Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1776

[p. 334]

Zedige bedenkingen.

MEn is verpligt veel te denken, om zyn tydelyk geluk te bevorderen; wie daar in nalatig is, verzuimt een wezentlyken een zeer noodwendigen pligt. Maar zyn eeuwig Geluk uit te werken gaat voor alles. - De Eeuwigheid is ontzaglyk; en eindeloos ongelukkig te wezen allerrampzaligst. Wat valt het een Mensch zwaar, voor eenigen tyd verdriet, rampen, wederwaardigheden, ongelukken en moeite door te staan! Wat word hy ongelukkig genoemd, hoe beklaagd, hoe bejammerd! Maar aan de Eeuwige Rampzaligheid is noch einde, noch vermindering.

Wie een goed hart bezit, moet zich gestadig toeleggen, om het zelve nog te verbeteren. 'Er zyn veele verleidingen in de Weereld, daar men dikwils niet tegen bestand is, zo men niet dagelyks aan zyne verbetering arbeid. Om zich dan te behoeden, moet men zich geene kleine Vryheden vergunnen; maar de eerste opkomende dristen tegengaan en dooden. Te denken, dat 'er een Wezen is, het welk alle dingen ziet, dat van alles rekenschap zal asvorderen, behoorde by ieder eene zeer sterke drysveer te zyn, om een afkeer van het kwaad te hebben.

Niets heeft meerder invloed op ons Zedelyk gedrag, dan de verkeering met anderen. Niets werkt zo vermogend op onze harten, als de voorbeelden; zy maken ons of beter, of erger. Hoe zorgvuldig behooren wy dan niet te wezen, in het uitkiezen der Persoonen, met welken wy zoeken te verkeeren, met welken wy een gemeenzamen omgang willen houden. Wil een Mensch derhalven het gevaar vermyden, om erger te worden, hy zoeke altoos zulken, die hem een afschrik van de Ondeugd inboezemen, en schuwe hen zorgvuldig, die het eene beuzeling agten, van de Deugd af te wyken, en de Ondeugd te bedryven.

Die zo handelt, is een wys en voorzigtig Man; maar hy, die het tegendeel doet, is de grootste dwaas, en volstrekt uitzinnig.

Men moet een Mensch hebben, om zyn hart voor uit te storten. Zulk een noemt men zyn Boezemvriend. - Maar ik twyfel, of men dat getal in 't meervoud kan gebruiken. - Wanneer men meer dan éénen Boezemvriend heeft, loopt men duizend gevaren, dat zyne geheimen openbaar geraken.

De Overaltegenwoordigheid van het Opperwezen behoorde in elk het diepste ontzag te verwekken; en dien invloed te

[p. 335]

hebben, dat men zich gezet van het Kwaad, en 't bedryven van Zonden, afhield. Wy Menschen ontzien het, om kwaad te doen, onder het oog onzer Medemenschen; en nochtans durft men 't veelal bestaan, onder het oog van Hem, die alle dingen ziet; voor wien de donkerste schuilhoeken verlichte plaatzen zyn; en die onze verborgenste gedagten weet.

De Onkuischheid is eene vuile bron, uit welke allerleie zoorten van Ondeugden opwellen; ze is dikwils eene oorzaak van de grootste rampen, en veeltyds van ongemakken, daar al de Weereld van walgt, die den Mensch het vleesch en gebeente verteeren; dog het jammerlykste van allen is, dat 'er eene eeuwige Rampzaligheid op volgt. - 't Is derhalven ieders zaak, zich ten ernstigste op de Kuischheid toe te leggen. Deze Deugd moet ons allen zeer ter harte gaan, en vooral de Sierdeugd der Vrouwen wezen.

De Spaarzaamheid te leeren betragten is tot vele dingen in alle staten en omstandigheden nut; maar zy moet nooit tot Gierigheid overslaan; dan word ze eene zeer schadelyke Ondeugd. - De verkwisting is eene zekere Uitzinnigheid. De Mensch, die zyne goederen verkwist, trekt van dezelve weinig of geen vrugt; en gewoonlyk lyd het algemeen ook meer nadeel, dan het voordeel trekt, van de Verkwisters.

Wanneer men gesteld is over de goederen van anderen, dan behoort men daar voor zo veel, indien niet meer, zorg te dragen, als voor zyn eigen. Men moet des altyd de goederen van hun, welken men dient, beschouwen als of het onze eigen zyn; en nimmer vergenoegder zyn, dan wanneer men iets ten hunnen voordeele verrigten kan.

Een Mensch doet zeer wel, wanneer hy den tyd, die hem van zyne dagelyksche bezigheden overschiet besteed, om voor zich zelven iets te verrigten. Een Mensch moet op zyn tyd uitspanning hebben; de boog, die altyd strak staat, breekt ligt. Dog, een Mensch, welke nooit eenigen tyd heeft, dien hy alleen voor zich zelven gebruikt, in welken hy alleen omtrent zyn eigen Perzoon verkeert, is dwaas, en ongelukkig.

Men vind geen hatelyker Schepzel in de Zamenleving, dan een Kwaadspreeker, Hy is, in zeker opzigt, erger dan een Dief; om dat hy rooft, het geen openbare dieven niet roven kunnen? Bedagt men altyd, als men van iemand kwaad sprak, hoe men zich zelven zou gedragen, indien anderen dat van ons zeiden; ik twyfel niet, of het getal der Kwaadspreekers zou grootlyks afneemen.

'Er is een onfeilbaar middel tegen het Kwaadspreeken; een middel dat nimmer missen kan, wanneer het, zo 't behoort,

[p. 336]

in 't werk gesteld worde. Het bestaat hier in; dat men den Kwaadspreeker geen gehoor verleene; want nimmer te luisteren naar iemand, die kwaad spreekt, moet hem van zelven den mond doen sluiten.

Vele menschen beklagen zich van agteren, als het te laat is. Duizendmalen hoort men zeggen; ach! had ik in myn Jeugd myn tyd beter waargenomen; terwyl zy, daar over klagende, denzelven dikwils nog slimmer besteeden. Zy, die hun geld verkwist hebben, bejammeren zich daar over; terwyl zy ondertusschen dagelyks op denzelfden voet voortgaan. Maar hoe jammerlyk moet het zyn, al zyn geld verkwist te hebben, en dan met zyn huisgezin gebrek te moeten lyden. Wat moet het hart vallen, te bedenken: Ach! had ik myn geld gespaard; hoe zou het my nu te pas komen, om den honger van myne onnoozele Kindertjes te stillen!

Indien men het kan bybrengen, behoort men bestendig, dagelyks, één of meer Kapittelen uit den Bybel te leezen; en vooral zulken te verkiezen, die betrekking hebben op ons Zedelyk bestaan, op onze levenswys, en 't geen wy te betragten hebben, om tydelyk, maar vooral om eeuwig, gelukkig te wezen. Wat zal het tog een Mensche baten, al had hy alle de schatten van de Weereld, en hy moest schade lyden aan zyne Onsterselyke Ziele! Laat ons niet handelen als dwazen, maar als redelyke Schepzelen, als verlichte Kristenen. Voor altoos gelukkig, of ongelukkig te weezen, daar hangt te veel van af. 't Is niet voor veele dagen, voor weeken, voor Maanden, voor duizenden Millioenen van Jaren: maar 't is voor Eeuwig; daar komt nooit een einde aan, 't houd nooit op. ô Ontzaglyke Eeuwigheid!

Het heilzame, het goede te leezen en te herleezen, is een der nuttigste Werken, die men verligten kan. Maar het kwaade nimmer onder het oog te laten komen, is, om gelukkig te zyn, allernoodzakelykst. Hy dan, die als een wys en voorzigtig Man wil handelen, ontvange nuttige Lessen en Vermaningen; hy leeze en herleeze dezelven bestendig; en wagte zich voor het kwade.

Geen Mensch leeft 'er op de Weereld, welke niet zou willen gelukkig zyn; en om dat te worden, kan men zeer veel toebrengen; en men kan zich zekerlyk, door zyn eigen toedoen, in de grootste elenden, en jammerlykste ongelukken storten. Zo wy dan belang stellen in ons eigen welweezen, en 't ons niet onverschillig is, of wy in eenen gelukkigen en vergenoegden staat leeven, dan of wy ons voorbedagtelyk ongelukkig maken, en in de onoverkomelykste jammeren storten;

[p. 337]

dan moeten wy ons stipt aan het volgen der Deugd binden; en nooit afwyken, van 't geen ons hare gestrengste regels voorschryven!

In alle gevallen moeten wy niet luisteren, naar het geen onze Driften ons als aangenaam voorstellen; maar wy hebben bestendig te volgen, 't geen ons de Deugd gebied. Eene korte Wellust wordt dikwils door een onherstelbaar ongeluk gevolgd.

Van alle onze bedryven, al geschieden zy nog zo verholen, moeten wy eenmaal rekenschap geeven. - Maar wat zouden wy in eene eiselyke naarheid weezen, als wy eens, in het midden van ons kwaad doen, daar toe geroepen wierden. Laat ons dan nooit kwaad doen; want ieder oogenblik kunnen wy sterven.

Waar wy ook voor zorgen; wat wy ook ter harten neemen; voor niets ter Weereld behooren wy meerder zorg te dragen, dan voor een goeden naam. Niets op Aarde moet by ons dierbaarder zyn, niets op hooger prys staan. - Een goede naam is immers onze grootste schat. Zonder denzelven moeten wy veele menschen, wier verkeering voor ons van belang is, missen; terwyl zy ons vermyden. Niets tog is veragtelyker dan een Mensch, die zynen goeden naam verlooren heeft. - Mogten wy ons altyd wel gedragen, dan zouden wy nooit dien grooten schat, een goeden Naam, verliezen. Het is met een goeden naam gelegen, even als met de schaduwe, welke ons lichaam volgt. Op een goed gedrag, volgt een goede naam, en de veragting volgt onvermydelyk op eene zondige, onbetamelyke, ergerlyke, en schandelyke Levenswyze.

Hoe sterk veragten wy dikwils in anderen, 't geen wy zelven doen. Men gedenke, dat anderen zich ook zo omtrent ons gedragen. - Laten wy dan nooit zelven bedryven, het geen wy in anderen zouden veragten. Indien wy onze eigen misdryven beschouwen, als of zy door anderen bedreven wierden, dan zullen wy 'er het hatelyke van zien, en wy zullen ze nalaten.

Zo wy ons altoos door voorbeelden lieten leiden, dan zouden wy nooit tot Wellust, tot Onkuischheid, noch tot eenig Kwaad van die Natuur overslaan. Duizende Voorbeelden hebben wy voor ons van Menschen, die 'er ongelukkig door geworden zyn; en zo zy het al in den tyd niet worden, wat hebben zy te wagten, als zy sterven!

Men behoort nimmer ontrouw te zyn, als men zyn woord gegeeven heeft. Zo men ééns ontrouw bevonden word, men zal in 't vervolg nimmer geloof verdienen.

c.v.d.c.