Trotwaer. Jaargang 18

[p. 154]

[Nummer 4/5]

Doeke Sijens
Nei it lân fan palmerûzjen

Ien kear noch seagen se om, dêrnei waarden se wei yn 'e drokte fan de stasjonhal. Se groeten, glimken of weauden net, mar dat kaam grif troch de seis koffers dy't se sjouwe moasten. Underweis nei Bologna soenen se wol neiprate oer har ferbliuw yn Florence, en ek wol oer my.

Ik woe mar net al te folle neitinke oer dat petear en gie de stêd wer yn. Ik rûn nei de ‘Uffizi’, dêr hie ik noch net west. In grutte rige minsken stie al te wachtsjen, se lieten de minsken der mar by tsienen tagelyk yn.

Ik tocht deroer om wer fuort te gean, mar ik hie earder alris heard dat it alle dagen sa wie. Ik seach mar wat om my hinne en tocht oan de dia's dy't ik makke hie.

(+) Hjir sjogge jim de Piazza della Republica, rjochts is ‘Gilli’. Dêr siet ik op it terras, doe't ik ynienen - tsjin de eftergrûn fan allegear Italiaansk lûd dêr't men dan al lang net mear nei harket - in man sizzen hearde: ‘Mar wêr wolst dan wòl hinne?’ It hearde frijwat wanhopich. Ik seach se rillegau sitten.

(+) Dit binne se: Ytzen en Thomas. Se sjugge hjir wat fleuriger as doe, al eaget Thomas noch wol wat stroef. Ytzen is 35 en learaar yn Ljouwert. Hy is frijwat bedaard, in bytsje te rêstich nei myn sin, mar wol knap sa't jim sjogge en tige freonlik. Thomas is in stik jonger, ik leau 26, wurket op in bank en se huzje - al fertelden se dat dy earste kear net - byinoar yn Hurdegaryp. Ticht by it spoar, dat is maklik. (+) Dit is Ytzen ek, wylst er syn jaske út docht - dat giet allegear o sa krekt. Ik fûn it sa bysûnder twa Friezen te treffen, dat ik op har tastapt bin. Wy hawwe mar koart praat. Ik ha ferteld dat ik noch wat yn Florence bleaun wie en dat Johannes al wer nei hûs ta gien wie. Dat wy spul hân hienen sei ik der net by.

Sy soenen in pear dagen yn 'e stêd bliuwe, ek foar in ‘lyts undersyk’. It hearde geheimsinnich, wie der hjir dan in spesjale klinyk, tocht ik, mar ik doar der net nei freegjen.

Fierder seinen se net safolle, mar, sa betocht ik krekt op 'e tiid, se hienen ek rûzje. Ik gie werom nei myn taffeltsje en mei seach ik harren fuortgean, de kant fan de Dom út.

It sintrum fan Florence is net sa grut, men sjucht gauris deselde gesichten. In dei letter rûn ik oer de ‘Ponte Vecchio’ (+) doe't ik se by in diske mei rimen stean seach. Dizze dia ha ik trouwens sels net makke, hy komt út sa'n setsje

[p. 155]

dy't se dêr ferkeapje. Der komme noch mear fan. Us earste petear hie sa bysûnder net west, dus ik tocht, ik rin mar troch. Mar sy kamen dalik op my ta. Op harren útstel dronken wy kofje. Wat my der ta bracht om har selskip te sykjen kin ik net sa maklik sizze, ik hie, tink, ferlet fan oanspraak.

Wy kamen teplak op de Piazza della Signoria. (+) Dit is krekt sa'n dia, ek út it setsje. Wannear soene se him makke ha, sa sûnder minsken derop? It is dêr altyd smoardrok. Wy fûnen in taffeltsje yn it skaad en kamen oer fan alles te praten. (+) Dit wie ús ober, in jong fintsje sa as jim sjugge, mar in juwiel. Ik ha krekt dien as woe ik Ytzen der op sette, oars wie dizze noait sa goed slagge.

