Trotwaer. Jaargang 17

[p. 29]

Anny de Jong
Moeting mei Rixt

Wat der no krekt earst wie, de leafde foar de bondel sa't er der út seach of dat fuort de ynhâld my al yn 'e besnijing hie, is min te sizzen. Wol wit ik, dat foar my de tredde printinge fan de gouden rider set út de Atlas-letter noch altyd ien fan de meast fersoarge bondels is. Oan de bondel is foargoed te sjen dat Rixt fan moai hold en dat de útjouwer dat graach honorearje woe. It heucht my noch goed hoe't dy moetingen mei Rixt ta stân kommen binne. It sil noch yn de kweekskoalletiid west hawwe, doe't ik de gouden rider ûnder eagen krige, mar fan de skriuwster en har eftergrûn wist ik neat. Der gie dan ek in wrâld foar my iepen doe't yn it begjin fan de santiger jierren Poortinga op de M.U. kursus, op syn (men moat it meimakke hawwe) eigen wize in anekdotyske bydrage joech oan de literatuerlessen. Hy fertelde fan de opteinens fan Rixt doe't hja mei kedize mocht hoe't de bondel der útkomme soe te sjen en dat hja neffens him noch goed sûn wie en altyd ree om oer har wurk op 'e tekst.

Soms hat it sa syn fertuten as men tangele is mei in min hânskrift.

Ik moat meast twa kear oer foar't it my sinniget en sa fûn ik it kladbrief fan it earste skriuwen oan Rixt

Ik skreau yn dat brief dat benammen ‘'k Sil foar dy sjonge’, ‘langstme’, ‘allinne’ en ‘joun’ my tige oansprutsen.

Nijsgjirrich is it om te merken, dat men, no't men âlder is, in oare kar dwaan soe.

Yn de hjerst 1971 kaam it antwurd fan Rixt. Oan it skrift te sjen, dúdlik in minske dy't muoite hie de pinne te stjoeren. Mar oer de geast wie se noch folslein de baas. Humor en in krom selsspot komme yn it brief om de hoeke kypjen.

Se ferûntskuldiget har dat it sa lang duorre hat foar't ik antwurd krige, mar it brief wie earst op har âld adres kommen en dêrnei trochstjoerd nei it fersoargingshûs ‘Salland’ Tusken heakjes: hja is dan 84.

..... ‘en doe kaem hy net by ien sa as Poortinga my oan jo foarstelde, mar by in âld siik minske’

Se wie fuort de sikeboech fan it tehûs yn gongen en ik wie de earste dy't se skreau. It is oandwaanlik te sjen hoefolle moeite it har kostet te pinne te stjoeren. Se skriuwt: ‘It docht my deugd dat de jongerein myn fersen noch lêst en wurdearring hat foar in part derfan.’

[p. 30]

Mar o, Fryske beskiedenheid. Wat se opskreaun hat sinniget har net.

Se skrast der yn om en makket der fan: ‘It docht my deugd dat guon fan de jongerein myn fersen noch lêze en wurdearring hawwe foar in part derfan.’ Fierder skriuwt se iepenhertich dat se ek net mear stiet foar alles út it earste part fan de bondel, mar... ‘de fersen dy't jo neame sille neffens my ek lizzen bliuwe op 'e souwe fan 'e tiid.’

Dy brieven fan Rixt skine efterôf nochal seldsum te wêzen. Om't se my net tillefoanysk berikke koe, wie it needsaak my te skriuwen, mar skriuwe die se eins allang net mear.

Nei de winter wie Rixt wer sa fier by de wâl opklattere dat se wol wer nocht hie besite te ûntfangen. Ik trof in skraal, bonkich minske mei fan dy prachtige, âlde, ronfelige hannen en glimeagen.

Optein liet se my har twa keammerkes sjen, want.... ‘in minske mei safolle rommel kin net mei ien ta.’ It wie yndied noch in echt rommelkeammerke. Se hie noch gjin moed en tiid hân om de boel, meast boeken, tydskriften en kranteknipsels, te oarderjen. Mei wat ik dêr lizzen seach, foei it my op hoe't hja noch meilibbe mei Fryslân en de Fryske skriuwerij.

[p. 31]

Brief fan Rixt oan Anny de Jong, 22-3 1973.

