|
| |
| |
| |
[Nummer 4]
G. Willem Abma
Fragminten ut ‘De klinyk’
Noch mar in pear menuten en it is Freed 10-2 a.d. Diskear sliept er troch as nachtsuster Anique de keamer opkomt, net iens sa foarsichtich om't se in praatsje wol gesellich fynt as fierders alles rêstich is yn 'e klinyk. Se hat syn status sjoen, der stie in fraachteken ynstee fan in útslach efter ‘weefselûndersyk’. Dat betsjut dat er tenearsten noch bliuwe moat. It is foar him net te hoopjen dat it mis is, gjin orgaan ferdraacht it dat der einleas yn omhakt en fike wurdt. De status lei op it buro yn 'e dokterskeamer boppe op in steapeltsje, offisjeel mocht se dy net lêze, mar se hie it net litte kind. Hy ynteressearre har mear as de trochsneedpasjint. Hy hie har attint makke op Nolte en har einleas útkloarke oer fan alles en noch wat. It wie in apart figuer, by steat om by alle belangstelling dy't er foar oaren toande, nijsgjirrigens nei him sels op te roppen. Se hie it gefoel hân dat er har aardich fûn doe't er mei har prate, of soe er in type wêze dat dat gefoel oan alle froulju joech. Somlike manlju diene der alles foar, deabenaud om net yn 'e smaak te fallen. Se hie hjoed faker oan him tinke moatten at se harsels tastean woe.
Syn hier stekt as in bosk fearren tusken it brede wite ferbân dat er om 'e holle hat, omheech. Hoe't de foarm fan syn gesicht sûnder ferbân is, kin se har amper in foarstelling fan meitsje. It moatte syn eagen west hawwe, dy't har helder temjitte fûnkelen, en syn praten, dat har yn 'e besnijing hâldt. Dy trije kearen dat se no praat hawwe, hat se him in protte oer harsels ferteld. Soms fielde se har de kleuren op en ôfgean en woe se swije, mar as er har dan oanseach en justjes glimke, wie it oft se de behearsking oer harsels ferlear, en fertelde se dingen oer har priveelibben dy't se winliken foar har hâlde wold hie. Fan him wyt se neat, dêr is it gewoan net oan ta kommen. Se hat har hjoed foarnommen om by it earstfolgjende petear tusken har twaën him oan it wurd te litten. ‘Net troud’, stie op 'e status, mar dat kin maklik oernommen wêze fan in âlden ien. It soe har ferwûnderje, mar it kin útkomme. Hy is tritich, mooglik hat er in freondinne dêr't er mei gearlibbet op de iene of oare flat.
No't er doch yn 'e sliep bliuwt, docht se de bûslantearne út, en lit har eagen oan it tsjuster wenne. Langsum begjint syn gesicht him dizenich ôf te tekenjen tsjin it wite kjessen. Se heart syn sykheljen, hiel rêstich en
| |
| |
regelmjittich. Foarsichtich leit se har hân op 'e tekkens en lit him diele yn it hast ûnmerkbere bewegingsritme fan syn sykheljen. Sa bliuwt se roerleas stean, wylst har in gefoel dat se net te plak bringe kin, in frjemde mingeling fan langstme en distânsje, bekrûpt. Moat it har spite, of moat se bliid wêze mei it feit dat er sliept en har oanwêzigens net opmerkt? Se soe op de râne fan syn bêd sitten gean kinne as er wer in praatsje begjint, en him it fjoer nei oan de skinen lizze, hy moat te paaien wêze. Mar se soe alle koades trochbrekke en op steande foet ûntslein wurde as ek mar ien de rook der fan krije soe. Der giet doch in ûnfoarstelbere oantrekkingskrêft fan him út sa't er dêr leit, ek al hat er alles tsjin mei dat grutte ferbân om 'e kop. Fiif kear opereard en noch gjin útslach oer it weefsel fan de lêste kears. Soe it fout sitte? Dan sil er wierskynlik wer opereard wurde moatte, en wurdt de hiele saak der út mold. En dan is noch ôfwachtsjen. Yn in refleks streaket se syn hier dat dwers weromfearret. Se skrikt fan harsels en doart in skoftsje amper te sykheljen. Yn al har kontakten mei pasjinten hat se freonlik mar koel en saaklik west. No beslûpe har ynienen emoasjes. Fremd dat it har no net slagget. Soe er syn fleurigens spylje en boartsje mei wurden en eachopslach of mei se út syn hâlding ôfliede dat er har aardiger fynt as gewoanwei? Deastil stiet se by it holleëin fan syn bêd sa as alles yn 'e klinyk deastil is, op 'e berneôfdieling nei, dêr wurdt snokkere, mar dat lûd kringt net ta har troch. Se sil der efter komme wat der yn har omgie doe't se meielkoar praten. De lêste kears hie se hast it gefoel dat er om har wekker bleaun wie. Moat se no konklúzjes lûke út it feit dat er yn 'e sliep fallen is? Har hân glydt
oer har unifoarmjas, se betaast har boarsten dy't stiver wurde as har fingers de titten opstrike. Se wol de keamer útrinne mar it is oft in magneet har oan de spilen fan it ledikant klústeret. Langstme gloedet tusken har ljisken. Ynienen draait se har om, rint de keamer út, it liket at se alles ferjitte wol troch him liiflik de rêch ta te draaien.
Wêrom't er it docht, wyt er net, mar ynienen yn in soarte fan refleks docht er oft er sliept as er de kruk fan de doar nei ûnderen gean heart en noch krekt it flauwe skynsel fan 'e lantearne oer de muorre foar him gliden sjocht. Troch syn eachteisters sjocht er it oer de gerdinen gliden oant it ta rêst komt op syn eachlidden. Hy merkt hoe't se foarsichtich de
| |
| |
doar efter har tichtlûkt en op him ta rint. No komt it der op oan dat se net merkt dat er wekker is. Hy besiket him te ûntspannen en syn sykheljen yn it lome ritme fan de sliep te bringen. Wat soe har besiele en stean gewoan wat njonken syn bêd? De kearen dat er eefkes in praatsje mei har makke hie, wie se him wat arrogant oankommen, net ûnfreonlik, mar yn har hiele hâlding lei itselde as wat jo hjir by frijwol elkenien murken: distânsje. Se wie net ûnkreas al wie se wol wat oan de lytse kant. Sy hie ek al ferwûndere west dat er wer sa fluch by sûpe en stút wie nei de operaasje. Ynienen fielt er in licht drukken boppe syn heup. It is har hân, se hat har hân op 'e tekkens lein. In eigenaardige spanning bekrûpt him, mar tagelyk fermannet er him. No moat er him net ferwege, alles soe yn ien kear ferbrutsen wêze. Wêrom docht se dit? Roerleas stiet se oan de râne fan syn bêd, dy iene hân sêft op him. Soe it in beropsbehanneling wêze, in soarte fan kontrôle fan de regelmjittigens fan it sykheljen? Hy doart no amper troch de eachteisters te sjen, al realisearret er him dat it har ûnmooglik opfalle kin yn it tsjuster fan de keamer, dêrfoar is it ljocht fan 'e bûtenlantearnes dat troch de gerdinen komt, fierstente feal. As er har lichtjes oer syn hier streakjen fielt, wurdt er ûnwis. Hat se begrutsjen mei him omt er foar de safolste kear oan itselde orgaan opereard wurde moast? Sels op dizze klinyk scoort er heech mei al dy operaasjes. Doe't er har frege oft se de útslach fan it weefselûndersyk wist, hie se him andere dat susters soks nea ûnder eagen krigen foar't de pasjint it fan de doktoaren heard hie. Dat koe der neat mei te krijen hawwe. Of soe se folle iensumer wêze at se har foardie, en soe dy hâlding fan distânsje allinne beropsmjittich
wêze? Se moast hast wol iensum wêze, sjoen it ferhaal dat se dien hie. Mar it wie logysk dat se dêr net daalk tsjin him as hast poerfjremd iepenlik foarút kommen wie. It bleatjaan fan djipper lizzende gefoelens is noch wat oars as it útwikseljen fan gegevens oer uterlike libbensomstannichheden. Alles oan dizze sitewaasje is riedseleftich, mar op alle fragen is wol in andert te finen. Se hat har ynienen omkeard en is as in hazze de keamer út rûn. Wat hat har yn 'e godsnamme beweegd ta it opfieren fan dizze seance? Hy pineget syn harsens sûnder dat er der útkomt. It is oft er har hân noch op him fielt, sa waarm is it plak dêr't dy niis lei.