Thomas sei net folle. Hy woe eigentlik al wol wer nei hûs ta, fertelde Ytzen, hy fûn der hjir net folle oan. Der wie hjir gjin strân en jûns ek neat te beleven. (+) Hjir stiet Thomas wol goed op, dy ‘walkman’ hied er altyd by him. Ik leau dat er him dy moarns ek wol opsette woe, doe't Ytzen en ik sa sieten te praten.

It duorre net lang oft ik frege nei it ‘undersyk’. Ik krige in wiidweidich antwurd. Hy wie dwaande mei in boek oer Simke Kloosterman! De skriuwster hie yn 1928 yn Florence west, nei Parys en de Rivièra en Ytzen reizge har no efternei. ‘Mar,’ sa begûn ik, ‘dêr is dochs al ien mei dwaande, dy frou fan de briefwiksel?’

Syn hiele gesicht ljochte op, ik hie him noch net sa libben sjoen. ‘Datst dat witst!’

‘Dy biografy,’ sa gie hy fierder, ‘dêr leau ik net mear yn, dat duorret no al sa lang. As ik straks noch wat mear materiaal ha, dan sil ik har útstelle dat ik it mar oernim.’ Dat ynstânsjes jin dêr earst in opdracht ta jaan moatte, dêr begûn ik mar net oer. Hy wie sa wis fan syn saak.

Wy praten der oer troch, wat se yn Florence dien hie, by wa't se útfanhuze hie, en dat it net sa maklik wie dat allegear nei te gean. It gie ek mear om in ‘sfearympresje’ sei Ytzen, foar't wy ôfskied namen.

Ik hie Thomas noch freegje wold, oft er Ytzen by it ûndersyk holp, mar ik krige it idee dat er der net folle fan ha moast. In lêzer like it my ek net ta.

Dy middeis gie ik nei de Boboli-tunen (+) - dizze is ek wer út it setsje - en fûn in rêstich plakje ûnder de beammen. Ik waard wat slûch, it wie hyt. Simke hie oan Douwe Kalma skreaun - dat wist ik wer fan Ytzen - dat hja op reis gie ‘nei it lân fan sinneskyn en palmerûzjen’.

Sinne en palmen. Wat rôp dat net op! En dy Thomas snapte net dat Ytzen dat allegear ris sjen woe en dêrom dit jier net trije wiken nei Spanje koe. Ik seach dat oars en as hy fan 't winter nei Rome moast - dêr hie se ek west - dan woe ik wol mei. Krysttiid soe ik wol kinne.

Ik dûze wei. Ytzen liet my brieven sjen, giel fan âldens, mar ik seach allinnich

[p. 156]

hoe de hierkes op syn polsen troch de sinne skitteren. Ik waard frjemd wekker.

(+) Hjir is in opname dy't ik de oare deis makke ha fan de Piazzale Michelangelo ôf, dêr is it útsicht manjefyk.

Ytzen en Thomas wienen dy deis nei Siena, ek al hie Simke dêr nei alle gedachten nea west. Wy hienenôfpraat dat wy jûns mei ús trijen út iten soenen. Yn myn pinsjon (+) - dit is de foarkant - wie ik foartiids tige senuweftich. It wie no net mear omdat ik selskip socht, ik wie aardich ûnder de betsjoening fan Ytzen rekke. En hy wie tocht ik ek wol yn my ynteressearre. Hy hie my op 't lêst frege om jûn mei te gean. It soe dan wol mei ús trijen wêze, mar dat koe noch net oars.

