De Tsjerne. Jaargang 5

[p. 169]

Dr. Giacomo Prampolini:
Myn oantinkens oan Marsman.

Ik hie alles al lêzen dat er publisearre hie en ik hâldde bysûnder fan syn poëzij, expressionistysk yn 't bigjin lykas mines ek west hie, - doe't wy lang om let persoanlik mei elkoar yn 'e kunde kamen to Milaen, dêr't ik doe wenne en wurke. It is my yn 'e wei, dat myn ûnthâld alles net biwarje kind hat; it muoit my dat yn 'e oarloch gâns fan 'e deiboeken, dy't ik yn 1920 bigoun wie, fornield binne.... it is in feit, ik kin my it jier net krekt tobinnen bringe. '35? '36? '37?¹⁾ Yn alle gefallen, it wie Maitiid, en mei blidens ûntfong ik de jonge dichter fan hwa't ik doe al in mannich fersen foar de Italjaenske lêzers oerset hie. Us wente yn Milaen (letter forrinnewearre fan 'e bommen, mar doe wiene wy der net mear) wie mar in bihindigen-ien; wy koene ús bûtenlânske gasten net mei in bêd skewiele, mar wol mei in miei iten, binammen as gelegenheit om in pear ûren mei elkoar tonein to bringen. Dat sa seach ús ytkeammerke nei elkoar Arthur van Schendel en syn folk, Greshoff en syn frou, Adrianus Roland Holst, Du Perron, Marsman en syn frou; myn skoanheit, alhiel gjin litterator oars (hy wie ien mei fan de âldste electro-technici fan ltaelje), hie nuveraerdich mei dy Nederlanners op, dy't har allegear mei it Frânsk rêdde koene en dy't soms (Milaen leit 40 km. fan de Switserske grins ôf) sûnder foarôfgeande warskôging by ús oanwaeijen kamen. Hwat de iterij oanbilang'et, dat waerd yn sawn hasten foar elkoar makke, en fuortdaliks ûntjoech him in petear oer de litteratuer, oer de poëzij, oer de polityk soms. Ornaris giene wy nachts tige let by elkoar wei; wy wiene wiis mei dy ynternasjonale omgong, dy't ús foar in ûremannich losskuorde út 'e sûmbere atmosfear fan in diktatuer dy't fan moanne op moanne swierder to dragen waerd.

Marsman! Omdôch haw ik socht om syn brieven oan my, om op syn minst ien der fan oan freon Wadman to stjûren,

1) It moat yn 1934 west hawwe, neffens W.L.M.E. van Leeuwen, ‘Drie Vrienden’, bis. 150. (Red. ‘De Tsjerne’.)

[p. 170]

en dochs kin ik syn hânskrift sekuer foar my krije. It wie net sa botte lêsber; hy hat my op syn minst in kear of tolve skreaun, nei ús earste - en iennichste - moetsjen. Hy hie doe - in moanne of hwat earder - yn Spanje en Marokko west; hy hie in ljocht pak klean oan, en krekt dat pak fan sines (it iennichste dat er by him hie, dy reis nei Itaelje) waerd op in joune bidoarn fan in bryk ûngemak. Hwant myn skoanheit woe, om ús iters to forgastjen, in flesse reade skomjende wyn ûntkoarkje; de koark spatte tsjin de souder oan en sahwat alle wyn der efteroan, dy't Marsman krekt oer syn lea en knibbels krige. Wy laitsje, en Marsman hâldde him ek fleurich, mar hy siet der, lyk as to bigripen is, oer yn noed. Op in middei wiene wy - Marsman, syn frou en ik - to kuijerjen nei de Stêdstún en wy wiene dêr sitten gien, op in houten bank, ûnder in bloeijende wylde kastanjebeam; mar boppe ús hollen, yn 'e tûken, sieten douwen, dy't hwat hja kwyt woene op myn grize hoed falle lieten. Wy laken ek diskear en forhuzen gau nei in oar plakje.

Marsman wie net in greate prater; hy praette stadich, as ûndersocht er syn wurden, om der wis fan to wêzen dat dy syn tinzen net krûmlûke soene. Mar hy lei in folsleine, djippe waermte yn elk fan 'e sinnen dy't er útspriek: de waermte fan in kunstner dy't striidt mei de matearje en dy bihearskje en twinge wol.

Wy hiene lake, en letter kaem hommels de oarloch op. Yn it foarjier fan '40 stjûrde Marsman my de printkladden fan syn ‘Tempel en Kruis’, mei inkelde poatleadoantekening'en fan sines; op it pakje sieten Frânske postsegels, mar gjin adres dêr't ik oan weromskriuwe koe. Myn skoanheit wie krekt weirekke; ein Maeije waerd ik, as ynfanterykaptein, ûnder de wapens roppen: hoefaken haw ik, yn dat kamp op 'e bergen, tinke moatten oan myn Nederlânske freonen, oan dy dichters dy't sa alhiel natuerlikwei myn bruorren wiene, oan dy stikken fan myn forline; ha ik my ôffrege hwat der fan harren wurden wie. Pas twa jier letter, yn April '42, doe't ik al omreden fan sounens ûnder tsjinst weirekke wie, fornaem ik it lot fan Marsman, fan Du Perron en safolle oaren.

Lang om let kaem der ek oan 'e ‘totale’ oarloch in ein. Mar wy, dy't it libben der ôfrêdden hawwe, wy fiele har by ús, yn ús formidden, dy deaden: de oarloch hat se op-

[p. 171]

easke en dizze harrewarrige frede fan hjoed de dei jowt se ús werom. Hwerom soene hja dea wêze, as wy it net yn ús biwarren? Hwerom is harren it libben binaem, as wy harren nammen net forfarskje en forwaermje mei de treurnis fan ús neitins?

Oan Jo, Marsman, kammeraet fan inkelde ûren en freon de jierren troch, oan Jo mei Jou glimkjen, sa seldsum en sa fyntsjes-trystich, dizze groetnis fan de Italjaen dy't - op 'e dei dat de sé Jo nei him nommen hat - ‘offisjeel’ de fijân fan Jou heitelân wie....