|
| |
| |
| |
Tiny Mulder / Yn petear mei Anne Wadman
Wy hiene ôfpraet yn de wike foar krysttiid. Wadman (oer de telefoan): Kin 't ek in wike letter? Ik bin oan 't forhúzjen.
Jawol. Hwer soe er hinne forhúzje? Fan de efterkeamer nei de foarkeamer, fan de earste fordjipping nei de twadde? In wike letter sjoch ik it andert fuort, as ik foar Eskdoarnleane 2 to Snits ho hâld: Wadman stekt de holle ta de doar út fan in gloednij oanbousel fan syn hûs. It oanbousel mei greate ruten foar en efter is muzyk-, rommel- en skriuwkeamer, yn dy folchoarder, hwant út it petear fan fjouwer ûren dat op de forkenning fan de nije keamer folget, docht bliken, dat yn Anne Wadman syn libben bûten de skoalle alderearst de muzyk komt (Dêr bliuw ik by oant myn dea), dan it ‘rommeljen’, d.w.s. konserten tariede, de skoallekrante fan it Magister Alvinus Gymnasium to Snits opsette, de omballingen fan Frysk Keamerorkest en Jeugd en Muziek, en as tredde beuzichheit de literatuer.
Wadman: Der binne bilangriker dingen as de literatuer.
Dizze dei bygelyks it skaektoernooi fan de middelskoallen, dêr't soan Xander oan mei docht. Soan Thys jowt ús twa kear de stân op: Xander is twad.
Wadman: Ik wit net, hwer't er it wei hat; ik kin de stikken net iens útelkoar.
Wy wurde twa kear ûnderbrutsen. Ald-ynspekteur l.û. R.J. Sipkens komt om de nijbou to bisjen, de timmerman komt om mooglike oanmerkingen op it bouwurk op to skriuwen. Der binne oanmerkinkjes.
Pratend mei Wadman falt it jin hieltyd wer op, hoe foarsichtich as er formulearret, hoefolle slaggen oft er om 'e earmtakke hâldt, as it oer himsels en syn eigen wurk giet.
It tal synonimen foar ‘dat sil 't wol’ is yn Wadman syn vokabulaire suver einleas. 't Koe wol sa wêze. Miskien wol. Ik soe 't sa net sizze kinne. Dêr haw ik noch noait oer neitocht. Dat wit ik net sa krekt. Miskien hast wol gelyk.
| |
| |
ANNE WADMAN
Frysk skriuwer, berne 1919
| |
| |
't Kin wol sa wêze (ik bigjin ek al), dat Wadman allinne tsjinoer my safolle yndirekte anderten jowt, mar 't is net wierskynlik.
Wadman: Ik haw mar ien kear by in ynterview goed prate kind.
En letter: Soest hjir noch hwat oan hawwe?
- Yn dyn kritiken yn de Ljouwerter Krante fan de lêste tiden bist tige lankmoedich foar skriuwers, dy't jin yn har boeken meinimme op alderhanne kronkelpaden. Astou har ek nei mear kearen lêzen dochs noch net hielendal neikomme kinste, dan leistou dy dêr by del. Dyn eigen boeken binne tige trochsichtich en maklik nei to kommen.
W.: Neamst dat lankmoedich? Ik neam it bigryp en ûnbifoaroardieldheit foar it fenomeen. Ik haw gauris skreaun oer de kwestje fan de chronology. Op in bipaeld stuit kin men net mear ta mei de chronology en smyt men de saek trochinoar. It kin in technyske needsaek wêze.
- It kin ek gewichtichdwanerij wêze, in truc.
W.: Dat fornimt men meastal frij gau, oft it mei talint dien is of net. Dou wolst dochs net sizze, dat ik alles goedpraet? Miskien is it wol trucage. Miskien haw ik ek wol it idé: dat soe ik sels ek wol wolle, mar dat kin ik net, om't men tofolle in man fan regel en oarder is en om't ik ek tomin affiniteit haw ta dy dingen.
- Mar it irritearret dy net?