As in embryo leit er ûnder de tekkens, de knibbels omheech tsjin it liif
| |
| |
lutsen, it kin op it boarst, de rêch rûn as in slak yn syn skulp. Hy wachtet it momint ôf dat de kruk fan de doar nei ûnderen gean sil. De grien opljochtsjende wizerkes fan syn horloazje wize omtrint healwei ienen oan. Se is al in lyts oere letter as oars, der moat wat tusken kommen wêze. Se sil wol ferlette wêze troch de berneôfdieling of troch in stjergefal. Op in pear keammerkes lizze kielkankerpasjinten. Meast litte se dy wol nei hûs gean, mar hiel inkeld ûntkomt it harren, dan wurdt der hjir stoarn. Se kin gjin reden hawwe om him samar oer te slaan, of se soe it sels wêze moatte. Faaks skammet se har foar de emoasjes dy't se justernacht blike liet doe't se mei har fingers troch syn hier gie. Of se hat it smoar yn dat er, foar har alteast, oan twa kear ta lei te sliepen.
It slomjen wurdt it tizen oermânsk, om ien oere hinne falt er yn in djippe sliep.
Goed healweitrijen docht Anique de twadde ronde, healweitolven is se der amper oan ta kommen. Hester, in famke fan fjouwer, is einlings en te'n lêsten yn 'e sliep fallen. Se hat sawat trije oeren mei har omtoutere. It famke hat epilepsyoanfallen, de stúpkes dy't se dan krijt binne libbensgefaalik yn kombinaasje mei de kiel dêr't se de mangels út krigen hat. Se hat it gewoanwei al benaud en smûcht swier, mar as se in oanfal krijt, liket se der yn te bliuwen. It hiele gesicht wie dûnkerpears oanrûn en it skom stie har op de lippen. Tusken de stúpkes troch, rôp se al mar om har mem. De âlden soene der winliken by moatte yn sokke gefallen, jo koene noch sa jo bêst dwaan, in mem wie noait te ferfangen. It liket in dream dat der op 'e klinyk ea noch ris in romte ynrjochte wurde sil dêr't âlden nachts oerbliuwe kinne, der wurdt net iens by de mooglikheid stilstien. Mar wat bliuwt der by dy lytskes hingjen at se deasiik yn in frjemd sikenhûs lizze en al mar om de mem roppe dy't net komt. Se begripe der neat fan dat se op skoat sitte moatte by ien dy't harren poerfrjemd is. It binne krekt jonge fûgeltsjes dy't út it nêst fallen binne en noch net fleane kinne, se piipje fan deadseangst en it hertsje slacht fûleindich yn dy grutte minskehân dêr't se fan oppakt binne.
Foarsichtich docht se de doar iepen, it is deastil yn 'e keamer. Eefkes driget se oft se de doar efter har ticht dwaan sil, dan rint se nei syn bêd. Dêr leit er, te sliepen as in roas. Krekt no hie se behoefte oan wat oanspraak hân. Nuver, dat it de earste nachten doe't se der net nei útseach, slagge, en dat it net mear liket te meien no't it krekt oarsom is.
| |
| |
Sil se wat falle litte sadat er wekker skrikt? Dy gedachte skodded se resolút fan har ôf. It bêste is dat se him út har holle set. Se hat temûk by in kollega wat nei him fernommen. Hy krijt regelmjittich besite fan deselde frou. Earst hat se fereale west op in homoseksueel, no soe se it wurde op ien dy't al troud is. It liket wol at se altyd krekt it ferkearde docht yn relaasje ta mannen. Ferjitte de saak, wat hat er winliken dien dat it har slim meitsje soe nét mear oan him te tinken? Hy hat mei har praat en tige fernommen nei har priveelibben. By neier ynsjoch wie it by it ûnfatsoenlike omt ôf. It soe stom wêze om dêr ferkearde konklúzjes út te lûken. Meilijen hoecht se net mei him te hawwen, in cholesteatoom is noch gjin tumor.
‘Noch net op bêd?’ Se sjocht him ferheard oan. Hy sit by de tafel wat mei in pinne te tyspeljen.
‘Nee, ik haw wat skreaun yn dit sjineeske deiboekje,’ hy wiist nei it boekje foar him op tafel.
‘It hinderet neat wol?’
‘Och, jo lizze allinne, dan kin it wat lije. Op mearpersoanskeamers kin it net, de iene soe de oare wekker hâlde.’
‘Tsien oere he'n.’ Se knikt.
‘Gean der eefkes by sitten.’ Hy skoot mei de foet in stoel by de tafel wei. Se skodhollet.
‘Nee, nee.’
‘Wêrom net, is it sa drok?’
‘Op it stuit net, mar juster haw ik hiele nacht yn it spier west.’
‘Hoe sa?’
‘Mei in famke op de berneôfdieling, se is oan de mangels holpen, se hie oanfallen, se hat epilepsy.’
‘Stakkert, mar dat wie juster. Hoe is it no dan, is se wekker?’
‘Niis sliepte se.’
‘No dan, dan kinst der dochs wol eefkes by sitte,’ hy laket har breedút ta. Se driget eefkes, mar giet dochs sitten.
‘Ek wat drinke?’ Se glimket. ‘In pasjint dy't in suster wat oanbiedt, is werris wat oars, meast is it oarsom. Ik haw sopkes fan druven, tomaten en sinaasapels, it kin net sûner.’ Se hat krekt kofje hân en hat winliken nearne ferlet fan.
| |
| |
‘Sels nim ik wat druvesop,’ hy sjocht har freegjend oan wylst er oerein giet om it yn te skinken.
‘Ik haw krekt kofje hân.’
‘Dat haw ik dus net, druvesop dan mar?’
‘In heal gleske.’
‘Is de hiele klinyk yn 'e rêst?’
‘Nee, keamer 109 net.’
‘Dat is dúdlik.’
‘Jo hiene op bêd lizze moatten.’
‘Der hawwe wy it al oer hân, mar ast wolst dat ik op bêd lizzen gean, dan doch ik it daalk. It makket net sa folle út oft ik op in stoel of op bêd wekker bin, of wol?’
‘Mar dan wiene jo miskien yn 'e sliep fallen.’
‘Hiest dat leaver hân, sis trouwens mar do.’ Hy hat de glêzen folle en op tafel set.
‘No proast Anique.’
‘Ja, op jo sûnens.’
‘Sis dat wol en sis mar do, of hast der beswieren tsjin.’
‘Wol nee.’
‘Of hie ik jo sizze moatten?’ Se skodhollet wer.
‘Litte wy it dan ôfprate.’
‘Do bist wol bjusterbaarlik gau wer op 'e lapen nei de operaasje.’
‘It is reuze gien, net te ferlykjen mei de foarige kearen. Ik lies de deis fan de operaasje al wer de krante.’
‘Dat haw ik heard ja, der wiene mear dy't har dêr oer ferwûnderen.’
‘Ik fyn trouwens dat wy oangenaam praat hawwe, ik moat earlik sizze dêr bin ik net beroerder fan wurden.’
