Trotwaer. Jaargang 13

[p. 116]

Eppie Dam
It frommes yn de reiden stoel

Hy hie foar in moade en rin nachts foar't er op bêd gie noch in oere it wetter lâns. It doarp lei dan yn rêst. Allinne it frommes yn it wite hûs oan de dyk seach him alle nachten foarbygean. Se siet altyd yn de reiden stoel foar it rút te lêzen, de ranke skonken omheech. Altyd as hy der del kaam, gie har fine holle efkes fansiden. Har loaits moete dan ien momint syn skrutele eagen. Fuort fûn se dan it boek wer, en hy rûn fierder.

De twadde dy't weet hie fan syn nachtlike kuiers, wie ik. Wy wennen byinoar yn. In jier as acht lyn, ik siet doe noch op skoalle, hat hy him by my ta wenjen set. Jûns at it siet te lêzen, hearde ik gauris frjemdsoartige lûden. It hie wei fan sjongen fierwegens yn in taal dy't my folslein frjemd wie. Yn it earstoan koe ik noch aardich baasbliuwe oer de yslike ferheardens dy't my altyd bekroep, mar neigeraden it sjongen him faker hearre liet, rekke ik mear en mear fan de wize. Oant dy jûne dat it ynienen folle tichterby kaam.

Ik stiek de earen op, it hert sloech my yn de hals. It lûd dat my no al wiken fertiisd en ferbjustere hie, waard klearder en foller. It wie yndie sjongen mar dan by praten om ôf. It klonk heech, suver, myld. Der stie my ynienen in koarknaapke foar de geast, hielendal yn it wyt, sêfte wangen, ynmoedige eagen. Der begûn my eat dúdlik te wurden, allinne ik wist noch net wat. It sjongen wie no koartby, it hong as in waas fan hilligens om it hûs hinne, myn lichem. Mei waard der skille. Temûk makke ik de doar iepen en dêr stie er, yn it wyt, sêfte wangen, ynmoedige eagen: in ingelbern.

Ik wie ferbjustere en ferhearlike tagelyk doe't er himsels mei nei hoppen noege en him oan myn tafel ta skriuwen sette. Ik fernaam, hy wie my oermânsk. Ik gie op bêd mar wie de sliep bjuster. Under de tekkens wei begloep ik him al de oeren dat er dwaande wie. Ik seach hoe't er út en troch glimke, in hillige striel troch myn wurgens hinne. Doe klaaide er him út, tearde it tek iepen en gie njonken my lizzen. Syn sêfte hân om myn mul, sa rekken wy yn de sliep.

De oare deis hie ik pineholle. Ik hie my al wosken ear't ik murk, hy wie der net. Ik wreau my ferheftich oer de holle om my alles better yn 't sin te bringen. Eat fan syn nachtlike oanreitsing loek my noch as in flauwe

[p. 117]

gloede troch de lea hinne. Ik seach om my hinne. Faaks wie der yn de keamer noch in bewiisstik fan syn oanwêzigens te finen. Op de tafel fûn ik in bôge skriuwpapier. Ik lies, mar koe út de wurden gjin wiis wurde. It hie wei fan in boadskip, mar ferbân en betsjutting ûntgiene my folslein. Om't ik let wie, treau ik it stik papier hastich yn de broeksbûse. Likehurd helle ik it der doe wer út. It hânskrift wie mines!

Under de wiskundeles krige ik it papier op 'en nij út de bûse. Ik hâlde it ûnder de bank en ferwisse my derfan dat net ien sjen koe wêr't ik mei dwaande wie. Dat it hânskrift mines wie, makke my oerallich en benaud. Myn fingers trillen deroer en foar't ik it gripe koe, waaide it papier my út de hannen wei. Mei in machtige swaai belâne it ûnder de bank fan Germ Grypstra, Goare Germ. Syn grutte skoech klapte op it papier: sines.

Doe't Braaksma him nei it boerd ta draaide, krige Germ syn proai op fan de flier. Ik hie in kop as fjoer. Germ lies. Efkes stie syn gesicht skram fan ferheardens, doe begûn er te gnizen. Hy nokkere sa lûd dat elk koe it hearre. Braaksma draaide him om en seach Germ oan. Dy lei it papier foarsichtich tusken de siden fan it wiskundeboek en makke syn ekskús. By it wikseljen fan de lessen kaam er lykwols op 'en nij mei it papier op de lappen.

‘Jonges stil, ik ha wat, ús jonkje skriuwt gedichten,’ rôp er, ‘en hy wol ha, ik sil se jim foarlêze.’

‘Ik fleach op him ta.

‘Jou hjir do!’ skreaude ik.

Hy lake spotsk en liet it papier boppe syn holle hinne en wer wapperje. Der wiene no ek oaren dy't laken. Germ fielde him sterk. Hy gie op de stoel stean en lies. Ferheven. Dramatysk. De wurden stieken my as flimige messen troch de earen. De triennen stiene my yn de eagen.

‘Jou hjir, kring aste biste!’ raasde ik.

‘Hâld dy de bek,’ sei Germ en lies fierder. Doe't it út wie makke er in bûging. Guon klapten yn de hannen. Stielen tromstôken roffelen myn earfluezen.

‘It is net fan my!’ rôp ik noch.

‘It is dyn hânskrift oars al,’ lake Germ. Hy hâlde it papier omheech. ‘Jonges, is dit syn hânskrift, ja dan nee.’ Fan alle kanten waard ja raasd, ik koe net mear.

‘De Bolle!’ rôp ien. It wie in stommeljen fan tafels en stuollen en yn

[p. 118]

in sucht siet elk te plak. De Bolle kaam deryn.