W.: Nou, wolris in bytsje. As men sels oantekeningen meitsje moat om it forhael hwat yn 'e stokken to hâlden, dat irriteart jin wol. Oan de oare kant sit der ek it idé yn - hwat de jongeren dan wolle - dat de lêzer sels mei-kréatyf is en sels it boek meiskriuwt. It hiele probleem fan de nouveau roman birêst dêr ek op, dat men ôfsjocht fan it oardere forhael en ôfgiet op it ‘psychysk momint’, dat yn dit soarte romans hieltyd forspringt. It kin fansels ek in flau trucje wurde op 't lêst. It hinget der mar fan ôf: mei hokfoar talint is it dien en dat hinget der wer fan ôf hokker skriuwer men foar hat. Ik haw ek wol guont lêzen, dat ik sei: né, dit leau ik net.
- Ik haw by it lêzen fan dyn kritiken de yndruk, datstou de jongere hollânske en flaemske skriuwers in frijheit gunste, dy'st dysels net tastietste.
W.: Dy't ik mysels net foroverje doar of kin, miskien, omdat men ta in oare generaesje heart. Dy jonges hawwe allegearre út harsels op in natuerlike wize, hwat mèn allinne mei in soad opsetsin dwaen koe. Tominsten dat leau ik. It is itselde probleem, dat men hat yn de moderne skilderkunst, en ek yn de muzyk: it ôfstân dwaen fan biskate
| |
| |
klassike foarstellingen. It is allegearre anti-klassyk of anti-klassisistysk hwat dizze jonges dogge, en se dogge it natuerlikwei. Ik leau net, dat dit soarte fan wurkjen allegearre tige biwust is. Sokke jonges as Paul de Wispelaere hawwe in soad yn frânske literatuertheoryen studearre fan Robbe-Grillet c.s., mar der binne ek in soad, dêr't men dat net fan sizze kin en dy't wurkje sûnder in théoretyske eftergroun. Ik leau, dat dy theory mear efterôf komt, dat se har réalisearje: hwat dogge wy eins.
- Dou seiste: It is myn generaesje net. Dou hast earne oars ek wolris opmurken, dat der in spjalt rinne soe tusken de lju dy't foar 1920 berne binne en dy fan nei 1920.
W.: Ik leau, dat de minsken fan foar 1920 - op in pear útsûnderingen nei - de minsken binne fan de psychologyske oanpak fan de dingen. Dy fan nei 1920 binne oer it algemien a-psychologysk. Yn forskeidene boeken fan lju fan nei 1920 komt men bygelyks net ien kear tsjin: hy tocht, of: sy tocht. Se litte de gedachten sprekke út it hâlden en dragen, it útwindige is biskiedend. Dêr leit leau 'k wol in hiel skerpe grins.
- Yn Rink van der Velde syn Forliezers wurdt it hâlden en dragen fan de haedpersoanen mei neidruk werombrocht op erfaringen út har bernetiid.
W.: Ik haw it noch net lêzen. As in forhael foar in great part birêst op it weromlieden nei eardere erfaringen, dan keart dat it forhael fansels ôfgryslik op. Dat is ek in punt: in moderne skriuwer wurket net mear retrospektyf. Dy springt midden yn in situaesje. En as it forline forklearre wurde moat, dan wurdt dat allinne forklearre út de dieden fan nou, mar net mei in weromforwizing nei hwat der earder bard is.
- Dat wie yn Fioele en Faem wol sa.
W.: Ja, út den treuren. It retrospektive bidjert foar my ek it plesier yn Hoe moat dat nou, Marijke? Ik bin nou stadichwei sa fier foardere, dat ik dat retrospektive hinderlik fyn.
- 't Is ek hinderlik.