Se sjocht him ûndersykjend oan. It liket at se net rjocht wyt hokker kant se mei syn opmerking út moat. Sa't se dêr sit, is se net ûnsjoch, tinkt er, har hier is te koart, mar fierders is har gesicht fris en regelmjittich. Syn eagen glide as fansels nei har skonken, mar op itselde momint ferhâldt er him. Har lichem moat er him út de kop sette, it moat noris by in petear bliuwe sadat de emoasjes dy't dêr mei gearhingje nammensto mear klam krije. It moat in kontakt wêze dat fan alle lichaamlikheid ûntdien is, alteast dy moat perfoarst net foaropstean.
‘Ik haw fiersten tefolle sein, ik kin der no noch net by.’
| |
| |
Har andert ferwûnderet him, hy hat kwalik erch hân yn syn eigen fragen. ‘Hoe komst dêr no by?’
‘Do hast my fan alles frege en neat oer dysels ferteld.’
‘Wat hiesto dan wold, der wat om hinne jeuzelje, in rûntsje klisjees ôfdraaie, plichtmjittich en neatsizzend? Ik haw my der trouwens net fan bewust west dat ik dy safolle frege. It is myn manier fan praten, gjin opset.’
‘Allinne mar freegje?’
‘Ik sil ek wol wat ferteld hawwe, net?’
‘Net folle.’ Se glimket in bytsje. Har antwurden binne snibbiger at se bedoelt blykber.
‘Do kinst my alles freegje.’
‘Alles?’
‘Ja, alles, begjin mar, ik jou dy graach it gefoel dat ik yn bepaald omstannichheden echt mei ien prate wol. Sjoch, as ik in treinkaartsje keapje oan it loket, dan is it wat oars, dan jou ik myn reisdoel op en meitsje 'k heechút in opmerking oer it waar. En mei ien dêr't ik fierder gjin inkeld belang by haw, praat ik ek plichtmjittich, mar it doch yn wêzen ôfbrek oan de kwaliteit fan in kontakt, en dêr hat men dan om praktyske reden frede mei. In mins kin net mei elk dy't er tsjinkomt in kwaliteitskontakt ûnderhâlde.’
‘Moai sein, mar wa makket út oft in kontakt kwaliteit hat of surrogaat is, en wannear hast der belang by dat it ien fan beide is? Ik bedoel, hoe komst ta in seleksje?’ Eefkes is it stil, har fraach komt him oer it mad. ‘Dat is in punt fansels, ik leau dat soks ûnbewust giet en ôfhinget fan de omstannichheden dêrst elkoar yn oantrefste.’
‘Hokker omstannichheden rjochtfeardigje dat ús kontakt rûn is sa't it die. Wat is it belang dat wy by elkoar hawwe?’ Hy fielt in mingeling fan argewaasje en bewûndering yn him opkommen.
‘Ast sokke fragen stelst, moatst ek bysteat wêze om sels it andert te jaan, ik haw it gefoel datst nei de bekende wei fregest, sorry.’
‘Ik kin dochs net witte watsto tinkst. Miskien binne foar dy omstannichheden hiel oars as foar my, en as se al deselde binne, kinne wy se hiel ferskillend ûndergean.’
‘Dat is wier, en dêr komt by, foar in wat reedlik petear, binne der twa nedich. It is in wûnder dat ik allinne op in keamer lizzend, wachtsjend op in
| |
| |
útslach fan in weefselûndersyk, foar de safolste kear opereard, middenmank krupsjes en kwalen fan oaren dy't hjir lizze, konfrontearre mei klinyske d.w.s. funksjonele soarch, ensafierhinne, dat ik dan mei in nachtsuster dy't ik aardich fyn in petear begjin as dy yn 'e nacht oan myn bêd ferskynt? Dat binne de omstannichheden, de nacht, in suster en de dingen dy't ik neamde. Kinst dy dat yntinke?’
‘Ja en nee, of leaver dat hinget der fan ôf.’
‘Hoe bedoelst?’
‘No, yn it foarste plak binne dyn omstannichheden neat oars as dy fan al dy oaren dy't hjir lizze, mar goed do ûndergiest se op dyn manier, mar om der in wichtige fraach oan fêst te heakjen, bist troud?’ Dy fraach hie er min of mear ferwachte.
‘Ik bin troud ja.’ Har gesicht ferlûkt gjin spier.
‘Dan begryp ik net datst net genôch hast oan de kwaliteit fan it kontakt mei dyn frou en dy tsjin har útpraatst.’
‘Hoe kinst dy der oer ferwûnderje dat ik my net útpraat, ast my niis noch ferwytstest dat ik temin fan mysels ferteld haw?’
‘Flauwe kul, ik sil it oars formuleare, wêrom litst oaren tsjin dy útprate sûnder wat fan dysels bleat te jaan?’
‘Tochtst dat alle ynteresse yn tredden oer is op it momint datst troud bist? Dat is doch ûnsin?’
‘Do praatst op in bepaalde manier mei minsken, dat silst dochs ek wol fan dysels yn 'e gaten hawwe?’
‘Hoe bedoelst dat, fynst it opkringerich, hypocryt minskien? Der binne mear dy't my sa takseare, se kinne myn direktens net pleatse, fral bepaalde mannen hawwe der muoite mei.’ Der bekrûpt him in gefoel fan teloarstelling.
‘Efternei haw ik dat gefoel wol wat hân ja. Is it sa net dan?’
‘Sykje it mar út, ik foar my bin der net op út om dy te ferrifeljen.’ Hy suchtet en nimt in slok druvesop. Amper hearber komt muzyk troch fan in kjessenradiootsje.
‘Moaie muzyk.’ Se reagearret net. Sa't er niis siet te praten, hat se oanstriid om him op syn wurd te nimmen.
‘Hoechst it dy net oan te lûken, wat ik sei. Mar ik bliuw derby dat ik net begryp wêromst sa folle ynteresse yn minsken toane soest, of lit ik it op mysels belûke, wêromst sa folle fragen op my ôffjurre hast wylst troud
| |
| |
bist. Do kinst dat allegearre wol sizze, mar ast lokkich mei dyn frou wieste, soest dat neffens my net dwaan.’
‘Ik kin lokkich mei myn frou wêze sûnder it mei mysels te wêzen, ús houlik is noch net sa min, mar it aard fan in mins feroaret net folslein om it houlik dat er hat. En dêr komt by dat it belang dat ien by in oarenien hat, net ôf hoecht te hingjen fan de fraach oft er wol of net in goed houlik hat. Der wurdt tefolle jeuzele, ek yn saneamde earlike kontakten. Freonskippen binne faak oerflakkich, de iene ferdomt it foar de oare om him of har bleat te jaan. Wat is sa'n freonskip dan wurdich? As ik dy bygelyks sa hear dan hat it útwikseljen fan yntimiteiten, it dwaan fan konfidinsjes en sa, gjin doel mear sadree't jo troud binne. Better soe wêze oeren mei elkoar te praten en ferskûl te boartsjen. Ik fyn it treurich.’
‘Moat men elkoar net langer kenne foar't men safier is asto seist? Wy sitte te praten as kenne wy elkoar al jierren.’
‘Just dat is it him, en dat is krekt it weardefolle, wy draaie net om elkoar hinne. Ast no seist: dêr haw ik gjin belang by, dan is dan fansels dyn goed rjocht, mar dan swij ik fan dit momint ôf, of praat oer it waar en de temperatuer fan it druvesop.’
‘Okay, mar ik begryp noch net wêromst tsjin de iene jeuzelje soest en mei de oare echt prate, ôfsjoen fan dy omstannichheden dêrst it niis oer hieste, dat is akkoart, mar behalven dat it by ús nacht wie, trefst oaren yn deselde omstannichheden oan as dêrst my yn oantroffen hast, en dêr jeuzelest tsjin. It belang datst by ien hast, kin dus net allinne troch de omstannichheden beskaat wurde, der moat noch wat oars wêze.’
