Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1776

[p. 193]

Hedendaagsche Vaderlandsche Letter-oefeningen.

De nuttigheid en noodzaakelykheid van de Christelyke Openbaaring, aangetoond uit den staat van den Godsdienst, in de oude Heidensche Waereld, door J. Leland. Uit het Engelsch vertaald, door E. Nooteboom. Derde Deel. Te Utrecht, by A.v. Paddenburg 1775. Behalven den Bladwyzer op de twee laatste deelen 230 bladz. in groot octavo.

WAs de Godsdienst der oude Heidenen zeer gebreklyk in de kennis van den énen waren God; straelde het onvoldoende van hunnen Godsdienst ten duidelykste, door in hunne voorstellingen van de regelmaet der zedelyke plichten; men zal, wanneer men 't aendachtig gade slaet, niet min duidelyk oumerken, dat het niet beter gesteld ware met hunne kundigheden, wegens een toekomenden staet van belooning en straf. Zulks toont de Heer Leland, ten overtuigelykste, in dit laetste gedeelte van zyn Geschrift, ter voltrekkinge van zyn bewys, voor de nuttigheid en noodzaeklykheid der Christelyke Openbaringe. In de eerste plaets brengt hy ons onder 't oog het gewigt van dat Leerstuk, met aentooning hoe de Rede op zich zelve ons aen vele twyfelingen en zwarigheden deswegens onderhevig laet. Verder doet hy ons opmerken, hoe de algemene denkbeelden hier van voorkomen, niet zo zeer als de vrucht ener beredeneerde overdenkinge, of 't gevolg van staetkundige bedoelingen, maer als een overblyfsel ener aloude overleveringe. Dit doet hem verder nagaen, hoe die overlevering onder de Heidenen verduisterd en bedorven is; by die gelegenheid ontvouwt hy de denk- en redeneerwyze van de beroemdste Heidensche Wysgeren over dat onderwerp; waer uit men de gebreklykheid hunner kundigheden desaengaende kan afnemen. En zulks plaetst hy in een des te helderer licht, door eindelyk te toonen, hoe de Leer van Jezus Christus dit stuk ten klaerste ontvouwd en ten zekerste bekend gemaekt heeft.

De Heer Leland heeft dit laetste gedeelte van zyne voorgestelde taek, om het gebreklyke van den Godsdienst der oude

[p. 194]

Heidensche Waereld, en de voortreflykheid van de Christelyke Openbaring boven de Leer der schranderste Heidensche Wysgeren, in drie zeer gewigtige takken, de ken is van den énen waren God, die van de regelmaet onzer zedelyke plichten, en die van een toekomenden staet van belooning en straf, te toonen, oordeelkundig uitgevoerd. Men leert 'er wel inzonderheid uit kennen de veischillende denkwyzen dier Wysgeren over dat stuk, hunne gebreklyke of verkeerde gronden waer op zy hunne denkbeelden hier omtrent vestigden, en de onzekerheid of twyseling die hen, als zy 'er over spraken, belemmerde. Hier tegen heeft een Christen, in de overtuiging van de waerheid der Godlyke zendinge van Jezus Christus, door de Euangelieleer, hier van zo wel geregelde kundigheden en toereikende gronden van overtuiging, dat hy met Paulus kunne zeggen; Jezus Christus heeft den dood te niet gedaen, het leven en de onverderflykheid aen 't licht gebragt: ik weet, wien ik geloofd heb, en ik ben verzekerd, dat by magtig is, myn pand, by hem weggeleid, te bewaren tot dien dag. - Dit, gepaerd met het voorheen betoogde, nopens de andere stukken, verheft de Christelyke Openbaring grootlyks; 't welk de Heer Leland, ter aenpryzinge van denzelven, ten beiluite zyns Werks, op het ernstigste aendringt. Hier toe leid hy ons, na al het voorgestelde, op ter beschouwinge van den gebrekkigen uitslag der poogingen van de Heidensche Wysgeren, en der voortreflykheid van de Christlyke Openbating, in alle de gemelde opzichten; 't welk hem tevens aenleiding geeft, om op te merken, hoe de Christelyke Leer, recht geloofd en betracht wordende, tot nut van de Maetschappy, ter bevorderinge van 't welwezen van Koningryken en Gemenebesten, en ter bewaringe van de goede orde in de waereld strekt, als mede hoe dezelve by uitstek geschikt is, om zeer veel toe te brengen tot de ware vergenoeging onzes levens. Met een duid hy nog aen, hoe hy dit voortreflyke der Euangelieleere ook in andere opzichten zou kunnen toonen; maer begrypende, dat hy de palen van zyn eerst gemaekte bestek al te buiten gegaen is, besluit hy zyn Geschrift met de volgende aenmerking.

‘Wy, die met het voorrecht van de Euangeli Openbaaring begunstigd zyn, liggen onder de onvermydelyke verpligting, om van deeze voorrechten gebruik te maaken, en om de heerlyke ontdekkingen, die daar in gedaan worden, met de grootste eerbied en dankbaarheid aan te neemen. Wy moeten met dankzegging ook de andere weldaaden van de Godlyke

[p. 195]

Voorzienigheid erkennen; als daar zyn het dryven van onzen handel en koopmanschap, het bloeien van konsten en weetenschapper onder ons, en het genot van de burgerlyke vryheid. Maar het dierbaarste van onze voorrechten is, dat wy de Heilige Schriften in once handen hebben; dat ons de Christelyke Openbering, die ons in de rechte kennis van de Godheid onderweezen, onzen pligt in deszelfs rechte uitgebreidheid voorgesteld, de voortreffelykste beweegredenen en hulpmiddelen, om dezelve te volbrengen aan de hand gegeeven, en ons tot zulk eene verhevene hoope van eene volmaakte eeuwige gelukzaligheid verheeven heeft, duidelyk verkondigd word Gewislyk dit alles noopt ons op eene byzondere wyze, om God, aan wiens ryke genade en barmhertigheid wy het verschuldigd zyn, dat wy uit de duisternis tot zyn wonderbaar licht geroepen zyn, met dankbaarheid te aanbidden. Men moet 'er met ontroering aan denken, dat 'er menschen onder ons gevonden worden, die dit heerlyk licht zoeken uit te blusschen, en naar het oude duistere Heidendom willen wederkeeven. Dien het Euangeli als tot eenen last is, en die, met eenen iever, zonder verstand, de blyken en bewyzen daar van trachten om verre te werpen, en dezelve, zoo veel als zy maar konnen, aan de verachting en bespotting der menschen bloot stellen. Doch de aanslagen, die zulke menschen tegen onzen Heiligen Godsdienst doen, moeten enkel dienen om onze achting en iever voor denzelven te vermeerderen en op te wekken, en ons des te begeeriger maaken, om ons zelven op te bouwen in het allerheiligste geloof, en het zelve met eenen voorbeeldigen wandel, het Euangeli van Christus betaamende, te versieren. De Christelyke leere is geenzins een zamenstel van bloote bespiegelende gevoelens, maar eene praktikaale instelling, een geestlyk en hemelsch onderwys, welks leerstukken, geboden, beloften en inzettingen, alle ingericht zyn, om de menschen tot eenen heiligen en deugdzaamen handel en wandel op te leiden. Het allerkrachtigste middel dan, om haare heilige belangen te bevorderen, is, dat wy den gelukkigen invloed, die dezelve op ons leeven en gedraagingen heeft, toonen, door overvloedige vruchten van gerechtigheid, Godvrucht en liefdaadigheid, en dus daar van aan de weereld eene bevallige schildery te geeven.