Thomas fûn syn iten, ‘spaghetti alla carbonara’, dat er op myn oanrieden besteld hie, net lekker. Ek woe er beslist bier drinke. Ik begûn in hekel oan him te krijen, hoewol't er der kreas útseach en him foar de gelegenheid ferstrûpt hie. Ik begriep wol wat Ytzen yn him seach, mar as syn freon fûn ik him net geskikt. Behalve as om oer it iten te krimmenearjen, wie hy net oan it wurd. Ik prate mei Ytzen oer it wurk, de Fryske literatuer, oer kollega's. ‘Op syn wurk witte se fan neat,’ sei Thomas der ynienen trochhinne. ‘Fan ús.’ Dij soe ik ek net meinimme nei in personielsfeest, tocht ik, mar dat Ytzen it feit dat er mei in jonge huze ferswei foel my wol wat ôf. Ik hie der net sa'n nocht oan om oer ‘iepenheid’ te praten, dy petearen binne altyd gelyk. En sa emansipearre like Thomas my no ek wer net ta.

‘Ik soe wol ris witte wolle, soe de mem fan Douwe Kalma it no wol witten ha,’ begûn ik en dat ûnderwerp fûn Ytzen ek folle nijsgjirriger.

(+) Dit is it restaurant dêr't wy iten ha, ‘II Fagiano’. Dizze dia ha ik fansels oerdeis makke. Nei it iten rûnen wy noch wat troch de stêd. Ik hie aardich wat wyn hân en ‘nei it lân fan palmerûzjen’ sette him as in sankje fêst yn myn holle. Wy kamen by de Arno. Simke hie hjir oan Dante en Beatrice tocht, sa fernaam ik, mar ik seach nei it profyl fan Ytzen yn it moanneljocht.

Thomas goaide stientsjes yn it wetter. Ytzen begûn wat op te sizzen, ik koe it earst net ferstean, dêrom sei er it nochris.

De wrâld is my in wûnder optheden
De lûden fan dei lizze yn slom,
En dochs! yn heimige rûzing,
Waarje tûzenen klanken om!

No't ik it opsocht ha is it minder bysûnder, mar doe tocht ik, dit is hiel spesjaal, dit docht er foar my. It betsjut wat, ik bin net de iennige dy't al oer ‘ús’ tinkt.

Thomas hie neat heard, mar kaam no wer by ús. It momint wie foarby. (+) Dizze opname ha ik doe fan se makke, mar ek mei flitsljocht wie it te donker.

[p. 157]

‘Dêr moatst in oar fotorôltsje foar ha,’ hie Thomas al sein.

Doe't ik nei it pinsjon werom rûn, wie it my dúdlik, dat ik Ytzen sa gau mooglik opnij sjen moast. Allinnich.

Op bêd gie ik alle mooglikheden nei. De oare jûns soe der in konsert wêze - klassike musyk - en dêr soe Thomas wol net mei hinne wolle! De oare moarns gie ik betiid nei har pinsjon en joech in briefke ôf. Middeis hie ik al bericht werom. Ytzen soe allinnich meigean.

De hiele dei wie ik aardich yn 'e war, dizze opnamen (+ + +) binne dêrtroch net sa slagge. It binne parten fan 'e Santa Croce, mar it ljocht foel ferkeard. It konsert begûn om healwei njoggenen, it wie yn it Pitti-paleis. (+) Dit is nammers de lêste fan it setsje. Ytzen wachte by de yngong. Hy wie freonlik, sei net folle, mar ik siet der net oer yn. It komt wol, tocht ik.

Doe fertelde hy dat sy noch ien dei bliuwe soenen, Thomas wie jûn nei in ‘video-club’ ta om dat te fieren. Dat makke my kjel. No moast der gau wat barre. Under de 5 madrigalen fan Monteverdi tocht ik nei oer wat myn strategy wêze moast. Allinnich der oer prate wie net genôch, it moast in basis wurde foar letter. Him meinimme nei myn pinsjon koe net. De tunen efter it paleis giene, tocht ik, jûns ticht. Ik koe neat betinke. In steechje?

It skoft duorre lang en wy dronken elk twa glêzen wyn. (+) Dit is it affysje fan it konsert, dy hie ik earder al makke. Ik waard net helderder fan 'e wyn en fan de Scarlatti-stikken ha 'k net folle heard.