‘Dat is wier, der is mear. Dêrnjonken is it de persoan dy't jo foar jo oer hawwe....’
‘Sis mar “ik foar my oer haw”.’
‘Goed, de omstannichheden dus, dy oar en myn eigen aard dat is sa't it is. As ik dronken bin bygelyks...’
‘Dat is in omstannichheid.’
‘Bêst mooglik, mar de iene ûndergiet dronkenskip oars as de oare, en sa kinne jo trochgean. Op in stuit moat der oarder skepen wurde yn 'e gaos fan mooglikheden en dat haw ik besocht te dwaan troch dy trije dingen te neamen.’ Se nimt in slok druvesop en tinkt nei. Niget oan de wize wêrop't se op syn wurden reagearret is yn it plak kommen foar de teloarstelling dy't er niis noch fielde. It is al in protte wurdich dat se it
| |
| |
net ûnsinnich liket te finen om te diskussearjen lyk as se no dogge, oars hie se it petear wol in oare draai jûn. Ynienen sjocht se him skerp oan sûnder wat te sizzen.
‘Sis it mar.’ Se skodhollet.
‘Asjeblyft al, alles soe ik om 'e nocht sein hawwe.’
‘Fertel my dan ris wat konkreet it belang is datst by my hast.’
‘Hoe bedoelst?’
‘Sa 't ik it sis.’
‘Sa'n fraach leit like folle foar de hân as dat er slim is.’
‘Dat is gjin andert.’
‘Ik moat der oer neitinke.’ Se swije allebeide. Op 'e gong klapt in doar ticht. Se springt oerein en rint derút, ‘ik bin der sa wer.’ No komt it der op oan earlik te wêzen. Hat er wêzentlik belang by har en as dat sa is, wat is it dan? Syn andert moat fan alle falske eleminten ûntdien wêze, se moat presys witte wêr't se mei him oan ta is, dan earst kin se bepale hoe't har hâlding foar him oer wêze sil. Dan is it har eigen ferantwurdlikheid wat se ynbringt en efterhâldt yn harren kontakt. ‘Der gie ien nei 't húske,’ seit se as se nei in pear menuten wer werom is.
‘Oan de slach de hearren, wie it de man sûnder tonge.’
‘Dy wie it,’ se sjocht him ferwûndere oan.
‘Bist der al út?’ Har stim klinkt wat spotsk, mar oan har eagen sjocht er dat se nijsgjirrich is.
‘It belang dat ik by dy haw, is sá mei dy te praten dat der in stik betrouwen en erkenning yn nei foaren komt. It hat te meitsjen mei myn leauwe yn de magyske wurking dy't wurden hawwe kinne.’
‘Dat lêste snap ik net.’
‘Dat hoecht ek net.’
‘Dat is net konsekwint.’
‘In earlik petear tusken twa minsken is mear wurdich as bygelyks in flechtige koïtus. Dêrom wol ik graach datst no einlings de fragen stelst dêrst yn ús foarige petear net oan ta kommen bist.’ Eefkes bliuwt it stil. Se is blykber net ien dy't wat seit sûnder der oer neitocht te hawwen. Hy sjocht hoe't se wifket.
‘Okay, do bist dus troud hoewol't op de status stiet datst net troud bist, hoe't dat kin mei Joast witte. Hast ek bern?’
‘Ien.’
| |
| |
‘In jonge of in famke?’
‘In famke, Nynke.’
‘Bist dus lokkich troud, seidest.’
‘Wat is lokkich, ik haw noch noait ien troffen dy't ik leaver hie. Hoe fielt dat, lokkich? Foar safier't ik lokkich wêze kin, bin ik lokkich, leau ik.’
‘Hoe hyt dyn frou?’
‘Carla, mar wat docht dat der ta?’
‘Dat docht der ek neat ta, dat wie samar in fraachje.’
‘Wat dochste?’
‘Yn it ûnderwiis, mar dat is doch ek net wichtich?’
‘Wat foar fak?’
‘Wat tochtste?’
‘Gjin fragen op fragen, fyn ik.’
‘Okay, ik jou skiednis. Dyn fragen falle my ta, se bliuwe oan de bûtenkant.’
‘Do bist der noch net, ik haw mear op 'e lever, bygelyks dat deiboekje dat dêr leit, dêr hiest yn sitten te skriuwen. Skriuwst dêr alles yn datst hjir belibbest?’
‘Omtrint wol ja.’
‘Kom ik der ek yn foar?’
‘Ja.’
‘Dat soe ik wolris hearre wolle,’ se sjocht hast triomfantelik. It stiet him tsjin dat se syn eigen wurden hast as in wapen hantearret.
‘Wêr giet it dy no om, koest my wol op myn eigen wurden pakke wolle, of bist gewoan nijsgjirrich?’
‘Ik freegje gewoan wat der yn my opkomt, it is in konsekwinsje fan ús ôfspraak: earlik wêze en neat benefter hâlde.’
‘Do meist it wol hearre, wêrom net, mar it deiboek is wol it yntymste.’ ‘Om dyn wurden te brûken, wy betrouwe en erkenne elkoar, alteast dat wolle wy. En yn in deiboek giet it om wurden, miskien wol magyske.’
‘En om feiten.’
‘Faaks.’
‘Ik sil dy foarlêze wat ik oer dy en my opskreaun haw. It binne fragminten. Mar dan moatte wy wol wat ôfprate, dan moatst net fuort fleane en bang wurde, dan moatst der foar stean, watst dochste en wolste is oan dy, mar do moatst on speaking terms mei my bliuwe.’
| |
| |
‘Dat is fansels, wêr soe ik bang foar wurde moatte, it is dyn ferhaal.’
‘Ofpraat.’ Hy pakt it deiboekje en lêst har foar, gjin momint himsels ûnderbrekkend. Nacht foar nacht lit er de revu passeare. Sa no en dan sjocht er ûnder it lêzen wel eefkes har rjochting út. Har gesicht is fjoerread as er de passaazje lêst dêr't er yn beskriuwt hoe't er him sliepende hâlden hat. Se sjocht nei de grûn, de holle tusken de hannen. De siden dy't er hjoed skreaun hat lêst er har hielendal foar. De lêste sin lêst er langsum as wie it in bibeltekst: ‘Lit ik mysels en har net foar de gek hâlde, ik moat my noris presys bewust wêze wêrom't ik wát sis en wát doch.’
Mei in nonsjalant gebeart goait er it boekje op 'e tafel, en sjocht har oan, net wis fan har reaksje. Se hat har gesicht heal fan him ôfdraaid. Sa sitte se, roerleas, sûnder in wurd te sizzen.
‘Ik moat nedich nei de berneôfdieling, it is omtrint healwei trijen, myn twadde ronde giet yn.’ Ynienen is se beret.
‘Dochs net om wat ik dy foarlêzen haw?’
‘Om 'e tiid, do moatst trouwens nedich op bêd. Lit ús der earst in nacht oer sliepe, wy hawwe by 't soad om oer nei te tinken. Ik gean nei de berneôfdieling.’ Tagelyk rize se oerein.
‘Do lûkst dy net werom he'n?’
‘Dat haw ik al sein, dat doch ik net.’
‘Hân der op,’ hy stekt syn hân út, woest soe er har tsjin him oandrukke wolle, yn ien floeiende beweging mei har yn it bêd sweevje en har fûl en djip neuke. Ferdomde gedachte, tinkt er, en knypt nammensto fûlder yn har hân, as woe er dy tinzen der yn stikken knipe.
‘Oant moarn.’
‘Sliep lekker,’ se glimket.
Om goed healweitolven stapt Anique de keamer yn, hy is de lêste fan de earste ronde. Hy hat op bêd har komst ôfwachte, om't him dat ôfsjoen fan de wurgens dy't er fielde, gaadliker like.
