De Tsjerne. Jaargang 5

[p. 366]

Op it harspit:

By wize fan duplyk.

Op ‘De kunst fan oersetten’.
(D. Kalma, July-nûmer.)

Miskien jowt it foech en gean fan jins kant jitris yn 't koart op 'e oerset-kwesje yn: al kin men fan it ‘algemien en persoanlik’ antwurd dat Kalma jown hat, gâns meistimme, bifredigje docht it jin hyn ofte nei net, lit stean fan oertsjûgje. Dat de opfettingen op it stik fan oersetten, sa't dy nei oanlieding fan Kalma's Yeatsoersettingen yn it April-nûmer biskreaun steane, binne net foroare dat makket. As Kalma dy opfettingen akademysk neamt, dan docht er dat neffens jins gefoel út in misbigryp: it is nammentlik net sa, dat men yn it gefal fan in Shakespeare-oersetting forwachtsje moat, dat dy oersetting deselde yndruk op 'e Fryske lêzers meitsje sil as it origineel op Shakespeare's tiidgenoaten, mar wol as it origineel op de oersetter! (Dêrom is der yn it gefal fan de Yeats-oersettingen ek mei opsetsin frege: ‘Meitsje se op 'e Fryske lêzers deselde yndruk, dy't it origineel op de oersetter makke hat?’ (s. 124.)

By alle oersetten is de oersetter de sintrale figuer: hy stiet tusken it origineel en de oersetting, tusken de frjemde dichter en it eigen folk, en it is nou mar krekt hwat hy der fan makket.

It kin jin oars net as goed dwaen, dat Kalma boppe syn stik ‘De kunst fan oersetten’ set hat: it bringt jin yn it sin, dat in goed oersetter in kunstner is, in wurdkunstner, dy't de nuances fan de eigen sprake oanfielt en dêrmei werjaen kin, hwat in oar hert him yn in frjemde tael tasjongt en fiele lit. Himsels dêrby útskeakelje is gjin sprake fan: it is dichtsjen ûnder bitingsten. Sa frij as de dichter is, sa ûnfrij is de oersetter: hy moat altyd hearrich wêze, him altyd tsjinstber meitsje, him altyd stjûre litte.

It is al sein (sj. April-nûmer), dat Kalma faek en folle it origineel nei syn eigen, by útstek individuele skriuwtrant ombûcht; oars sein: hy is net altyd hearrich genôch, hy is faek fiersten to persoanlik. (De brike sprongen by de Yeats-oersettingen binne dan ek net mei in citaet út Mr. Rodman's ‘Modern Poetry’ goed to praten.)

Dizze persoanlike ynstelling komt faeks noch klearder út, as men wyt, dat Kalma mei de Yeats-oersetting bistribbe hat ‘de lêzer eat fiele to litten fan in great dichterskip’ (s. 216), wylst er himsels, as it om Shakespeare-oersettingen giet, allinne mar in ‘dizige en twiivlige’ foarstelling jaen kin fan hwat de reäksje fan de Fryske lêzer wêze sil (s. 214). Op dit lêste fuortbouwend, wurdt de moeting tusken William Shakespeare en Douwe Kalma dan ek fan himsels alles-bihearskjend neamd: foar Kalma persoanlik faeks wol, mar de moeting (ja, de wrakseling) fan Douwe Kalma mei de ingrediënten fan de Fryske tael moast dôch op syn minst like bihearskjend foar Kalma wêze (en is it foar it Fryske folk!), sil Kalma as oersetter syn paed skjinfeije en dat folk fiele litte, hwat Shakespeare him fiele litten hat:

[p. 367]

 

When they him spy.

 

As wild geese that the creeping fowler eye,

 

Or russet-pated choughs, many in sort,

 

Rising and cawing at the gun's report,

 

Sever themselves and madly sweep the sky,

 

So, at this sight away his fellows fly.

 

(Shakespeare, Midsummer Night's Dream.)

 

 

 

Mar skraechwurk seagen hja.

 

Lyk gies dy 't eang de fûgler murken ha,

 

Of skierskonke akken lyk: dy strûze fuort

 

Wyld opstoud, krassend by it hommels skot,

 

Hjir ien, dêr d' oare, en elts forheard en kjel:

 

Sa, as hy komt, syn maten, yn ien tel;

 

(Kalma, Midsimmernacht-dream.)

Mei dizze sitaten foar eagen en tagelyk fol fan in stille earbied foar Kalma syn ûnbidich ûndernimmen, freget men jin wol ôf, oft it yn it bilang fan de Fryske skriftekennisse wêze kin, dat de hiele Shakespeare mei net to mijen ‘doffe plakken’ oerset wurdt, yn pleats fan stik foar stik goed en bifredigjend, en dan mar sjen hoefier 't men komt, yn 'e trant sa't bygelyks Inne de Jong muoisum en forantwurde fuortarbeidet oan syn kwatrinen fan Omar Khayyàm, en Douwe Tamminga geef forarbeide stalen oersetting levere hat...... Mar oaren kinne dêr fansels oars oer tinke.

KLAES DYKSTRA.

Wyldsinnich gefal.

It kin wêze, dat de Hepkema-krante (‘Nieuwsblad van Friesland’) syn forsûm fan forline jier goedmeitsje woe. Doe nat de redaksje har mei in slinger en in slach ôfmakke fan it feit, dat de Gysbert Japiks-priis takend wie oan har collega Fedde Schurer, mar fan 't jier wie hja attinter en hofliker.

In foto fan Dr. Y. Poortinga mei in wiidweidich forhael der by. Yn dat forhael murk ik spitigernôch deselde boargermansmentaliteit op, dy't alris earder yn ‘De Tsjerne’ signalearre is, n.o.f. in bisprek fan Brolsma syn roman ‘Richt’ nammentlik. Dy mentaliteit liket it ûnmooglik to meitsjen, hwat fatsoenliks of draechliks to sizzen oer dy Fryske auteurs dy't net yn 't foarste plak op 'e gunst fan 'e boargerman roaije. Dat is bêst fansels, mar dan moat it al hwat skerpsinniger barre as dat P.G. it yn 'e Hepkema fan 11 Oktober 1950 die.

Dy hellet yn syn skôging oer ‘Elbrich’ ek Poortinga syn poëzij oan en docht dan in Seitenhieb nei de forspijde hoeke. ‘As dichter heart Poortinga net ta it ploechje fan syn wyldsinnige tiidgenoaten’, sa ornearret er.

Nou freegje ik P.G.: Soed er, foar de goede foarljochting fan 'e froede boarger net better dien hawwe en liz efkes út hwat er ûnder dy ‘wyldsin’ forstiet? En hwa't er ûnder dy ‘tiidgenoaten’ forstiet? It wurdt oars sok min sykjen. Op hwa past b.g. it epitheton ‘wyldsin’, yn 'e rûmste sin fan it wurd? Op Ds. A.R. Scholten, berne 1910, soms? Of op Johannes D. de Jong (1912)? Op G.N. Visser (1910)? Op D.A. Tamminga (1909)? Of op Sjoerd Spanninga (1909)? Dy lêste fjouwer binne oars wol tafal-

[p. 368]

lich de opmerklikste forskiningen yn de moderne Fryske poëzij en sûnder mis ‘tiidgenoaten’ fan Dr. Poortinga (1910).

Of wol er ûnder de wyldsinnigen al sa leaf de grif wolris slim wyldsinnige Anne Wadman, de gâns nueter Marten Sikkema, de tige arkadyske Willem de Jong en de nei 't men seit nochal hwat ‘prille’ Freark Dam rekkenje, - dy't nammers allegear noch al hwat jonger binne? Der mei hjir en dêr ris in wyldsinnich hier trochrinne, mar ik wegerje oan to nimmen dat men hjir sprekke kin fan in ‘ploechje’.

As P.G. dizze lêste kategory ál op it each hat, - wit er dat Dr. Poortinga syn opmerklikste fers ‘Foech Soldate-oproer’ stien hat yn it net alhiel fan ‘wyldsinnigens’ frij to pleitsjen blêd ‘Podium’?

Wy komme der net rjocht út. In kromke mear dúdlikens - of fatsoen, sa't men wol - P.G.!

FREARK DAM.

Redaksjoneel mystearje.

‘In nûmer lyk as dit, en winliken de ynhâld fan ‘De Tsjerne’ it hiele jier lâns lit wol sjen, dat it sizzen fan de ‘Karmasterij’ yn in oar Frysk tydskrift, dat in priisfraech útskreaun hat: ‘Om't it meastentiids nochal hwat dea-berne spul is, hwat (!) der by de redaksjes ynkomt......’ yn alle gefallen net op ‘De Tsjerne’ fan tapassing is. Of moatte wy bigripe, dat (dat oare tydskrift - frijmoedich troch ús foroare, Red. Tsjerne) sels mear redaksjes hat?’

(Ks. yn in bisprek fan ‘De Tsjerne’ yn ‘De Stiennen Man’ fan 27 Okt. 1950.)

Litterair-histoarysk mystearje.

‘De in de moderne Friese literatuur nog telkens weer optredende figuur van een meisje, dat tengevolge van een mislukte liefde sterft, moet als een overblijfsel van een ongezonde romantiek en als in strijd met de werkelijkheid, worden afgewezen.’

(Dr. Bern. de Boer yn syn proefskrift ‘Studie over het dialect van Hindeloopen’, stelling nû. 9.)

Biologysk mystearje.

‘Untstien út in opdracht fan it Departemint fan U.K. en W. hat drs. Wadman syn taek breed en earnstich opfette.’

(D.A. Tamminga yn ‘It Fryske boek - ek foar Jo’.)