De Tsjerne. Jaargang 3

[p. 348]

Kanttekeningen.

Twa balladen fan de forballing.

Jules Romains: Bertrand de Ganges, suivi de Nomentanus le réfugié. Paris, Flammarion.

Doe 't Jules Romains yn 1942 en 1943 dizze beide forhalen skreau, libbe er as balling yn Mexico. De libbens fan Nomentanus en Bertrand, beide yn exilium, jowe moai wis hwat fan syn eigen ûnderfining yn dy snuorje wer. Neffens de tiid fan ûntstean soe Nomentanus foaropgean moatte. Dy, in forneamd theoloog, wykt yn de IVe ieu foar de Goaten, fan it kleaster Tibur op dat fan Jabre út. De abt dêrre, Robertus, hat soarch, dat de libbenswize yn syn kleaster de as tige krekt forsprutsen Nomentanus min noaskje sil. Mar de man, dy't by him komt, is wurch en wol neat leaver as yn frede, sûnder de twang fan kleasterregels, libje. - Je voudrais être capable de manger et de boire pendant des heures après la nuit tombée...., seit Nomentanus de balling, dy't yn de frjemdte oars neat siket as rêst en syn wiet en syn droech.

Yn de XIIe ieu flechtet de troubadour Bertrand de Ganges fan syn kastiel yn 'e Languedoc en bidarret, nei in skoft omswalke to hawwen, op de boarch fan de dichter Pons de Chapteuil. Hy hat út de reboelje de p'erkaminten rêdden, dêr't syn foarfaers har bitinken oer har eigen tiid op werjown hawwe. Dizze ‘gedachte der tijden’ bliuwt de ieuwen troch wakker gelyk, it lêste perkamint is de kleare echo fan it earste, dêr't op to lêzn stie: - Nous venons de traverser une suite d'épreuves terribles, telles que nos prédécesseurs n'en avaient peut-être jamais souffert. Il est bien clair que cela ne peut pas durer. Heureux nos fils qui verront des temps meilleurs! Mei oare wurden: it moat wol better wurde, hwant slimmer kin it net.

Ek yn Bertrand libbet dit bitrouwen op oare tiden. Syn ballingskip wurdt draechlik makke en boppe it niveau fan it elementaire selsbihâld set, troch syn kunst en de freonskip dy't er ûnderfynt.

Twa balladen fan de forballing, fyn stilearre, mei melancholyk charme. Dizze forhalen litte in glimp sjen fan Jules Romains syn formogens. De toanielstikken Knock en Donogoo ken hast elke H.B.S.-jonge. Mar hwa hat him folge, de 27 dielen fan Les hommes de bonne volonté troch, fan de 6ste nei de 7de Oktober? Dit charmante boekje kin faeks in oantrún wêze om neijer mei him yn 'e kunde to kommen.

De skiednis fan de skiednis.

Georges Duhamel, Semailles au vent. Monaco, Editions du Rocher.

Georges Duhamel, dy't de 30ste Juny 64 jier wurden is, wart him jit tige as sknuwer. As men de lange list fan syn wurken sjocht, dêr't romans, essays, toanielstikken en fersebondels op foarkomme, docht it jin nij, dat er nêst syn dokterspraktyk dit bilangrike oeuvre jaen kinnen

[p. 349]

hat. Yn ‘Entre la tour d'ivoire et la servitude littéraire’, in opstel út it boppeneamde boek, bringt er jitris syn bitinken nei foaren, dat in skriuwer frijman bliuwe moat ‘par l'exercice d'un métier, qui soit, le plus possible étranger à la profession littéraire’.

Bilangriker foar syn lêzers lykwols, en foar elk dy't mear witte wol oer de wurkwize fan Duhamel, is it essay ‘Vie et mort d'un héros de roman’, dat de ûntjowing fan de figuer fan Salavin neigiet. De biskriuwing fan ‘It libben en de aventûren fan Salavin’ nimt yn it wurk fan de skriuwer in bilangryk plak yn. Duhamel rekke tige ing mei Salavin forboun, dy't syn maet waerd, in wêzen dat him bûten de skriuwer om ûntjoech, ‘comme un être vivant’. It forslach fan syn aventûren waerd net fan to foaren opset, der wie minder oerienstimming mei it setten fan in hûs neffens in fêststeand plan, as mei it waechsen fan in beam. Salavins aventûren binne de inerlike aventûren fan in dea-gewoan mantsje út ús dagen, dat syn leauwe forlern hat en nou der nei stribbet ‘un saint sans la foi’ (un saint civil, seit Duhamel) to wurden, en it safier bringt op it stuit dat er de hilligens fan in oar sjocht. Dit makket dat syn skiednis - dy't dy fan in gewoane minske fan alle tiden is - boppe de biskriuwing fan ‘l'échec d'un être médiocre’ útrikt.

Dit Salavin-opstel en de stúdzjes oer Erasmus en Cervantes wiene al earder forskynd ûnder de titel ‘Deux Patrons’. Fan de nije opstellen yn it boek, en dat binne der frijhwat, moatte dy oer ‘Le destin du livre’ en de beide oer France en Valéry hjir efkes neamd wurde.

JAN WYBENGA.