‘Wy moatte it fan 'e jûn net te let meitsje, oars rekkest te folle efterop.’ ‘It hoecht net letter te wurden as fannacht yndied, mar fan op bêd lizzen, sil net gau ien wurger wurde.’
‘Se hat in stoel krigen en is oan de râne fan it bêd sitten gien.
| |
| |
Hy soe de earm mar strekke hoege om har gesicht oan te reitsjen.
‘Alles is wer rêstich, Hester sliept as in roas. op ien keamer binne se oan it kaarten, dy meie moarn of tiisdei nei hûs.’
‘As se skilje, kinst dat hjir dan hearre?’
‘Ik haw in sûmerke by my, dy nimt de bêdskillen oer oant yn alle hoeken en harnen fan de klinyk ta.’
It liket at se der tsjinoan soargje om it petear fan justernacht oan te snijen, al witte se beide dat it der fan komme sil.
‘Binne dat frou en bern,’ se wiist op 'e foto dy't er mei opsetsin sa delset hat dat se him wol sjen moast.
‘Besjoch him marris goed, miskien learst my der better troch kennen.’ ‘Hoe sa?’
‘No, mei in fariaasje op de bekende wurden: sis my wa't jo frou is, en ik sil sizze wa't jo binne.’
‘Do bist aardich bibelfêst.’
‘It is de komôf moatst tinke, it falt ôfgryslik ôf om te ferjitten dat dy trije kear nei alle mielen oan bibelteksten troch de earen droand is.’
‘Dêr hoechst mar ien ear foar te hawwen blykber,’ se hat him de foto weromjûn.
‘No?’
‘In moaie foto.’
‘Kinst ek slim oars sizze fansels.’
‘Ik snap dy net.’
‘Hoe sa?’
‘Ik haw it al earder sein, as ik der sa foar siet as dy, soe my dat mear as genôch wêze. Do stekst noch al wat energy yn oare minsken. Oaren soene my minder ynteresseare. Wêrom,’ ferfettet se yn ien sike, ‘holdest dy trouwens sliepende?’
‘Dat wyt ik sels net, dat gie samar, ik hie der net in bepaalde bedoeling mei. Mar doe't it rûn sa't it rûn..... ik kin my yntinke datst dy wat ferrifele fielst.’
Se hat justjes in kleur krigen. It boppeste knoopke fan har unifoarmjas sit los, sa kin er de oanset fan har boarsten sjen en de roazige râne fan de beha. Dy hie swart wêze moatten, tinkt er, roazich is in kleur foar trutten en maagden, fan behâldsucht en skynstatus.
‘Der sit in knoopke fan dyn jas los,’ seit er, ‘lit my it fêst meitsje.’ Ta- | |
| |
gelykbûcht er him foaroer, se wol him lichtjes ôfwarre en it sels dwaan. ‘Lit ús it tegearre dwaan, do hâldst it knoopsgat iepen en ik triuw him der troch.’ Om de dûbelsinnigens sjocht er har hifkjend oan, mar se skynt nearne erch yn te hawwe. Ynstee dêrfan hâldt se it knoopsgat wiid iepen. Hy triuwt de knoop dertroch, syn holle is ticht by harres. Har hier rûkt lekker, dat moat se mei ‘Schwartzkopf’ wosken hawwe, itselde merk dêr't C har hier mei wasket.
‘Dyn hier rûkt lekker, de kombinaasje is goed: de boppeste knoop los en it hier wosken.’ Eefkes liket se ferstuivere, ‘ús petear,’ seit se, ‘do dwaalst ôf.’ Se hat gelyk, hy dwaalt ôf.
‘Hast dy seker wol ôffrege wêrom't ik dat die,’ ferfettet se. Hy hâldt him ûnnoazel, ‘wat die?’
‘Dat snapst bêst, ik freegje it mysels ek ôf, do leidest der sa fredich.’ ‘Wiest miskien yn gedachten op de berneôfdieling, dêr silst ek wolris ien oer de holle strike.’
‘Dat sil it west hawwe,’ mar se liket net echt gebrûk meitsje te wollen fan de beane ûntsnappingsmooglikheid.
‘Sis ris earlik wêromst it diest.’
‘Dat wyt ik net, wy hawwe beide wat dien dêr't wy gjin reden foar opjaan kinne, do troch dy sliepende te hâlden, ik troch dy oan te reitsjen. Ik hoopje net datst it al te idioat fynst.’
‘Krekt oarsom, it is trouwens frjemd dat jo soms dingen dogge dêr't jo letter net fan sizze kinne wêrom't jo se dogge. Se komme jin oer it mad, krekt as dreamen, mar se moatte wat ferriede fan djip bedutsen winsken en langstmen. Miskien is dit it: wy hawwe ús beide iensum field, ik haw ûnbewust hope datst my in sinjaal jaan soest, in teken fan tagedienens, wat ik net krigen hie as ik wekker west hie. Ik woe oanrekke wurde, do woest oanreitsje, beide fanút deselde behoeften.’
Sûnder wat te sizzen, is se oereingien en mei de rêch nei him ta stean gongen, dan ynienen rint se nei it finster en docht de gerdinen fansiden sadat se der tuskentroch kin. Efter har falle se wer nei elkoar ta. Hy wyt net wat er der oan hat, it wie samar in opstiging, dêr kin se dochs net lilk om wêze. It gerdyn ferweecht net mear, se moat der ûnferweechlik stean. Wierskynlik hat er wat sein dat se harsels net bekenne wol en him noch minder. Hy sjocht de rûning fan har billen yn 'e gerdinen.
‘Kinst de toer sjen Anique, of is it dizich?’
| |
| |
‘Nee, hy is dúdlik te sjen.’
‘En de beam flak foar dy?’
‘Wat is der mei?’
‘Sjochst it gat?’
‘Hokfoar gat?’
‘Dêr rint de memmestamme yn út, wytst wol, dêr't de oare stammen begjinne út te sprankeljen.’
‘Nee, dat sjoch ik net.’ De stilte dy't folget benearet him hast, wat soe se fan him ferwachtsje? Hy kin min nêst har stean gean. It makket him nammenste passiver, lit har dêr mar stean oant se har nocht hat. Ynienen sjit him de dream yn it sin dy't er in wykmennich lyn hân hat, it spile thús by syn âlden. Hy siet fêst oan in swier tou dat boppe it hôf, by de pleats, sweve, boppe de rúchskerne en de beammen. Ynienen wie der in roekenêst mei sân aaien deryn. Wêr't it tou oan fêst siet, wie net te sjen, it like út de himel te kommen. Hy slingere al mar fierder en heger en seach ûnder him stêden en doarpen, mar alle kearen kaam er werom by it roekenêst. Elke kear dat er der bylâns skimpte, ropte er der in aai út. Doe, by it sechde aai, seach er in skym yn it matglês fan de foardoar nei it hôf. It wie in frou, har gesicht yn in freeslike grimas skuord, in finger omheech, en tosken dy't har ta de mûle útgroeiden, it hier los. Se seach him oan mei sa'n ûntsachlike grime dat er tocht dat se him deadzje woe. De aaien tocht er, it giet om de aaien. Ien aai lei der noch yn, de oaren wiene fuort, wêr't se bedarre wiene, wist er net. Mei mem hie er ôfpraat dat er de aaien lizze litte soe. De doar wie iepen gien, it tou slingere net mear, hy hie it gefoel dat er elk momint flak foar har del falle soe. Doe hie C him wekker makke om't er raasd hie.
‘Ik leau dat it wier is watst seiste, it ûntkomt jin, mar it seit likegoed wat fan wat der yn jin omgiet,’ se sit wer op har stoel en sjocht tryst.