W.: Mar ja, dat komt fansels om't men út in bipaeld klimaet wei komt, dêr't soks derby hearde. Foar myn gefoel heart it der tsjintwurdich net mear by. It is my opfallen yn in boek, dêr't mar trije minsken yn Nederlân bliid mei wiene: Bij nader inzien fan Voskuil. Yn dy hiele grouwe turf fan goed 1200 siden brûkt Voskuil net ien kear: hij dacht, of sa. De persoanen prate en dogge: it hiele ritueel fan hwat in minske docht. Dat kin tige nijsgjirrich wurde. It is Voskuil alteast slagge. Ik soe it net
| |
| |
kinne. Oaren founen it fierstento wiidweidich, mar ik fyn it in fenomeen, in test case, in unike yntellektuéle prestaesje. Hy forsint him ek net ienkear mei dit prosédé. Hy stiet as in registrator to observearjen, mar hwat der yn de harsens omgiet, dêr komt er net oan. Dêr sit foar my wol in oantreklike kant oan. Mar der binne fansels safolle oare manieren.
- En der hoecht neat.
W.: Der hoecht neat. Mar dêr komt dan by, dat men foar riedseltsjes komt to stean. Yn De Verwondering fan Hugo Claus rint in learaer om. Hwerom rint dy man dêr, hwerom giet er dêr hinne? As yn in boek fan my ien rint, dan docht er dat mei in doel en dat wurdt der by forteld. Claus fortelt soks net en dat is fansels in probleem foar in soad lêzers.
- Yn de réaliteit wurdt der ek wol faek roun sûnder bipaeld doel.
W.: It giet net om dejinge dy't rint, mar om dy't him rinnen sjocht. Yn de moderne literatuer is de lêzer faek taskôger by dingen, dy't er net hielendal folgje en forklearje kin. Myn generaesje forklearret. 't Is miskien hwat in simplistysk foarbyld. Ik haw sa gau gjin oarenien by de hân. Ik haw dit allegearre (wiist by de nije boekekasten lâns) wol lèzen, hear. Nim nou sa'n man as Van het Reve. Ik leau, dat dy hjir hielendal mei fêstroun is. Dy sit krekt op de grins, ik leau, dat er fan 1923 is. Dy kin allinne mar skriuwe oer hwat himsels oangiet. Dat is dan syn útrêdding. Hoe lang as er dat folhâldt, mei Joast witte. In objektyf forhael oer in man, dy't dat en dat docht, kin hy net mear skriuwe of wol er net mear skriuwe, hwant dat is net mear ynteressant. Skriuwe oer jinsels kin ek in rêdmiddel wêze om it gebrek oan ynspiraesje to kompensearjen. Ynspiraesje is trouwens in bigryp dêr't men ivich oer trochsangerje kin.
Wadman nimt in ‘walchlik’ boek fan de tafel fan in man dy't mei syn muze tangele sit en leit it fiis wer del.
W.: Johan Daisne: Baratzeartea, it meast idele, kwasterige, selsbihaechlike boek yn jierren skreaun. Om fan to koarjen. De muze is moe.
- Yn dyn romans rinne de haedpersoanen streekrjocht op har forlies en op de erkenning fan har forlies oan. De lêzer wit by it bigjin fan dyn boeken al, dat de haedpersoan forlieze sil. Dy haedpersoan wit dat dan sels noch net, mar de lêzer - via dy - al. Koest bygelyks Hindrik Visser net op winst spylje litte?
W.: Sa is dy man net. Hwat hie dy man oars dwaen moatten?
| |
| |
- Dou hiest him oars meitsje kind.
W.: Né, en dat komt fansels om't dy persoanen allegearre in soarte fan skyngestalten fan jinsels binne. Ik tink, dat dat de reden is.
- Hast der dan noait forlet fan om ris in man to skeppen, dy't dyn tokoarten nouris net hat?
W.: Dat soe ûnearlik wêze.
- 't Soe in to moaije fint wurde?
W.: To moai... Unearlik.
- Dus elke roman is min ofte mear in autobiografy.
W.: Autobiografy kin men net sizze.
- Dy sit der dochs earne yn bidobbe.
W.: Dat leau 'k wol, ja. Mar dat is dochs hast altyd sa, net? 't Forskil sit allinne yn de meardere of mindere mjitte fan frijheit dy't men jin foroarlovet en dy marge is by my net sa hiel great, leau 'k. Miskien komt dat ek wol, om't men net genôch minskekennis hat om samar ‘ins folle Menschenleben hinein zu greifen’.
