De Tweede Ronde. Jaargang 1

[p. 82]

Wereldpremière
Drs. P.

Versvormen in de lichte poëzie moeten aan min of meer stringente eisen voldoen.

Bij het ollekebolleke bijvoorbeeld gelden onschendbare voorschriften ten aanzien van formaat, metrum en regelindeling, en rijmzuiverheid natuurlijk. Elders is men vrij in de keuze van het metrum en/of het aantal strofen. Slordigheid in rijm, maat of taalgebruik is echter nooit tolerabel. Argumenten als ‘het is maar voor de aardigheid’ verdienen geen aandacht.

Verder behoort een versvorm ruim voldoende toepassingsmogelijkheden te bieden; dat is een der mooiste eigenschappen van het ollekebolleke.

Zeg, hoever zijn we nu?
O - Tweede Ronde al
Kijk eens, Light Verse
Rukt daar tomeloos op

In het verloop van de
Literatuurwedstrijd
Ligt hij vermoedelijk
Weldra op kop

De strikte bepalingen (waaronder die, dat r. 6 maar één woord mag bevatten met de hoofdklemtoon op de vierde lettergreep) vereisen taalvaardigheid en behendig voetenwerk, maar beperken geenszins het operatiegebied. Ieder onderwerp - dat dan wel door r. 2 moet worden gepresenteerd - ligt binnen het bereik.

De stel&sprong laat meer vrijheid in de vormgeving, afgezien van aanhef en slot. Vier regels (rijmschema abab of abba), het geheel

[p. 83]

begrensd door een vast woordpaar (x en y, zie lijst verderop). Metrum al naar het woordpaar dit toelaat of oplegt, onderwerp naar verkiezing.

Stel schielijk een gedicht (vier regels) samen
Dat rijmt en loopt, en tintelt op de tong
Begin plus eind: een woordpaar / koppel namen
Ziedaar de nieuwe versvorm stel&sprong

Met woordparen bedoel ik de algemeen gangbare of bekende constructies, niet ‘soep en stokbrood’ of zoiets maar wel ‘koek en ei’, zo in de volksmond bestorven dat men en rustig door een ampersand kan vervangen.

Het aantal woordparen in onze taal is indrukwekkend, en als u vertrouwde firmanamen, boektitels e.d. van dien aard toevoegt, en bovendien wat rondkijkt in andere talen, verkrijgt u een vrijwel onuitputtelijke voorraad. Combinaties als woord&beeld, doen&laten, komen&gaan lenen zich voor een veelheid van thema's, met heug&meug, kunst&vliegwerk e.d. heeft u rijmtechnisch en/of inhoudelijk minder armslag. Dat versterkt dan weer de uitdaging.

Er is niets op tegen om een stel&sprong op een der elementen te laten slaan, of op alle twee. Trouwens, het zal soms moeten-bijvoorbeeld als u gebruik maakt van Vroom&Dreesmann, of moord&doodslag.

In onderstaande summiere lijst vindt u heel gemakkelijke, veelzijdig verwerkbare woordparen en ook ongemakkelijke. Met enig nadenken zult u het assortiment nog een stuk ruimer kunnen maken.

leven&welzijn	dames&heren
open&bloot	schering&inslag
haren&snaren	woord&beeld
debet&credit	goed&wel
mijn&dijn	nu&dan
hart&nieren	doen&laten

[p. 84]

hou&trouw	Schuld&Boete
loven&bieden	hail&farewell
huis&haard	Ponts&Chaussées
geuren&kleuren	Koot&Bie

Een sportieve opgave is het verbergen van die trefwoorden, liefst zelfs visueel. In het Nederlands met zijn tamelijk fonetische schrijfwijze zal dit laatste niet dikwijls lukken. Wel het auditief wegmoffelen in homogrammen:

Kom, en geniet van zomers Scheveningen

U zult er vele prijzen op zien slaan

U hoort alom de Tros Top 40 zingen

Verpakkingsresten zien u jolig aan

Dit is dan een stel&sprong op komen&gaan. Zelf ben ik er niet voor, daar dit procédé leidt tot monsterachtigheden als St. Rijke mensen zijn gemeen / En denken: ‘Geld is slechts van nut / Voor ons, en niet voor iedereen’ / Dus als ze 't zien, dan pakken ze 't.

Uw eerste impuls is nu, een geschikt woordpaar te zoeken. Daarna brengt u, zo mogelijk, camouflage aan. Aldus krijgt u voor zeg maar door&door te maken met ik noem maar iets Dorine&stukadoor. U verzint een kader waar die twee in passen; graag een beetje geestig. Dit hoeft u dan alleen nog maar in 4 regels (met behoorlijk rijm en metrum) onder te brengen.

‘Overboord met die schurken! Het volk aan de macht!’
De opvarenden waren aan 't muiten
De gezagvoerder vond dat gedoe maar verdacht
En beval hun, de zitting te sluiten

[p. 85]

Open&bloot

 

‘Open je hart,’ sprak de priester devoot

 

‘Openheid doet zo veel goed in het leven

 

Open gerust ook je kleding maar even

 

Openlijk, eerlijk - leg alles maar bloot’

Nachtdonker zit de ster aan zijn ontbijt
‘Wat moet ik met die zeikthee en dat strontei?’
't Publiek bedelft hij onder zonnigheid
In huiselijke kring verstrekt hij ontij

Serene slaapster onder donzen deken
Jawel, daar ligt ze nu-Amelia
Al gauw wist ik haar tegenstand te breken
Eerst zei ze U, toen oh! tenslotte ah...

Le Rouge, en somme, n'a pas eu de veine
Tuait un' poul' passage St. Bernard
Fut répéré, ensuite, rue Sedaine
Et descendu bd Richard Lenoir

Turnier-ein Wort mit reichem, frohem Klang
In England sehnt man sich nach diesem Praxis
Wobei zwar kürzlich ein Versuch misslang
Es macht doch nicht denselben Spass in Taxis

‘Pee, if you must, but in the installation’
Thus spoke the dinner host in his château
‘Instead of on this floral decoration
A simple gesture which to me you owe’