En dan har ûnthâld. Oan de fraach om wat foar te lêzen út eigen wurk, is it noait takommen. Spontaan begûn se. Wylst se, noch moai kwyk, troch de keamer rûn, - ‘Ik kin der net stil by sitte,’ - droech se it iene gedicht nei it oare foar. Aldergeloks hie Rixt noch nea de ynstruksjes foar in foardrachtkriich lêzen. Se prate mei de mûle en de hannen tagelyk. Se die alles út de holle sûnder ek mar in kear te wifkjen hokker wurd se tsientallen jierren lyn brûkt hie. En doe: hillige ûnnoazelheid fan immen dy't noch mar amper oan it Fryske literêre wrâldsje rûkt hat en in snoade opmerking mient meitsje te moatten. Wat ik krekt sei, stiet my net mear by, mar it kaam hjir op del, dat ik dochs in inkelde oerienkomst tusken har wurk en dat fan Simke Kloosterman miende te fernimmen. Ynienen stie Rixt stokstiif oer de flier... ‘Fine jo dat Anny?’ Ik hiel foarsichtich: ‘No, ja it gedicht “tûzenen” bygelyks.’ Rixt woe der gjin praat fan hearre. Ik weage it efkes troch te freegjen: ‘Koene jimme elkoar goed?’ It antwurd wie dúdlik en koart: ‘Nee.’ Se hiene in pear kear tagelyk yn in fermidden west. Dêr wie it mei sein. Rixt makke noch de folgjende opmerking: ‘As juffer Kloosterman der yn kaam, dan wie it ynienen sa fol.’

[p. 32]

Op har 85ste jierdei stjoerde ik har in blomke en it gedicht ‘Carpe Diem’. Neffens my goed passend by sa'n blier en tankber minske, dat noch mei safolle wille yn it libben stie.

Al gaueftich kaam har antwurd. Se wie der wakker mei ynnommen ‘dat der him wer ien weaget op it dichterspaad. En dat liket net sa min, Anny, al is jou fers my noch net hielendal eigen. Ik sil it as ik ta rêst komd bin nochris in pear kear oerlêze. Dan sil ik der wol hielendal ynkomme kinne.’

En sa set de wiisheid fan de jeld jin wer hoeden mei beide fuotten op 'e grûn. Se trune my fierder oan foaral kontakt te sykjen mei generaasjegenoaten op it literêre mêd. Se die it har net mear oan tiid om yn it skriuwersalmenak te sjen wa't tichte by my wennen, want it brief moast op 'e bus.

Ik haw spitigernôch mar twa kear by Rixt west. - Koe men guon dingen mar oer dwaan. - Foar't ik de twadde kear kaam, hie ik har skreaun dat ik graach in foto fan har nimme woe. No dêr wie se op klear. Mei soarch hie se har klaaid en kapt en der moast hiel wat ploaid en skikt wurde foar't it har nei 't sin wie. De foto wie se sels tige mei ynnommen. ‘Wat is dy goed troffen. De letters op dy letterlape achter my binne dúdlik te lêzen. Ik haw efkes lake om dy rommel op myn skriuwtafel. Echt sa as it der meastal hinneleit. En Rixt sels stiet der wol kreas op nou? Mei dy moaije spjelde út Florence op it boarst.’

Binne der noch guon ûnder ús dy't tinke dat de titel ‘grande dame’ allinne oan Rixt taskikt is by gebrek oan better, se sille no witte dat hja him mear as ‘honoris causa’ fertsjinne hat.

Doe't se fertelde fan har bydrage oan it skriuwersalmenak 1972, frege se oft ik wol wist wat de betsjutting fan ‘de twa freonen’ wie. Se hie der gewoanwei wille om dat ik har wat ferstuivere oan siet te sjen nei har útlis: Under har kunde hie se in homofile relaasje ûntstean en opbloeien sjoen. Dat hie foar har de ynspiraasjeboarne west ta it meitsjen fan dit fers.

Ik sjoch noch har gesicht fan: ‘Hiene jo net tocht h'n, fan in minske fan 85.’ Gelyk hie se. Sa gong it my ek doe't ik yn dat jier in selsmakke krystkaart fan har krige.

Har bysteat wêzen om op sa'n hege leeftiid noch sa oan it libben diel te nimmen en sa folle fitaliteit op te bringen is grif it geheim fan har ‘ivige jonkheid.’