Ik siz tsjin Wadman, dat der yn elk fan syn lêste fjouwer romans in persoan foarkomt, dy't as duvel spilet foar de haedpersoan. Ik neam Bjinse Houtsma - Hindrik Visser, heit fan Eelkje - Eelkje sels, NBS'er - de labbekak, Mulder - Jelmer. Yn By de duvel to bycht wurdt Mulder eksplisyt duvel neamd. Ik moat foar de oare gefallen de titel duvel weromnimme en foroarje yn: ien dy't libben en lot fan de haedpersoan biskaet en him syn tokoarten biwust makket.
W.: Ast nou de line fan saniis trochlûkste, dan is Bjinse de winskdream foar Hindrik Visser. Dy Bjinse is opsetlik op de eftergroun hâlden. De krityk hat dêr nochal hwat op to sizzen hawn. Bjinse is allinne mar sa't Hindrik Visser him troch syn skeve bril sjocht. De NBS'er is ek in soarte fan Bjinse.
- Ik bliuw derby, dat dy Bjinse, Eelkje har heit, de NBS'er, Mulder, dyn haedpersoanen yn it forlies driuwe.
W.: Ik haw my dêr noait rekkenskip fan jown, mar ik leau wol, datst gelyk haste. Miskien binne dy anti-persoanen wol de persoanifikaesje fan de faktoaren yn it libben, dy't in minske parten spylje. Ik haw der noait oer prakkeseard, mar 't liket my net ûnmooglik ta, dat it yndied projeksjes binne.
- Yn al dyn boeken, op it lêste nei, komme persoanen foar, oer hwa'st mei in soarte fan gênearde tagedienens skriuwste. Oeds Polstra, de
| |
| |
muoike fan Eelkje, de frou en de poppe fan Hindrik Visser.
W.: O ja? 't Sit dochs noch wol in bytsje yn Monica út By de duvel to bycht. En miskien sels yn Ealse?
- Ik fyn dyn hiele lêste roman hurder as dyn oare.
W.: Ik leau wol, dat yn myn lêste boek de anti-faktoaren sterker binne. Foar myn gefoel is dè persoan yn dit lêste boek Ealse. Mar dy kenne wy ek allinne troch de eagen fan twa oaren.
- Ik haw yn dyn wurk alris in protest tsjin de leafdeleazens opmurken.
W.: Ja, dat hat my doe wol troffen.
- Yn dyn lêste beide romans is dat folle minder sa. De haedpersoan biwurket dêryn folle mear autonoom syn forlies.
W.: Ik wit it net. Ik prakkesear dêr noait oer. Seker net fan to foaren. Men wit ek noait, hwer't in boek hinne giet.
- Lêstou dyn eigen boeken noch wolris?
W.: Amper. De smearlappen haw ik noait wer lêzen.
- Hast noait bisocht in krityk op dyn eigen boeken to skriuwen?
W.: 't Mei net fan Sjoerd Leiker. Dy seach myn briefwiksel yn De Teannewâdder mei Klaas de Wit as in anti-krityk, hwat it hielendal net wie.
- Farstou fuort mei ‘hurder’ to skriuwen?
W.: Ik bin my dêr hielendal net fan biwust. Der is wol in ûntjowing, mar dy kin yn in folgjend boek ek bêst wer de hals omdraeid wurde. Miskien wol ik wol in detective skriuwe.
- Dou wurkest dyn romans út mei in suver wiskundige presisy en dou hâldst dy ek altyd oan in oersichtlik bistek fan plak en tiid. Ik mis it artistyk avontûr dan wolris, dat byneed ek grandioas mislearje mei.
W.: Ik bin in eksakt man mei in biskate rjochtlinichheit. It komt miskien ek hjirfan: ik haw noait folle tiid om in boek to skriuwen; it moat binnen koarte tiid ôf. Ik soe gek wurde, as ik trije, fjouwer jier oan in boek wurke. Yn in pear wike moat ik klear.
- Makkest in skema?
W.: Né, mar ik sil wol in doel yn de holle hawwe, dêr't ik op tawurkje. Ik skriuw mar raek, 't giet lekker, mar dan is it frekt oppassen mei de lytse flaterkes. 't Moat al klopje.
