Trotwaer. Jaargang 12

[p. 43]

Eppie Dam
It draait op stront ut

Neffens Joop Boomsma (‘Frysk en Frij’) is Piter Yedema de man by ‘Hjir’ dy't de dingen faak skerper seit as dat se werklik binne. No is dat in eigenskip dy't út himsels net ferkeard is en bytiden ek wol fertuten dwaan kin. Mar wát der sein wurdt moat dan fansels al op wierheid rêste en beselskippe wurde fan geve arguminten. En dêr mankeart it by Yedema meastentiids oan, sa't elk sa stadichoan wol witte sil of yn alle gefallen witte kín. Dizze kritikaster komt trochstrings net fierder as in slach mei de stompe seine yn de ûnderwâl fan syn eigen frustraasjes. It is wier net te leauwen dat er dêrby sels net fielt dat er him de fuotten ûnder 't liif wei meant.

Wa nimt dizze clowneske findelswaaier noch serieus as er it hat oer ‘kwaliteit’, soks oaren ûntseit en himsels de himel yn priizget as er wer ris in slach yn 'e loft dien hat. Soks hat fansels al ‘nivo’, ek sa'n wurd, dat er mei gouden letters borduerd hat yn de reade bollelape dy't er himsels op geregelde tiden foarhâldt om syn ûnmachtsgefoelens op ôf to réagearjen.

It hat der bytiden in soad fan wei dat de ingelachtige loftfytser, dy't Yedema wurden is, him te goed achtet foar de Fryske Literatuer. Fansels, ik wit ek wol dat der op de Fryske boekemerk in ôfgryslike bult rotsoai ferskynt, benammen ek op it mêd fan de poëzij, mar om no fuort Daniël Daen syn dichtbondels ek op, of yn alle gefallen njonken, dy grutte grize heap te smiten, lykas Yedema dat dien hat yn 1976 en 1978 (sjoch ‘Hjir’), dat liket my wol fleanen. Daen hat wier wol draken fan fersen skreaun, mar dêr steane hânfollen magistrale fersen foaroer. En wat tusken dy utersten leit, is it lêzen noch altyd wurdich.

[p. 44]

Yn 1979 hat Yedema him ta ferfelend-wurdens ta dwaande hâlden mei de Opdrachtepot fan de Provinsje en it jild dat dêrút beskikber komme moat ta stipe fan de Fryske Literatuer. Earlik is earlik, my stie en stiet ek eat oars foar de geast as it boerelibben fan Speerstra en de klienkeunst fan Van der Molen, mar soks is noch gjin reden om dy man sels op gâns oare grûnen de hoeke yn te traapjen. Hawar, Van der Molen hat der sels al mei ôfweefd (sjoch ‘Hjir’-desimber 1979).

Hoewol't Yedema syn jeuzeltsjes net útblinke troch helderens, haw ik der al út begrepen dat wy hjir te krijen hawwe mei in man, dy't him troch fanalles-en-noch-wat op syn lul wâde fielt en dêrom elk-en-iderien yn 't krús skopt. Hiene syn bydragen no noch it raffinemint en de humor fan Heer Koot, dan koe men der teminsten noch om gnize, mar dat hawwe se net. Se tsjûgje allinne fan syn selsoerskatting (wat hy hjit syn eameltsjes ‘essays’), syn selsmeilijen (want hy wie fansels net ‘biroemd’ genôch en hâldt in lêzing oer Fryske Poëzij) en draaie inkeld mar út op ien grutte, goare befrediging fan syn lusten. En ‘Hjir’ docht willich wer de fuotten wild en teart har papieren preutsje iepen foar it folgjende nûmerke. It neukt dy jonges seker neat, dat harren tydskrift om 'e twa moannen besmoarge wurdt troch maat Yedema syn kloatepraatsjes. Men woe dy jonges dochs wizer ha en spylje altyd mar wer foar literaire souteneur. Miskien dat hja him ferplichtsje kinne yn te gean op de neifolgjende punten n.o.f. Yedema syn ‘Anti-protest’ yn ‘Hjir’-desimber 1979. Faaks dat harren dat de skellen fan de eagen falle, want wat er der dêr útkraamt, slacht werklik alles:

1) Yedema neamt my in ‘literaire droechneuker’, neat op tsjin, mar hy seit boppedat, dat ik dat sa stadichoan wol witte sil. Hoe moat ik dat witte? Yedema hat nea wat fan my besprutsen en it mei my net heuge dat wy ea erges meiinoar praten hawwe.

2) Yedema hjit it ‘genant’, dat ik yn myn Frysk-en-Frij-stik oer ‘Protest/portret’ lang dúnje sûnder klear to kommen, mar ik lit my dan ek net opnaaie troch sels oproppen fantasyen, lykas Yedema foar in moade hat. En wêrom sil ik klearkomme yn in stik dat giet oer foto's, dêr't de makker fan seit dat er der sels net mei klearkommen is. Is it Yedema ûntgien, dat ik inkeld in impressy jûn ha fan myn/ús ûnderfinings foar -, op - en nei de tentoanstelling?

