: voor 't overige gelyken zy zeer naar de Kraayen: zynde omtrent van dezelfde gestalte, houding, stem, en vlugt; de bek, de pooten, en de inwendige deelen komen bykans volmaakt overéén, of wyken ze 'er eenigzins van af, dan naderen zy aan de Roeken: zy vliegen 'er dikwyls mede, maaken even als deezen de nesten op de boomen, leggen vier of vyf eijeren; eeten de eijeren van kleindere Vogelen, en zomtyds de kleine Vogeltjes zelve, op.

Zo veele overeenkomsten en trekken van gelykvormigheid, met de Kraayen en de Roeken, hebben my doen vermoeden, dat de Bonte-Kraayen eene middelsoort uitmaaken, herkomstig uit de vermenging dier twee soorten; en, in de daad, indien dezelve enkel eene verscheidenheid onder de Kraayen ware, van waar zouden zy dan de eigenschap hebben, om by groote vlugten te vliegen, en tweemaal 's jaars van verblyfplaats te veranderen? 't geen de Kraayen niet doen: en indien zy enkel eene verscheidenheid onder de Roeken waren, van waar zouden zy zo veele andere gelykvormigheden hebben met de Kraayen? terwyl deeze dubbele overeenkomst, natuurlyk, verklaard wordt als wy veronderstellen, dat de Bonte-Kraay het voortbrengzel is van die twee soorten, naar welke deeze Vogel, door zyne gemengde natuur, zweemt. Dit denkbeeld kan niet onwaarschynlyk voorkomen aan Wysgeeren, die weeten hoe zeer de natuurlyke overeenkomsten strekken om tot den oorsprong der weezens op te klimmen, en den draad der geslachten aan elkander te knoopen. Dan wy zullen een nieuwen graad van waarschynlykheid vinden, als wy aanmerken dat de Bonte-Kraay eene nieuwe soort is, by de Ouden niet bekend en van hun niet genoemd, en, die gevolglyk ten hunnen tyde nog niet bestondt: want daar het eene soort betreft die zo talryk en gemeenzaam is als deeze, is onbekend te zyn in een land en 'er niet te bestaan, het zelfde. Maaken nu de Bonte-Kraayen eene nieuwe soort uit, zo moeten zy herkomstig zyn uit de vermenging van

[p. 415]

twee andere soorten: en welke kunnen die anders weezen, dan die twee, welke 'er de meeste overeenkomst en gelykvormigheid mede hebben?

Frisch zegt, dat de Bonte-Kraay, tweeërlei geluid slaat, het eene 't welk algemeen bekend is, en een ander veel scherper, 't welk eenigzins naar 't kraayen van een Haan gelykt. Hy voegt 'er nevens, dat zy zeer gesteld zyn op de Jongen, zo dat, wanneer men den boom waar op zy nestelen, by den wortel afhakt, zy zich met den boom laaten vallen, en zich veel liever aan alles blootstellen, dan hun kroost begeeven.

De Heer linnaeus schynt aan de Bonte-Kraayen toe te eigenen 't geen de Schryver van The British Zoology van de Roeken zegt, dat zy naamlyk nuttig zyn, door dien zy de landen van verdervende Insecten zuiveren; maar is 'er geen grond om te denken dat zy zelve meer graan opeeten, dan de Insecten, die zy verdelgen, zouden gedaan hebben? en is het niet te dier oorzaake, dat men, in veele plaatzen van Duitschland, prys op het vangen en dooden der Bonte-Kraayen gesteld heeft?

Zy worden op dezelfde wyze als de andere Kraayen gevangen. Men vindt ze, in bykans alle Landen van Europa, doch op verschillende tyden: het vleesch heeft een' sterken reuk, en wordt weinig gebruikt, dan van het armste volk.