‘Wat is hjir geande,’ sei er. Net ien sei in wurd. Allegear wiene se benaud foar Goare Germ, ik likegoed. De Bolle pinfiske der net fierder nei. Hy begûn te eameljen oer springfloed en moannefertsjustering. It himd siet my fêst oan it fel. It loek my kâld troch.

Dyselde jûns doe't it noch mar krekt tsjuster wie en de moanne rûn en klear oan de himel kaam, seach ik myn ingelbern op 'en nij. Ik wie minder oeral, want op de len of oare manier hie ik der klear op west. Ik woe him kundich meitsje fan it foarfal op skoalle, mar it die bliken, hy wie der al krekt mei op de hichte. Ik wenje bij dy yn, sei er, mar do kinst it better net oer de streek bringe, dat soe dy soer opbrekke kinne.

Ik seach doe noch heech by him op. Yn it begjin hie ik him like heech as in god. Hy wie sels in god, miende ik. Hy bleau my fier oermânsk en wat langer wat mear begûn ik my lytsman te fielen. En ik wist, as it sa trochgie, koe it net oars as ik soe hielendal yn him opgean. Dat wie ek grif sa kommen as ik doe net in ôfgryslike ôfkear fan him krigen hie. Dat wie begjin foarich jier. Ik fernaam oan mysels, ik begûn it sicht op de dingen om my hinne te ferliezen. Hy sloech sa foar master op, dat ik mysels folslein bjuster rekke yn de omgong mei freonen en famylje. Us heit woe my ûnder behanneling hawwe. Ik wist it net mear, ik wie in frjemd yn eigen fel. Dat hat moannen sa duorre. Doe wist ik ynienen, as wie it my ynstutsen, dat ik langer gjin gedoente mei him ha koe.

Op in nacht bin ik him efterneirûn doe't er wer op de dyk tasette. Der wie neat mear oer fan de lekkenwite suverens fan doedestiids. De flintereftige ingel fan alear rûn no foar my út yn it swarte kleed fan in roek. Hy wie de duvel yn eigen persoan.

Der stie in stive wyn, it wie kâld. Wy rekken al gau út de smoutte fan de huzen. Wat fierder wy kamen, wat feniger ik de wyn tsjin myn wangen fielde.

‘Se sjocht my net,’ sei er, ‘se sjocht my net, it frommes yn de reiden stoel hat my net sjoen, myn moaie famke dochs.’ As wie er yn de dwile, sa prate er. Hy gie by de dyk del. Ik folge. Ik hong efteroer en sette mei koarte stjitten myn skuon yn de weake modder. Wy runen oer it betonpaad tusken de dyk en it wetter. De wyn kaam fan de mar ôf en jage de weagen omheech. It wie ljochtmoanne. Op de rotsige basaltblokken spatte it wetter yn flimige ljochtfûnken útinoar. Hy die grutte stappen en

[p. 119]

eage hieltyd oer de wide mar dêr't de moanne in see fan ljocht op falle liet. Ik murk, ik hie minder fet op him as doe't wy fuortrekke wiene. Hy preuvele wurden dy't ik net ferstean koe. De wyn helle oan, it wetter spatte heger op. Ik wie benaud, deabenaud. Mar it wie myn eangst dy't my sterk makke. Ik helle him yn, griep him beet en skodde him wyld hinne en wer. Ik joech him links en rjochts in trewinkel dat de kaken him klapten.

‘Stik ellinde, my nei de bliksem helpe, hin! Do ferrekte ferrekkeling, ik fermoardzje dy,’ rôp ik en joech him in fûle klap yn de nekke. Doe't ik him los liet, foei de holle him slop op it boarst. Hy die in pear stappen nei it wetter ta. Dêr bleau er stean, ferskronfele, útraffele. De boksen swabberen him om de skonken. Ik tocht, myn oerwinning wie folslein. Hy kearde him lykwols nei my ta. Hy seach derút as in geast. Hoeden wie syn gong doe't er op my oan kaam. Hy wíe in geast. In healmeter fan my ôf bleau er stean.

‘Nee,’ sei er, ‘nee, do fermoardest my net, dêrfoar hasto my te leaf, myn jonge. As der al ien dea moat fan ús beiden, dan bisto dat. Wa helpt wa eins nei de bliksem?’

Stadich rûn er nei it wetter en sakke troch de knibbels. Syn hân socht om in stien. Mar op it momint dat er him oereinjaan soe, stie ik foar him. Myn foet helle ien kear fûl út, ik rekke him fol op it boarst. Hy sloech efteroer en rekke mei de holle op in basaltblok. In machtige gjalp wetter tearde oer him hinne, besprong him as in rôfdier. Doe waard it stil. De wyn joech him del. De moanne dreau efter de wolken. It wie nacht. Ik fûn it lyk op de taast. Ik aaide it ien kear oer it wang. Doe gie ik it paad del werom en ik wie neat mear as myn fuotstappen. Ik hong foaroer doe't ik omheech kladdere en hieltyd mei koarte stjitten myn skuon yn de weake modder sette. By it wite hûs oan de dyk skrille ik ynienen op. Der wie op it rút tikke. It frommes wonk my deryn. Se frege my wêrom't ik nachts dochs altyd de dyk del gie. Ik gappe nei de siken.

‘Dat bin ik net!’ sei ik ferwezen.

Se lake lûd en spotsk en sei: ‘Gean wei, ik sjoch dy dochs alle nachten wol rinnen.’

‘It muoit my,’ sei ik sa kalm at ik koe. ‘Jo moatte in oar foar it ferstân hawwe.’

Doe klapte ik de doar ticht en flechte de nacht yn.