De Tsjerne. Jaargang 8

[p. 271]

Tsjits Peanstra:
Petite maman.

Ik wist dat ik net mear fan Michel hâldde. Ik hate him, hate him sa fûl, dat ik der soms hast bang fan waerd. Op in moarn, doe't ik it him sei, lake hy en andere, dat hy bliid wie dat ik him hate. - It bitsjut dat ik dy dochs net alhielendal kâld lit, sei er spotsk. O, dat hunen fan him, dat laitsjen.

De masinen rattelen. Ru, de lytse knipster, die in wiidweidich forhael, hja skatteren it út. Faeks hie hja 't oer my, mar it sei my neat. Ik kóé nou ienkear dy tael net leare of miskien woe ik it ek wol net. It rûkte nei katoen en goedkeap parfum. De masinen rattelen: haetsje - haetsje -. Oer tsien minuten wie it lokkich tiid. Lokkich? Ik wist it sels net.

De doar sloech efter ús, mar ik hie gjin sin om nei hûs. De Rue de la Régence oer wie 't plantsoen, it tún wie sà moai! Yn Fryslân swinkten de earste ljippen oer 't fjild. Fryslân - net oan tinke, 't wie op 't lêst gjin tiid om to dreamen. Thús wachte Jossé. Dat ik sà fan dat bern hâlde koe! Ik wie ommers mar syn lytse - petite maman?

Ik roun de Place Poelaert oer, it paleis fan Justysje blonk yn 'e middeissinne. Rue Montserrat, St. Pierre-sikehûs en dan de smellere strjitten. In pûdfol pistolets en in reep kocht ik, foar Jossé. Dêr wied er gek op! Doe kladdere ik de trije treppen op. Maman siet to griente skjinmeitsjen, Jossé boarte yn 'e hoeke, hy seach my amper. Ik naem him op 'e earm. - Petite maman, sei er doe, - mem, sei ik en doe neamde hy my maman mèm.

- Set it bern del en help ta de griente, sei de frou. Hja hie in goare skelk foar, mei in skuor der yn. Yn 'e hûs hong in rook fan sipels en fan reek. Earne wei kaem jazzmuzyk.

- Dou bist let, petite, dou witst' dat ik it allinne net biskreppe kin. Aenst komme de oaren. Michel hat tsjinst fan nacht, dy komt net earder as moarnier. - Letter kamen Mary en de jonges en de jouns let Jacques, Mary har man. Hja arbeiden allegearre op in fabryk. Hja dronken bier, allinne ik net; ik kóé it net leare, nei twa swolgen moast ik altyd spuije. Ik woe bitiid op bêd, ik soe dy nacht by Jossé sliepe. Michel kaem net, g'odtank, dy kaem net, ik soe him net njonken my forneare kinne.

[p. 272]

It bern krûpte deun tsjin my oan, ik fielde syn waermte troch de klean. Skàt, tocht ik. Yn 'e keamer spile Jacques op 'e harmoanika, mar maman koene je wer boppe alles út hearre, hja soe wol wer hwat to sizzen ha fan my, la petite. Koe ik it helpe dat ik dizze minsken net lije mocht, dat ik harren net bigriep? Dat dizze man, hwant dat wie it dochs, my neat sei?

Ik hie it fan de earste dei ôf witten.

* _* *

Der hong in tichte mist oer Brussel, doe't wy yn in sigerige trein oankamen by Gare Midi. Lytse Jossé hiene wy yn in stik tekken wuolle; Michel droech in tas, dêr siet alles yn hwat wy hiene. Sa kamen wy yn 'e Rue Figères.

- Hjir is it, sei Michel; hy seach bliid. Op itselde stuit krig'e ik in binearjend gefoel en der skeat my in brok foar de kiel. Michel seach my oan en sei: - Lit my it bern drage, wy moatte trije treppens op. - Buorlju stiene op 'e dyk to sjen, hja rôpen him hwat ta, mar ik forstie it net. In jonge sei: - Michel en syn wiif en wrychtich ek al in bern. - Dat forstie ik àl. Boppe yn it porteal, dêr stie hja.- Sjoch, dit is maman, sei Michel. Ik seach in goare frou fan likernôch fyftich; hja naem my skerp en feninich op. - Hja is net bliid, tocht ik, né, hja is net bliid en it muoit har dat Michel net allinne is en hja hatet ús: in frjemde frou en in frjemd bern, al is it dan ek Michel's bern. - Hja naem lytse Jossé, ik die in stap nei foaren en sei: - Sil ik, mar hja: - Non, non, ma petite, jim binne nou by ús, - mei tige de klam op ús. Bitsjutte it safolle as: nou biskik ik oer jimme?