- Yn De Teannewâdder hast ris skreaun, dat dyn hiele skriuwerskip om dy net hoegde, astou as romanskriuwer allinne mar akseptabel wieste as Ieneach yn it Fryske lân fan de blinen. Nou'st ek aksepteard biste mei de fortalingen fan dyn boeken bist gerêststeld?
W.: Jawol. Mar myn earsucht op dat punt is net bjusterbaerlik. De lite- | |
| |
ratuer is foar my ek mar in baentsje. Der binne noch safolle oare dingen.
- In baentsje?
W.: 't Is tafallich myn fak.
- Dou hast dat fak dochs keazen. Omdatst witste datst skriuwe koeste?
W.: Ja, dat wist ik frij jong.
Wy prate oer de kritiken. Wadman seit, dat der nei De smearlappen yn Fryslân net folle kritiken op syn romans kommen binne. Yn Hollân wiene it de typysk liberale blêdden, dy't de fortalingen bisprutsen.
- Hiene de kritisi yn Fryslân mear biswieren?
W.: Ja. Yn it algemien giet dat wol op. Mar ja, krityk is ôfgryslik wikselfallich hwat oangiet de blêdden dêr't jins wurk al of net yn bisprutsen wurdt. Se pikke tafallich ris hwat út de greate heap. As se jin ien of twa kear hawn hawwe, litte se it folgjende wurk mar gewurde. Systematyk sit der foar gjin sint yn, hwat ik yn de Ljouwerter Krante tominsten noch probearje.
Wiist twa lange planken mei boeken oan, dy't noch foar bisprek ré steane. Kin neat sizze oer de kwaliteit fan de kritiken yn de Fryske blêdden en foar de RONO.
W.: Ik haw my dêr noait yn fordjippe. Men lêst de knipsels in kear troch en dan sjoch ik der noait wer nei om. Soms meitsje se it wol moai - Gabriël Smit bygelyks - mar it birêst nearne op. Se bigjinne yn Hollân ek altyd oer de fryske saek, mar dat ynteressearret my hielendal net. Ik wol net as frysk skriuwer to boek stean, mar gewoan as skriuwer.
- Dyn eigen kritysk wurk. Kinstou nou ek in karakteristyk jaen fan de ûntjowing yn de literatuer?
W.: Eins net. Der binne safolle skriuwende persoanlikheden. Dêr kin ik gjin algemien byld fan jaen. Men kin allinne sizze: de jongeren dogge it sa. Dêr hawwe wy 't al oer hawn. Mar in Theun de Vries heart der ek noch by. Syn âldfrinzige skriuwstyl jowt my wol in bytsje argewaesje. Marnix Gijsen en Vestdijk binne perfoarst gjin moaiskriuwers. Trouwens, Theun de Vries wurdt wol hwat tofolle leechlein. Der sit ek karakter yn bliuwe dy't men is, al bigryp ik it fan sa'n libbensbiskôglik progressyf man net, dat er noch altyd hwat fan de bourgeois-styl yn him hat.
- Nei hokker skriuwers giet dyn eigen foarkar út?
W.: Ik bin in allesfretter. Mar Gijsen, Boon, Van Aken, Adriaan van der
| |
| |
Veen, Max Dendermonde - dat binne dus lju fan myn eigen generaesje - haw ik it measte kontakt mei. Dat is in kwestje mear fan affiniteit as fan biwûndering. De oaren haw ik muoite mei. Van het Reve haw ik ek muoite mei.
Ik bigjin oer myn ambysje foar autobiografyën fan boeijende persoanlikheden.
W.: Ik wol de skieding tusken autobiografy en roman net skerp sjen. Yn elke roman sit - forwrongen miskien - in stik autobiografy. In autobiografy hoecht net wier to wêzen. Se rinne maklik ynelkoar oer.
- Hwer bist mei bigoun: proaza of poëzij?
W.: Mei poëzij, hiel lang lyn. Dat wie in jeugdsûnde. 't Is gewoan ophâlden, miskien om't men fielt, dat it net jins eigentlike utering is. Hwat ik nou oan fersen skriuwe soe, is net mear by de tiid.