No moat der wat barre, tocht ik, doe't wy werom rûnen. Wy kamen yn de Via Roma. Foar in etalaazje fan de ‘Valentino’-winkel bleauwen wy stean. (+) Dizze dia ha ik makke fan in foto yn in Italiaansk blêd. De twa jonges yn ûnderbroek út dy reklame stienen noch oanmerklik grutter yn dy etalaazje. Wy bleauwen mar stean.

‘It bringt jin op in idee net,’ sei ik en sloech in earm om him hinne. It duorre te lang ear't er reagearre en doe wist ik dat ik it mis hân hie. ‘Dit moat mar net,’ sei er en hy skodde him hast los.

Hy rûn fierder en ik gie der mar efteroan. Hy sei neat oant wy by in ‘bar’ kamen. ‘Sille we mar wat drinke,’ sei er. Hy bestelde in ‘amaretto’, ek foar my, hoewol't ik dat spul eigentlik te mjitsk fyn.

‘Do bist hiel aardich hear,’ begûn er, ‘mar ik bin mâl op Thomas. Thús is er hiel oars as hjir, wy hawwe in pratte oan inoar. Allinnich, hy moat yn syn eigen omgeving wêze. Bytiden tink ik wolris - no ek wer as ik sa'n ien as dij tsjin kom - soe ik net in jonge sykje moatte mei deselde ynteresses, mar ik leau dochs mear yn it kontrast as it der op oan komt. En Thomas hâldt fan my.’

Hy sei it allegear hiel rêstich en dronk doe syn glês yn ien kear leech.

Hy sei dêrnei noch folle mear, mar ik harke net langer. Ik wie lilk oer safolle

[p. 158]

mispleatste leafde, mar skamme my ek wol wat. Wannear soe Thomas betinke dat Ytzen eigentlik saai wie? Dat lêste wie net hielendal earlik fan my, mar ik woe dwers wêze.

Fierder gie ik net, al hie 'k ek wol fuortrinne wold. ‘Ik begryp dy bêst,’ sei ik lykwols en rûn ek noch mei him nei syn pinsjon. Goed slept haw ik dy nacht net. De oare deis trof ik se fansels wer en we dronken gewoan kofje. Thomas wie tige praatsk. Hy wie der net út hokker David de moaiste wie: dy fan Michelangelo of fan Donatello.

Hy wit dochs wol wat fan keunst, tocht ik. Soe er my ferrifele ha? En soe Ytzen it him ek ferteld ha? It idee dat se der wolris goed om lake hiene, makke myn sin net better.

‘Komst ek mei nei it stasjon, moarn,’ frege Thomas.

Ik woe eins net, ik woe se sa gau mooglik kwyt, mar ik wachte op in reaksje fan Ytzen. Hy sei neat. Ik woe my net kenne litte en frege: ‘Hoe let?’

(+) Dit is it stasjon, út de tiid fan Mussolini. Hjir die Simke har brieven op 'e post. Ik wie dêr al, doe't it stel út in taksy stapte. Se hienen hiel wat spullen by har, dus dat duorre even. Dan wienen se noch fiersten te betiid, mar se woene foaroan stean as de trein oankaam. Earst giene se noch nei Venetië en dan wer op hûs oan.

‘Moatst mar ris belje,’ sei Ytzen, doe't er mei my fûstke.

‘Sukses mei dyn boek,’ sei ik.

Thomas joech my in tút, dy slach wie sines.

Ik gie net mei it stasjon yn. ‘It is der al sa fol,’ sei ik.

Yn oktober, doe't ik de dia's ophelle hie, ha ik ris belle. Thomas wie thús. ‘Ytzen is nei Grins foar syn boek,’ sa fertelde er. Wy praten troch oer oare saken. ‘En,’ frege er, ‘wolst ek in jong katsje fan ús ha, wy ha der ien oer. It is in boarre.’

Ik soe him Ytzen neamme kinne, tocht ik, dat wie dan noch wat.

‘Ik bin allergysk foar dy bisten,’ liigde ik, ‘dat moat mar net.’