‘Alles is begûn om 't ik dy nei dyn gefoel útharke. Wy kinne der skoften oer neiprate, mar hoe't in kontakt ferrint, kinst dochs net stjoere.’
‘Do wytst dat ik oer twa nachten de tsjinst útgean?’
‘Wat woest dêr mei sizze?’
‘Neat, mar dan wytst it.’
‘As alles net meat tsjinsit, mei ik dan ek sawat wer op hûs oan. Us perioaden oerlaapje elkoar, hoe is it sa útsocht?’
‘Dan is it foarby, dan sjogge wy elkoar net wer.’
| |
| |
‘Wêrom net? Dat hinget der fanôf.’ No soe er har tsjin him oandrukke wolle, alle dielen fan har lichem betaaste en mei syn fingers focht yn har ljisken tsjoene. De rêch fan syn lofterhân leit op de izeren râne fan it ledikant, de fingers strutsen.
‘Hoe komt it mei dat weefselûndersyk Anique, it duorret my te lang.’
‘Sitst der bot oer yn?’
‘It is no de sechde kear, it makket ûnwis, 't moat dochs ris in kear ophâlde, sa kin it net altyd trochgean.’
Se sjocht him oan, se liket helpleazer as hysels.
‘Wat moat ik der fan sizze, ik wyt ek neat, do moatst ôfwachtsje, hoe ferfelend ek.’ Hy stoarret nei it plafond en fielt hoe't har han yn sines glydt. Dy is kâld en klam, se moat him tsjin it rút oan holden hawwe. Yn in earste refleks wol er sines weromlûke, mar ynstee dêr fan klammet er syn fingers om harres, fûlder en fûlder sadat alles dêryn liket te ûntladen.
‘Elkoar wer sjen, hat gjin sin, lit ús dêr net oan begjinne.’
‘Seist dat tsjin elkenien dêrst mei praat hast?’
‘Unsin, do ferdwynst nei frou en bern, ik sit allinne.’
‘Allinne,’ hy lûkt har nei him ta en pattet har op 'e mûle, de eagen en de noaswjukken. Se lit it ta, heal oer him hinne bûgd, mar de mûl tsjin de râne fan it bêd oan.
‘Lit ús in ôfspraak meitsje.’ Wer liket alles mei wurden besward wurde te moatten. Ik moat it net sizze, tinkt er, it bart dochs wol, ek sûnder dat it yn wurden fêstlein is.
‘Wat woest sizze?’
‘Lit mar.’
‘Sis it.’
‘As it weefsel net goed is, wol ik mei dy frije, totaal.’
‘Goed.’
Goed, seit se, wat in fantastyske frou dat se neat freget, net sangeret fierder. Hy triuwt har hoeden werom en sjocht har lyk oan, ‘ferdomd Anique, sast dit seist, dan hâld ik fan dy.’ Har eagen steane mankelyk, ‘nee, do kinst net fan my hâlde, it is ûnmooglik, do hâldst net fan my.’ Se lûkt har ûnifoarm rjocht en rint nei de doar.
‘It is wer te let wurden, sliep lekker, oant moarn.’
‘Nacht Anique, tûzen túten, oeral, dêr silst dy net fan befrije kinne.’ Se
| |
| |
glimket wer as se de doar efter har ticht lûkt. Hy drukt it bêdlampke út. Wat in totaal oar petear as de foarige kears. Hy mimeret nei oant syn tinzen útienfalle yn dizenige flarden en sûzerich ferfleane yn sliepen.
Twa dingen rane yn him gear ta in frjemdsoartige spanning dy't net ûnder wurden te bringen is: dit is op ien nei de lêste nacht dat Anique nachttsjinst hat, en it is hast wol wis dat er moamtemoarn de útslach krije sil fan it weefselûndersyk.
Hy leit op har te wachtsjen en fielt him as immen dy't in fleanreis meitsje sil wêrby't er him net út de holle sette kin dat er yn fjoer en wrakstikken te pletter falle sil, mar tagelyk wyt dat it ûnsin is en dêrom syn fleanreis trochset. En dochs feroaret dat besef de eangstfizioenen net, it is earder oarsom. Hy hat ek gjin idee hoe't it fan 'e jûn ferrinne sil, syn harsens wegerje te tinken, lit stean foarút. Warleas is er yn in leechte tallen, miskien in gefolch fan de ferlamjende útwurking dy't ûnbestimde eangsten hawwe kinne. C hat fan 'e jûn noch eefkes skille, op sokke stuiten fielt er him sterk mei har ferbûn, en is der gjinien dy't echt tusken harren komme kin.
Oer Anique is in soarte fan ûnferskillichheid kommen. Nei moarntejûn sille se elkoar net wer sjen. As se de nachttsjinst út is, giet se fuort op fakânsje. Dêr wiene âlderlei plannen, mar úteinlik is it noch frij ûnferwacht opkommen om nei Aruba nei freonen te gean. Se hat it him mar net ferteld, se ferdwynt doch út syn eachweid, nei de tsjinst soe se net oan syn bêd ferskine kinne, de hiele klinyk soe der oer prate en boppedien soe se him foar syn foar oer knap yn ferlegenheid bringe. Hoe aardich er ek is, tefolle moat se net foar him fiele, se moat yn gjin gefal fereale op him wurde, mar wêrom soe se net mei him frije? As er trochpakt sil it net oan har lizze. Mar dat hat se him trouwens ek al ûnthjitten. Lenkear moat de earste kear wêze, en om dy te bewarjen foar dyjonge dêr't se miskien oait ris mei trouwt, soe dwaasheid wêze, it is bêst mooglik dat se noait ien tsjin it liif rint. Se is ferwûndere oer har eigen hâlding. Jierren hat se geduld hân en ompankoeke mei in heale of hiele homofyl, en ynwindich longere nei in man dy't har folslein frijde en dêr't se fan hold. Dy kombinaasje skynt slim. Mannen yn kroegen woene har fersiere, mar dan hie sy gjin ferlet, se wie gjin hoer, en mannen dêr't sy op foel, wie meast wat mei. Der moat wat fan kâldens fan har ôfstrielje,
| |
| |
somlike skine har manlik te finen. Miskien binne der wol dy't tinke dat se lesbysk is, froulju dy't falle op guon dy't letter homofyl blike te wêzen, hawwe faaks sels ek trekken yn dy rjochting. It froulike yn dy mannen soe appeleare oan it manlike yn dy trouwen. It sil wol noch komplekser yn elkoar sitte at soks suggerearret. It foarútsjoch folslein ien te wêzen mei in man liket har earder ôf te kuoljen as op te winen. Miskien komt dat om't se net tajaan wol oan de emoasjes dy't gebrûklik binne yn sa'n sitewaasje. Sy sil har net troch him brûkt fiele, yn wêzen is it oarsom en brûkt sy him. Hy sil it net trochhawwe en letter syn ego opfizelje mei de ferovering op har. As it in keardel wie, soe er him allinne bemuoie mei de relaasje tusken him en syn frou, dat hat neat mei kalvinisme te meitsjen en moraal, sa't hy ha woe, it hat te krijen mei persoanlikheid. Hy pielt genôch mei himsels om, om erchtinkend foar himsels oer te stean, mar úteinlik giet er troch de knibbels en wyt er sels syn wrakseljen sa te etalearen dat it in funksje krijt yn it proses fan fersieren. Dy trek leit yn syn karakter, yn syn hiele wêzen as in inketflek yn it fel floeipapier. Se soe net graach mei him troud wêze en fielt hoe't meilijen mei syn frou har bekrûpt.