Wadman hat blykber in hekel oan dit ûnderwerp.
W.: Ik haw noch krekt op 'e tiid Frieslands dichters de wrâld yn skopt en Fryske fersleare. Yn dat lêste stiet in heap, mar net hwat der yn stean moast.
- Hwat is poëzij?
W.: Ja, hwer't it wêzenlik om giet.
- Muzyk.
W.: Muzyk is it iennichste hwer't ik oan fêsthâlde sil, as 't der op oan komt, oan myn lêste sike ta. De skriuwerij net.
- Om't muzyk net boun is oan it wurd?
W.: Koe bêst sa wêze. It wurd wurdt men bang fan op in stuit, om't it altyd forfalsket. En muzyk is foar my ek hiel hwat oars. Hwat ik yn de muzyk doch is reproduktyf, net kréatyf. Men kin by de muzyk hwat regelje en hwat rommelje.
- Dyn lêste romans hawwe de problematyk fan de hâlding yn de oarloch ta ûnderwerp.
W.: In jier as tsien lyn haw ik dêr al in boek oer skreaun, dat noait útkommen is. It binne krisisgefoelens en skuldgefoelens dy't dêrby to pas komme. Us generaesje komt dêr noait mear los fan.
- Wolstou bisykje de hâlding fan de persoanen yn dyn boeken yn de oarloch to forklearjen?
W.: Miskien wol, ja. Ut karakter en omstannichheden wei, miskien. Ik haw my der noait tige rekkenskip fan jown, bihalven fan it skuldgefoel, dat elkenien wol hat en dat ta in obsessy wurde kin. Mei dy Mulder út By de duvel to bycht komt de fraech oan de oarder: hoe fielt ien him,
| |
| |
dy't sá west hat yn de oarloch? Soks ynteressearret jin sosiologysk. As ik nou wer skriuw, is it hielendal net mear dêr oer.
Wadman hat gjin podium mear foar krityk op Fryske literatuer. Dat muoit him net, hwant hy wol graech sa út en troch him ris op hwat oar wurk smite. Dat it de oare Fryske skriuwers en gâns lêzers al muoit, kin er him net hielendal bigripe. Myn pleitrede makket gjin yndruk, likemin as myn biwearing, dat Wadman bydrage kinne soe ta de kwaliteit fan de Koartehimmen-rounte. Wadman leaut net yn skriuwers-yn-groepsforbân. By kritiken fan oaren tinkt Wadman faek, dat de kearn net rekke wurdt, it giet net oer hwer't it om giet. Kritiken op syn eigen wurk meitsje him komselden hwat dúdlik, útsein de skriuwerij mei Klaas de Wit yn De Teannewâdder, dy't wol forhelderjend wurke. Hy seach doe, hwer't syn foarmproblemen leine. Oer kritiken makket er him allinne lulk, as de kritikus ûnearlik wurdt.
- Giet it hwat mei de forkeap fan dyn hollânske boeken?
W.: 't Giet wol aerdich.
- Ik woe it hawwe oer dy en it Kristendom. Ik fyn de heidenen yn Trinus Riemersma syn Fabryk authentiker heidenen as de kristenen yn dyn boeken authentike kristenen binne. Myn forklearring: yn elke kristen libbet wol in moaije heiden, mar net yn elke heiden in moaije kristen.
W.: Haw ik oait kristenen biskreaun? Dan as sydfigueren.
- Ja, karikaturael.
W.: Ik haw noait biwust bisocht om kristenen to biskriuwen. Der is trouwens forskil tusken kristenen en kristliken, tink, en dou silst wol kristliken bidoele.
- Toe dan mar.
W.: Heidenen bisteane net en kristenen bisteane ek net.
- Yn mingfoarmen dan en net altyd fifty-fifty.
W.: Men treft net folle minsken, dy't kristen binne yn har hâlden en dragen. Dy soene dan ek ûnfordraechlik wêze, mar sels dy treft men net.
- Men treft hjir en dêr dochs wol echte kristenen oan.