Doch ha wy de earste tiid wol goede mominten hawn; de sneinen doe't Michel my de stêd sjen liet en wy mei lytse Jossé yn 'e âld wein fan Mary, yn it Parc de Bruxelles kuijeren of de Waterloo-boulevard lâns. Prachtich wie dat.

Michel foun wurk yn in garaezje en ik naeide nije klean en holp maman. Hoe faek as ik it ek bisocht ha, in fortroulik petear mei har hie 'k nea; hja koe it my net forjaen dat ik mei Michel troud wie en nei in pear wike biet hja my in kear ta, dat ik de boel mar mei opfriet en neat die. - Mary arbeidet yn in fabryk, bistou dêr faeks to goed ta? It bern kin ìk wol op passe.

[p. 273]

Om't ik goed naeije koe, kaem ik op in atelier en hja waerd Jossé's maman en ik syn petite maman. As ik jouns thúskaem, hie 'k soms in pear minuten tiid foar him, mar faek lei er ek wol op bêd. Ik bin hjir mar in frjemd, tocht ik dan; sels it bern en Michel wurde my frjemd. Ik seach Michel net faek mear, hy helle jouns gauris mei Jacques in pot bier, yn 'e herberch op 'e hoeke. Hy wist dat ik dêr net oer mocht; as er jouns thúskaem, wearzge ik soms fan him. Doe bigoun er wol ris to slaen.

Op in kear wie 'k sa dom der tsjin maman oer to kleijen, mar hja lake en sei: - Bistou dan sa'n domme goes, datst dàt net iens fordrage kinst? Dou bist hjir net yn it kâlde Noarden, forjit dat net. En oars, hwat let dy, to gean? - Sjoch, dit wie har troef, hja wist dat ik net gean woe, sûnder Jossé. En moed om to flechtsjen hie 'k net, nòch net.

Dy jounes wachte ik op Michel. Hy stonk nei drank, mar ik sei: - Lit ús noch in ein kuijerje. - Ik soe, ik moast mei him prate. - Lit ús hjir wei gean, sei ik, ik hâld it hjir net langer út, lit ús nei Fryslân gean! Ik kin hjir net aerdzje, dat witstou. Miskien wurde wy dêr wer like lokkich, as dat wy ienkear west ha. - Ik murk, dat Michel lilk waerd, it kaem miskien fan de drank. - Ik ha dy ienkear út 'e modder helle en dy troud, dat se dy net wer oppakke soene. En wy ha wrychtich noch in goede tiid hawn èk, al wie dat forrekte fabryk.... Hawar. Ik ha dy meinaem, bist myn wiif of bist it net? - Hy bigoun lûder to praten, aenst flokt er wer, tocht ik. - Ynsté fan tankber to wêzen, sangerest my om 'e kop mei allerhande ûnnoazele dingen. - Ik doarst to sizzen: - Yn Dútsklân hie 'k dy en ús jonkje, nou ha 'k dy net mear en it bern net.

Michel flybke op 'e groun; nou slacht hy my, tocht ik. Né, hy lake. - Dou wiest út in kamp flechte, dou hiest gjin famylje mear, dou hiest neat mear. Nou hast dus wer like folle, ha, ha.

Doe doarst ik to freegjen: Hâldstou dan net mear fan my? - Nayf bern, sei hy. Hy lake sa lûd, dat alles yn my kâld waerd, en dat alle leafde dy't ik noch foar him hie, stadich bistjurre.

- God, dit wie dochs net mooglik? Jossé, ús bern! It wie, as waerden my twa iiskâlde hannen om it hert lein. Ik stroffele en koe amper útbringe: - Ik haetsje dy! - Mar dat hearde hy doe net iens. Hwerom hie hy in hekel oan my, hwerom hie ik in hekel oan him? De oare moarns

[p. 274]

sei ik it him jitris. - Dat bitsjut dat ik dy noch net alhielendal kâld lit. - Ja, dàt sei er.

It wie stil wurden yn 'e hûs, hja wiene op bêd gien, maman op it lytse wrakke, dêr't Jossé oars by har sliepte en Jacques en Mary en de bern op 'e souder. Immen snoarke. Hoeden gyng ik fan 't bêd, ik moast sjen hoefolle francs as ik hie. As ik genôch hie, dan. - Bidden hie 'k nea, mar doe bigoun ik dochs to mompeljen: - Lit ús de grins helje, lit ús de grins helje! As wy ienkear sa fier mat wiene, dan kaem it oare fansels wol, tocht ik. As wy mar ienkear wer yn Fryslân wiene. -

Oer de sliepende stêd sloech in toer trije slagg'en.