Sanien sil altiten fan twa wâlen frette. Mei al syn gepraat is er yn wêzen neat, mar wa wol trouwe? Hy docht dêr't oaren oer deidreame, en hy kin dat dwaan om't it him maklik makke wurdt, de measte froulju rôlje him yn 'e skoat. Hy soe sterker wêze moatte, hy hat in weake slappe kant. Hy moat yn wêzen slim idel wêze en in geweldigen oanstriid hawwe om him jilde te litten. It sil syn oarsaken wol wer hawwe, mar dêr kin it net mei út. It ferline is gjin inkelde ûntskuldiging, foar neat, it ferklearret dingen, dat wol. Neffens har linet hy tefolle tsjin it ferline oan en lit er him derop meiweagje. De iennige funksje dy't it ferline hawwe mei foar it deistige gedrach oer is dat it bepaalde skuldgefoelens ferlichtet, mar de ferantwurdlikheid foar eigen dieden wurdt troch in ferwizen nei it ferline net lytser, earder grutter, fanwegen it dûken dat der yn sit. Nee, as er frij man wie, soe se him net ha wolle om 't er by alles dat er liket, nimmen is. Dêrom soe in relaasje mei him yn wêzen in skynrelaasje wêze, se soe him noait echt tsjinkomme, om't er in kameleon is. Dit is har miening dy't se lang net op alle ûnderdielen mei konkrete oanwizingen hurdmeitsje kin, mar it trillet yntuytyf troch har hinne. By alle earlikheid dy't er foarstiet, preket hast, wurdt er allinne mar ûngrypberder. Hy stiet
| |
| |
yn syn eigen úthingspegel, en al dy froulju dy't passeare floeie, eefkes mar, gear mei syn byld. Der moatte ûntelbere wêze dy't der yntraapje. Mar wat is it yn 'e godsnamme dat sysels krekt him brûke wol wylst se dwers troch him hinne sjocht. Hat it te krijen mei syn sykte? It leit foar de hân dat iens it plak dêr't er no seis kear oan opereard is, belies jout. Dan sil er in freeslike dea stjerre oan in ûnoperabel carcinoom dat langsum trochwoekerjend syn harsens binnen kringe sil. Se hat gjin begrutsjen mei him, miskien hat er wat mear as oaren troch it feit dat er net allinne libben is, de dea hat har yn syn ear nustele en der hoecht neat te barren oft dy slacht ûnûntkomber om yn in realiteit. As se mei him frijt, frijt se mei ien dy't nei alle gedachten foargoed ferdwine sil. Sinysk, mar der moat in kearn fan wierheid yn sitte. Sa't er ynderlik is, sa is er fysyk: in skym. Dat makket it makliker.
Troch it tsjuster yn de keamer kinne se elkoar amper ûnderskiede, der moatte in pear bûtenlantearnes stikken wêze. Nei in koarte begroeting hie er har nei him talutsen, har lippen op sines, har tongen yn elkoarrens mûle. Hy streake har boarsten oant se stiif waarden en sûgde har titten. Hy woe alles wol, as der mar net neukt waard, it soe al syn wurden yn in glei deiljocht sette. Har hân glied oer syn liif tusken syn ljisken, se beweegde him op en del. Hy fielde hoe't de spieren yn syn hoksen spanden en soe har fûl tsjin him oan drukke wolle. Hy die it net, de eagen fûl tichtknypt yn fûleindich ferwar tsjin de ferheftigens om woest yn har op te stjitten. Ynstee dêrfan beroere er har klitoris. Frjemd, dat er him no sa fersette, dêr't er oars gjin drompel koe. C en Nynke giene him troch de holle, mar de eigen sitewaasje ûntskuldige alles, sa te frijen wie in kompromis tusken de skuld fan ûntrou en it rjocht fan de ûngelokkige. Hy fielde har hier op syn liif en it slikjen fan har tonge, de lippen fan har mûle. Se sûgde en sobbe oant alle gefoel fan syn lichem gearkaam en ûntspande yn it weljen fan sie. It spuite har yn de mûle, en sy slokte it troch.
Se sitte hân yn hân. ‘Dit is op ien nei de lêste nacht,’ seit er. Se knikt. Hy is wurrich, it leafst soe er wolle dat se no fuort gie, hy soe daalk yn 'e sliep falle kinne. Hy hat in foldien gefoel, der is net neukt. Oan alles wie te merken dat it kind hie, hoe lang it ek duorre foar't se fochtich waard, mar it is net bard. Nei in skoftke giet se fuort. As er har tutet, priuwt er de soerige smaak fan sie oan har lippen.
| |
| |
‘Fynst dat no lekker,’ freget er ferwûndere.
‘It jout in aparte sensaasje,’ seit se.
Hy leit op bêd en blêdet de krantetroch dy't er út it deiferbliuw meinommen hat. Hy besjocht in foto fan in baby en lêst it ûnderskrift: ‘Dit is de lytse fûnling dy't ôfrûne sneon yn it Súdhollânske W op it iis efter in dwingerij fûn waard. It jonkje sil tenearsten fersoarge wurde yn in sikenhûs. Syn tastân wurdt goed neamd’. Op tei-iis by it ôffal set. Yndie, film en wurklikheid sille elkoar nea dekke. Hy teart de krante yninoar, hjir ferblikket al it oare nijs by.
Ut in laadsje krijt er in tin boekje mei koarte gedichten. Trijerigels, hat de skriuwer se neamd. Se dogge him wat, se bringe emoasjes teweech lyk as goede muzyk dat kin. Kwa foarm foldogge se oan de easken fan de haikû, mar de skriuwer, F.H., hat him beskieden opsteld. Blykber is it foar him ek de fraach oft it haikugenre in gaadlik útdrukkingsmiddel is foar in oare taal en kultuer as de Japanske. Sûnder in nochal folsleine kennis fan de Japanske taal en kultuerhistoarje, liket de yntroduksje fan dizze fersfoarm yn in oare taal en kulturele kontekst in weachstik. Dêrfandinne de namme wierskynlik.
fier fuort út in bêd fan dûns
‘In fearke ferwaait,’ it is maityd, in fearke dûnset op 'e wyn, it waait fuort, mar it ferwaait ek, nei in ûnsichtber gebiet. It lost op yn it neat en dochs bliuwt it bestean, it fynt syn Nirwana.
‘Fier fuort út in bêd fan dûns,’ it giet syn wei nei fiere kimen, mar it komt fan sa'n gewoan plakje: ‘in bêd fan dûns.’ ‘De faam klopt kloppet,’ ynienen en tige ferrassend wurdt it komôf lokalisearre: de faam dy't de matteklopper hantearret. It tafriel is folslein, mar ek konstrastryk en paradoksaal: it Nirwana en it fryske boerehiem reitsje elkoar troch de gong fan in fearke. Haiku moatte gefoelsmjittich ûndergien wurde, se litte har min ynterpretearje neffens strange skema's en lijnen fan foarûnderstelde kriteria. Haiku binne mear as in dichtfoarm, se binne ek libbensskôging, alteast yn Japan, ûnder ynfloed fan Boeddhisme en Zen.
| |
| |
Wa't bewust haiku skriuwt, siket etter ferskaat ienheid, efter ôftakeling fernijing, efter gaos oarder.
Hy lêst troch, mear en mear yn de tsjoen reitsjend fan it hast ûnbegrinze associatyf fermogen fan H.
Lullich dat it wurdlid ‘in’ foar faas yn de lêste rigel troch in setfout fuortfallen is.
‘Anique,’ hy skrikt as er har ynienen stean sjocht. ‘In roas yn in faas,’ mompelet er sêft foar him út. Sa fikseard moat er lêzen hawwe dat him eefkes alles dizenich foar de eagen wurdt as er de holle mei in hoart nei har ta draait. It liket dat har stal, it wite unifoarm, it koarte dûnkere hier ûntstiicht oan de tsjelk fan in faas. Dit byld duorret mar sekonden, mar yn syn besef is it in langsume oergong fan dreamerige fertekening nei wurklikheid. Op dit stuit kin er har oanwêzichheid amper ferneare. Hy soe allinne wêze wolle, weisinkend yn de haiku. Fielde se it mar oan, mar tagelyk wyt er dat it ûnsinnich is soks te ferwachtsjen. Dit is de lêste nacht.