W.: Simpele minsken dan, dy't fan toeten noch blazen witte. Dat binne dan minsken, mei hwa't ik gjin affiniteit haw. Of de oaren litte har tsjinoer my net as kristenen skine.
- Yn De smearlappen hastou it oer de Skepper. As der in Skepper is, dan binne de saken him út de hân roun. Soks.
W.: Dat is ek de iennichste kear, dat ik my dêroer útlitten haw. It kris- | |
| |
tendom falt oer to praten, mar kristliken, né. Doe't ik in kristlike master knoeije liet mei bern, foel elk oer my gear, mar doe't ik in iepenbiere master itselde dwaen liet, hat nimmen protestearre tsjin sa'n oanfal op it iepenbier ûnderwiis. Dy saneamd karikaturale kristliken yn De smearlappen steane trouwens yn in hielendal karikaturael boek.
- Kristus komt yn dyn wurk net foar.
W.: Né, yn myn libben ek net. Allinne as symboal fan...
- Foar de Skepper hast mear plak as foar Kristus?
W.: Ek mar amper. Oerdrachtlik.
- Hwer hast dyn ûnderwerpen foar dyn romans wei?
W.: Dy komme samar, hjir of dêr. Hjirwei wierskynlik (wiist nei plasse) of hjirwei (wiist op hert). Ik haw in triedtsje yn de hân en dêr breidzje ik mei fierder.
- Mar dat triedtsje witst neat fan.
W.: In visueel byld wierskynlik. By De smearlappen wie dat dúidlik. Ik seach: in heit mei in sljochte (se wie doe noch sljocht) dochter giet nei in arke mei fjouwer mannen en dy mannen kinne it alle fjouwer dien hawwe. Ik seach ek de sinne-ûndergong en it keale lânskip derby. Dat wie de kearn. Fan de oare romans haw ik lang sa'n dúdlike ‘kiemcel’ net.
- Hoe skriuwstou?
W.: Fan bigjin oant ein, net yn fragminten, en fluch. Ik kin yn fjirtich kear oardel ûre in roman klear. Mar op 't heden ha 'k neat. In pear stikjes. Mar soms wurdt sa'n stikje nei jierren dochs noch yn koarte tiid in roman. Ik skriuw de roman earst, dan tikje ik 'm út en dan meastal nochris. Dat is bywurkjen, net mear omwurkjen. Mar ik hoech der noait stikken fan bilang út to smiten. Bjinse Houtsma haw ik gewoan tusken proefwurken en rippetysjes troch skreaun. Ik bin ek net in echte skriuwer. Oars die ik neat oars mear.
- Soest dyn learaerskip en dyn putsjes wol kwyt wolle om neat as skriuwer to wêzen?
W.: Ik soe 't wol wolle, mar ik soe 't net kinne. Ik kin al dy oare dingen net sjitte litte. En as ik dat wol koe, dan wit ik noch net oft de skriuwerij wol hwat wurde soe. Miskien wol hiel goed, hear. Mar ik haw gjin tiid om oer al dy dingen nei to tinken. As ik alris fjouwer wike frij hie, soe ik yn ien wike in boek skriuwe en de oare trije fakânsje hâlde.
Ik freegje nei koarte forhalen. Wadman skriuwt se net mear. In koart forhael is noch neat. As hy in idé hat, kin er better in roman skriuwe, dan hat men tominsten in boek, oars heechstens in Rely.
| |
| |
W.: Ik kin net bêst oer literatuer prate. Yn wêzen ynteressearret it my mar in bytsje, ja, wol foar mysels. Ik kin eins allinne mar skriuwe, mar hwat der omhinne sit, né. Ik fyn it fijn om hwat to meitsjen, ek om in skoalkrantsje ynelkoar to setten. 't Is hiel lullich en hiel ûnbilangryk allegearre, mar ik haw der plesier yn. As ik it gjin plesier foun, die ik it net.
- Guon skriuwers sizze, dat se skriuwen forskriklik fine, en dochs dogge se it.
W.: Dat kin 'k my allinne mar yntinke fan in great skriuwer, mar ik bin mar in lyts baeske.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd