Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1776

Raadgeevingen van een Vriend aan een Jongeling, die de groote Waereld intreedt. Naar den tweeden druk van Berlyn, uit het Fransch vertaald. Waar by gevoegd is, Handboek van een eerlyk Man, uit een oud Oostersch Handschrift in het licht gebragt. Uit het Hoogduitsch. Te Amst. by G. Bom 1775. In groot octavo 80 bladzyden,

TWee Zedekundige Geschriften, die verscheiden leerzame Lessen voordragen, welker inachmeming over 't algemeen wel aengeprezen mag worden. Het eerste komt voor, als behelzende de raedgeving van een deugdzaem Gouverneur, die zynen jongen Heer de ernstige betrachting zyner voorheen gegeeven I essen inboezemt, nu hy, op zich zelven staende, in de groote Waereld zal verkeeren. Het daer by gevoegde Stukje vervat, zo men voorgeeft. Indiaensche grondstellingen, gevonden in een oud Oostersch Handschrift. Ze bestaen in losse Spreuken, die destige en nutte Leefregels voor alle standen van Menschen aen de hand geven; welken goed in hunne soort, doch echter niet van die natuur zyn, dat het der moeite waerdig ware, eeu oud Oostersch Handschrift uit den hoek te halen; onze Westersche Zedekundigen zyn niet minder bekwaem, dan die

[p. 415]

Oostersche Wyzen; en 't vinden van zulke Handschriften is in de laetste jaren zo gemeen geworden, dat het geen nieuw meer zy. Wat men hier van ook moge oordeelen, 't is althans zeker, dat de hier min of meer beredeneerde Raadgevingen zeer wel kunnen opwegen, tegen de losse Spreuken in 't Handboek by een verzameld.

De Artykels, over welken deze Raedgevingen gaen, zyn elf in getal; te weten; de Godsdienst, welks beoefening en handhaving, met leerzame Lessen, ten einstigste aengedrongen word; het Beroep, de Gezelschappen, de Vriendschap, de Bezigheid, de Gesprekken, de Orde en Netheid, de Eenzaemheid, de Tegenheden, het Huwelyk en het Lezen. Tot een voorbeeld des Autheurs schryswyze strekken zyne volgende Lessen over de Gesprekken, die der Jeugd niet te sterk ingeboezemd kunnen, en aen vele die tot meerder jaren gevorderd zyn, dikwils ook nog al eens herinnerd mogen worden.

‘Wees zeer omzigtig in uwe Gesprekken; spreek weinig en zedig; en vermyd den roem van een babbelaar of beuzelaar te zyn. Wees nooit de eerste om nieuwigheden te verbreiden of te gelooven. Indien men u een geheim toebetrouwt, bewaar het ongeschonden; zoo gy eens daar in feilt, kunt gy uwen goeden naam by eerlyke Luiden voor altoos verliezen.

Verbreid het kwaad, dat gy van uwen naasten gehoord hebt, nooit onder de menschen; want het kenmerk van een Kwaadspreeker is een van de haatelykste en onwaardigste hoedanigheden, welke gy met alle mogelyke zorgvuldigheld moet vermyden. Wanneer gy spreekt, tracht dan altoos zoo te spreeken, dat uit uwe redenen blyke, dat gy eene goede opvoeding gehad hebt, en dat gy verstand, eer en deugd bezit.

Twist nooit over den Godsdienst, maar beoeffen denzelven. Zy Lieden, die meest over den Godsdienst twisten, verstaan denzelven menigmaal het minst. Daar is maar een eenige gelegenheid, waar in een eerlyk man in gemoede verpligt is, om alle de sterkte van zynen geest, en alle de goedheid van zyn hart in 't werk te stellen, ter verdeediging van den Godsdienst; te weeten, wanneer dezelve tegen de schandelyke aanvallen der Godverloochenaars, der Godloozen en der losbandige Vrydenkers moet verdeedigd worden.

Spreek nooit kwaalyk van uwe Overheden, het kan u geoorloofd zyn hunne gebreken op te merken, maar het is u nooit geoorloofd om 'er van te spreeken, of ze van anderen te doen opmerken. Een enkele trek tegen uwe Overheden kan een geduurige hinderpaal worden voor uw geluk. Daar zyn voorbeelden, dat de minste jeukerigheid om vry van de Overheden te spreeken, menschen, die anders verdienste hadden, verhinderd heeft, hun geluk te maaken.

Spreek nooit van u zelven, en zoo het volstrekt geschieden moet, spreek dan zediglyk en maak het kort. Van zich zelven te spreeken is een zeer kiesch artikel, welk weinige menschen weeten

[p. 416]

aan te roeren zoo als het behoort, en waar by men zich altoos niet lang moet ophouden.

Gewen u om aan elk iets verpligtends te zeggen, dat is een geheim om alle menschen te winnen, maar zeg het zonder gemaaktheid en zonder vleijery. Het ambacht van een vleijer is te onwaardig voor een man van verstand, en 't behaagt toch nooit. Daar zyn menschen, die, terwyl ze menschen van smaak sterk willen vleijen, hen zeer verveelen. Zoek de zodanigen nooit gelyk te worden.

Spot nooit met iemand; weinige menschen weeten wél te schertsen, en nog minder weeten scherts wel op te vatten. Veele ongelukken hebben geene andere bron gehad, dan eene al te steekelige scherts, of een kwalyk opgenomen kortswyl.

Noem toch nooit de versoeijelyke gewoonte aan, van te zweeren Deeze gewoonte is een eerlyk man zeer onwaardig, en is een teeken, dat men geen of weinig Godsdienst bezit. Het is een zeer dwaas vooroordeel, te gelooven, dat braaf te kunnen zweeren en vloeken, een noodzaakelyke hoedanigheid is, om een goed Soldaat te zyn. Men kan veei zweeren, en een groote bloodaart zyn; en men kan in 't geheel niet zweeren, en ondertusschen zeer veel hart hebben.

Eerbiedig altoos de waarheid, en lieg nooit. Men houdt den naam van leugenaar voor het grootste smaadwoord, dat men iemand zeggen kan, en men heeft daar gelyk in; want daar is niets in de waereld, dat meer strydt met de waare eere, dan de leugen.

Houd uw woord heiliglyk, en tracht daar door den naam te ververven van een oprecht man; maar zyt zeer omzigtig in iets te belooven’.