3) Yedema hat him skamme foar ‘sa'n rotstik as dat rottige stik’. Dat er him net skammet sa'n bewearing te dwaan sûnder fierdere argumintaasje.

4) Yedema neamt allinne myn opsomming fan ûnderwerpen, dy't ik mei myn maat bepraten ha. Hy is dêr fan achteroer fallen. Yedema hat der net by sitten, dat hy wit net wêr't er oer eamelet. En as ik, yndie ‘tusken

[p. 45]

in hap en in slok’, mei myn maat prate wol, dan bepale wy tegearre pratendewei de ûnderwerpen, oft dat no twa binne as tsien. Boppedat makket bedoelde passaazje mar in ferrekt lyts partsje út fan it folsleine stik, mar Yedema is al sa frij en neam it inkeld op grûn fan dat kromke in ‘rotstik’. Sa wurket dat by him.

N.B. As Jo oars mei Yedema yn in ‘sjineesk ythûske’ bedarje, giet der ek gâns oer de tafel. Yn ‘Hjir’ 1976-4 lêze wy hoe't er mei de ‘fryske dichter S.S.’ mannen fan namme tusken in hap en in slok it wite kleed passearje lit. Yedema: ‘Fan it petear dat mei mûlfollen mifang sjam fierd waerd, is my allinne in rychje nammen bybleaun: Tsjêbbe Hettinga, Douwe Kalma, François Villon, Aeiskylos, Kening David, Willem Abma’. Dát hjit ík no redsumens. Allinne, ik fal der net fan achteroer. Ien ding wit ik al: Nea mei dit skythús yn in ythús!

[p. 46]

5) Yedema seit dat wy (sjoch 4) it hân hawwe oer it hierstikje fan Oeki Hoekema. Dat is net wier en it stiet ek net yn it stik. Oeki hat gjin hierstikje, hy hat read hier en dat stiet der al yn. Mar Yedema kin net lêze, lykas Van der Molen yn itselde ‘Hjir’-nûmer ek al konstatearret. Yedema fynt oars fan himsels al dat er omraak lêze kin. ‘Hjir’-oktober 1979: ‘Foar it ûntwikkeljen fan nivo moat der in soad lêzen wurde. Net samar yn de wylde wei mar mei sin.’ Al yn de wylde wei, Yedema, of mei opsetsin ferkeard!

6) Yedema seit dat ik my sterk makke haw foar de Jonge Skriuwer, allinne om't myn ‘aeklike rottige boekjes’ oan kant skood wurde. Myn boekjes binne lykwols net oan kant skood, soks kin allinne yn besprekken, myn boekjes bleauwen oan 'e kant lizzen op de buro's fan de Ljouwerter Krante en Radio Fryslân. Dat fûn ik apart, om't meastentiids alles wat ferskynt, los fan ‘kwaliteit’ en ‘nivo’, omtinken kriget.

Dat Yedema ‘Mei de Jierren’ en ‘Strie oerdwers’ ‘aeklike rottige boekjes’ fynt, sil my in soarch wêze (yndie Hindrik Spin: ‘it is yedema mar’), mar soks sa sûnder mear te stellen, is lêbige skellerij. Mar wa wit wat ús noch te wachtsjen stiet, want ‘Hjir’ moat ‘Mei de Jierren’ ek noch besprekke. Wat ‘Strie oerdwers’ oanbelanget, ik tink dat Yedema net fierder kommen is as it omslach en dan stim ik him fuort mei: wat in aeklik rottich boekje.

7) Yedema tinkt dat ik der ferlet fan haw en wurd troch ‘jan en allefrou Steenmeijer’ oer de holle strykt. Dêr haw ik gjin ferlet fan, ik haw ferlet fan in besprek

8) Yedema seit dat ik skylk ‘it rioel’ wurde moat. Ik bín it rioel. Ik lit dizze strontrommel troch my hinne gean en moai besinke yn it putsje fan ferjitnis. It measte is trouwens al earder fuort, want de skotten dy't er lost, binne foar it grutste part net mear as stjonkende klapsketen.

‘Hjir’-desimber 1979 besleat mei de slachsin: ‘treurich op nei de tachtich’. Faaks dat der sûnder Yedema dochs noch in strieltsje sinne yn it skytfet falt. En dan soe ik de Advyskommisje foar it Opdrachtefûns likegoed as Mulder freegje wolle: Jou dizze jonge as it heal kin in potsje. Jim soene ‘Hjir’ en oaren in protte poeperij besparje.

Noat fan de redaksje

De saak Piter Yedema wurdt hjirmei, teminsten wat de rubryk Tichelwurk oanbelanget, as sletten beskôge. Sa lang as syn oanfallen net mear earnstich naam wurde kinne, sille wy der net mear op reagearje.