Tweemaandelijksch Tijdschrift. Jaargang 3

[p. 532]

Boekbeoordeeling.

Moderne Wetenschap of Bijbelsche Traditie? Beoordeeling van Ds. Zeydner's Referaat over de houding des Evangeliedienaarst en opzichte van het Oude Testament, door G. Hulsman, Predikant te Zandvoort; - Utrecht, Kemink & Zoon, 1897.

De vraag tusschen dominee Zeydner en dominee Hulsman is deze: Als Christus de bovennatuurlijke Zoon van God is en in zijn leven zich de wonderen-geschiedenis van Israël voltooit, verklaart en verheerlijkt, - is het dan niet gevaarlijk, verstandelijke kritiek te willen oefenen op die geschiedenis, is het dan niet onmogelijk dat te doen op dat leven-zelf?

Men voelt wel, men beweegt zich met deze vraag op het plan van heele of halve christenen: de veronderstelling is een Christus die een bovennatuurlijke Zoon van God zou zijn en een geschiedenis die er een zou wezen van wonderen. Wonderen en bovennatuurlijkheid zijn zeer zeker zaken, welke, eenmaal aangenomen, alle verstandelijke kritiek uitsluiten. Waarom dan ook de heer Hulsman zich voorbehoudt het wonder van de onmiddelijke openbaring van de Schriften aan gewijde schrijvers en zelfs de wonderen van sommige, liefst oud-testamentische, bijbelverhalen wèl verstandelijk te kritizeeren, is iets dat mij niet verstaanbaar is. Eenmaal de mogelijkheid van het wonder aangenomen, is het een zeer kleine vraag of men enkele kleine wonderen al of niet erkent.

Ik noteer dit omdat uit deze grifheid in het toelaten van het wonder in het groot en het afwijzen ervan in het mindere de stand van dezen schrijver tusschen zijn mede-geloovigen wordt bepaald.

[p. 533]

Het wonder: dus niet ongeloovig, dus niet modern, dus niet zelfs modern-christelijk. Maar het rationeele, het rationeele in de bijzaken: dus niet steil-kerkelijk, niet orthodox-calvinistisch, niet Kuyperiaansch.

Ik verbaas mij over het tusschen-ding dat deze dominee, die van ons geslacht blijkt en die schijnt te spreken voor velen, tusschen de tot nu toe bestaan hebbende partijen wil zijn.

De Bijbel, was voor de Traditioneele partij, het gezag waar ze van wenschte uit te gaan. Het Verstand, was voor de Moderne, voor zoover ze konsekwent dorst zijn, de lastgever dien zij gehoorzaamde. Maar deze: - Niet de Bijbel, want de Bijbel bestaat niet meer als men het recht heeft te tornen aan zijn letter en zijn ‘bijzaken’; - niet het Verstand, want het Verstand wordt niet gekend door wie het in het kleine geldig acht, maar in het groote laat opheffen; - maar het Wonder voor zoover het voor gevoel en verstand van dezen modernen mensch geacht wordt in het groot te zijn, - een persoonlijke opvatting van het Wonder dus als bazis voor dit allernieuwst zoogenoemd Geloof.

Het komt mij voor dat sints tegenover den gezaghebbenden Bijbel de persoonlijke opvatting van den enkeling gesteld is, de groote strijd is beslist. Ook de vertalingen van den Bijbel door Luther en door protestantsche eenlingen waren al zonden, zoo niet tegen den Bijbel dan tegen de traditie toch die dien edelen steen, den Bijbel, in zich hield geënchâsseerd. Maar de verstandelijke kritiek van den nieuwen tijd brak ook met den Bijbel zelf. Meer dan zijn gezag was de persoonlijke verstandsmeening. Of in onzen tijd de persoonlijke houding half-wonderlievend, half-verstandlijk wordt, het komt mij voor dat dit niets tot de hoofdzaak doet. Ook dominee Hulsman, ook zijn jeugdige in Buwalda vergaderende beroepsgenooten staan met hun persoonlijke wonderlievendheid tegenover wat nog altijd de Traditie is. Niet hun persoonlijke gevoels- of verstandsmate, maar de onwrikbare Traditie, voor de Roomschen door de Kerk, voor de Protestanten door den Bijbel vertegenwoordigd, is de burcht van het nog altijd en noodzakelijk-traditioneele Geloof. Voor mij zijn dominee Hulsman en zijn soortgenooten ongeloovige

[p. 534]

gevoels-menschen. Hun persoonlijk wezen, wonderlievend in dezen droomenden, zooals rede-lievend in elken rationeelen tijd, stellen zij als wet voor wie hen liefhebben. Ai mij, zal ik hen welkom heeten in de rijen van de niet-Christenen, onder de strijdenden van den nieuwen tijd? Ik waag het niet. Zij zijn halflingen. Zij zijn niet-Christenen zich houdend voor Christenen. Zij zijn Christenen zwelgend in onchristelijk gevoelsleven. Zij staan zwakker dan eenige partij die haar stand genomen heeft, zwakker dan wij, soldaten van het Nieuwe Leven, zwakker dan Rome, boom van traditie die uitdrogend harder wordt, zwakker dan de genooten van Kuyper, die een historisch Kalvinisme uit de volksasch herleven deed, zwakker dan allen staan zij, wankelend in het moeras van dit wonderlievende nieuwerwetsche gedroom.

13 Juni '97.

A.V.