Wêrom seit se neat en stiet se mar nei him te sjen?
Soe se syn gedachten riede, of oanfiele hoe't se ynbrekt op dit stuit? Hy moat wat mei har prate en dan sliepe. Hy kin sizze dat er him minder fielt, dat er in offday hat. Se soe dy ommekear yn syn hâlding net begripe, mar wat docht it der ta? Wûnderlik dat er gjin inkeld ferlet fan har hat, dat oarsom har oanwêzichheid him steurt. En dat net allinne om't se him út it lêzen fan dy haiku helle hat. Sa't se dêr stiet mei dy dûnkere net te bedjipjen eagen, loste se mar op yn in neat, kromp se mar ynien ta in kwylklute dy't er fier fan him ôfskoppe koe. Dit is kranksinnich, earst alle war dwaan om har op 'e lije side te kommen, no soe se net fier genôch te fersmiten wêze. Se hat syn hân beet krigen, hy fielt hoe kâld har fingers sines omklamme, mar bedimmet syn oanstriid om him los te lûken, him totaal fan har ôf te draaien. Alles oan har strielet in ûnbestimde driging út. Hy hie ôfrûne nacht net mei har frije moatten, dan hie er har no makliker ôfstegerje kind.
| |
| |
Anique hat noch gjin wurd oer de lippen krije kind. Se hie mei opsetsin de doar hoeden iepen dien, om't se it gefoel hie dat elk wurd tefolle wêze soe by wat har te wachtsjen stie. Dit wie de nacht dat it barre soe, dêrnei soe se him noait wer sjen en se soe it net wolle ek. Dat skeat troch har hinne doe't se de doar efter har ticht die.
Syn konsintraasje op dat tinne boekje, dy deastille oandacht yn dat bêd as in uterste oan fitaliteit, it is amper te rymjen mei de ynformaasje dy't hjoed op syn kaart byskreaun stie.
‘Wat seidest der niis,’ trochbrekt se it swijen tusken harren.
‘Dat hie net folle te betsjutten, ik wie noch mei in fers dwaande.’
‘Lês it ris foar, ast wolst.’ Dat is wol it lêste dêr't er no sin oan hat, it soe him der fan ferfremdzje. Hy oerlanget har it boekje en wiist it oan, ‘lês it sels mar.’ Hy sjocht hoe't har eagen oer de rigels glide, wer en wer.
‘Dêr kinne jo hiel wat by tinke.’
‘Dat is ek de bedoeling, it binne haiku.’
‘No wyt ik watst seiste, ik koe it net pleatse.’
‘No wol dan?’
‘Njonken in stjerbêd sette se faak roazen yn wite fazen; dat sil it wêze wat dy skriuwer bedoelt.’
‘Dy roas, dy prachtige blom dy't alles mei leafde fan dwaan hat, dy befêstiget no krekt de dea fan dyjinge dêr't er njonken stiet.
‘Dy twadde rigel is ek goed.’
‘Dat is hast in klisjee, mar dan in trefliken ien yn dizze omtekst, ik fyn dy twadde rigel de minste. Dy earste rigel bepaalt it thema. Men sil in deade noait tusken smoarge lekkens lizze litte. Hy wurdt ferskjinne, en tusken smetteleazens wurdt it lyk lein.’
‘Al dy neibesteanden dy't nei him sjogge, it soe ûnfatsoelik wêze om ien mei smoarch bêdeguod lizze te litten.’
‘En piëteit foar de deade oer fansels. Hoe witer de lekkens, hoe kreazer en skjinner it ôfskie, alle skuld wurdt ôfwosken.’
Se is op de râne fan it bêd sitten gien nei de doar yn it slot draaid te hawwen. De sûmer hat se op it kastke lein. Se streaket him troch it hier, oer syn gesicht. Hy heart hoe't har sloffen ien foar ien op de grûn falle. It is net liker oft dy doffe plofkes him noch passiver meitsje at er al is. As se no mar rêstich njonken elkoar lizze kinne, de holle op elkoars earmen by
| |
| |
need, mar fierder gjin gegriem. Har wite unifoarmjas irritearret him foar 't earst, de kraachomslach is stiif fan stisel. It earlikst soe wêze om no te sizzen dat se fuortgean moat, dat er gjin inkeld ferlet hat om har ea wer te sjen, lêste nacht of net. It kin net, it soe folslein stridich wêze mei alles dat oan dizze jûn foarôfgien is. Yn wêzen soe er ek tsjin himsels yngean as er har de doar wiisde, likefolle as no't se bliuwt. It liket wol at fan 'e jûn alles fan harren beide stridich mei elkoar wurden is.
It is krekt syn hâlding dy't har noch wisser fan harsels makket at se al is. Se flaaiket har tsjin him oan en betaast syn skouders. Alles fan him sil se fan 'e jûn beroere en priuwe, hy sil totaal fan har wêze. Har hannen streakje syn liif en ljisken en dale oant syn teannen.
‘Ik wol dy oeral fêsthâlde en fiele,’ lústeret se.
Hy is ferwûndere hoe tear en koel har fingers him betaaste.
‘Wêrom dochst neat?’ Se freget it lokjend sûnder ferwyt yn har stim. Hy nimt har gesicht tusken har hannen en sjocht har oan. Neat yn har eagen soe er beneame kinne, behalven dat se dûnker en djip steane.
‘It wie dochs goed justernacht?’ Se makket de knopen fan har unifoarm los, en lit dy by har earms delglide. It stiet him tsjin dat se daalk har beha losmakket en it slipke útdocht. Dat hie se oan him oerlitte kind, mar tagelyk wyt er dat er it sels net dien hie. Sûnder der by nei te tinken, docht er de pyama út, en leit neaken tsjin neaken.
‘Ien ding hast my yn ús earste petear net frege.’ It kin in protte wêze, mar hy fielt daalk wat se sizze wol.
‘Dat koe ik wol begripe sûnder it te freegjen.’ Se sjocht him oan en liket amper te leauwen dat se itselde bedoele.
‘Noch noait haw ik echt mei ien op bêd west.’
‘En no, soest it wolle?’
‘Ja.’
‘Mar it leit net op myn wei om de earste te wêzen.’
‘Do woest it.’
‘Mar do begjinst miskien fan my te hâlden, ik haw dy ommers neat te bieden.’
‘In lichem is genôch.’
‘Dan wol ik it net.’
‘Soest dan wolle dat ik fan dy hold?’
Se hat gelyk, it is egoïstysk te ferwachtsjen dat sy hâldt fan ien dy't it
| |
| |
net fan har docht.
‘Ik soe fan dy hâlde kinne as ik wis wie datsto it fan my diest. Likemin asto fan my hâldst, hâld ik fan dy. Krekt dêrom kin ik no mei dy frije.’ Se triuwt har tsjin him oan en drukt har mûle op sines, hy fielt har tonge tusken syn tosken. As se syn lul yn 'e hân nimt en yn har fochtigens optriuwt, êbet syn wjerstân fuort. In razende drift wâlet yn him op en mei in ferwoeden raam stjit er yn har. Se kroant en omklammet syn hals noch stiver as woe se him noait wer loslitte.
Woest stoart er syn sie yn har, en sjocht wer it byld fan in roas dy't opriist út in tsjelk, mei toarnen dy't al grutter en skerper wurde. Sa skerp wurdt it byld dat it is oft er de toarnen yn syn lichem prykjen fielt.
Roerleas leit se ûnder him. Hy doart de eagen net iepen te dwaan en har oan te sjen. Unferweechlik leit er no op har. Hoe kin er him ea út har omearming losmeitsje?
|
|
Auteursrechtelijk beschermd